της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Πτολεμαΐδα βρίσκεται στη δυτική Μακεδονία. Είναι πρωτεύουσα της επαρχίας Εορδαίας του Νομού Κοζάνης. Η αρχαία πόλη Εορδαία σήμαινε «αγαπημένη» και πήρε το όνομά της από την αρχαία θεά «Εόρδα» (Μητέρα Γη). Πρόκειται για έναν τόπο με ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Ονομασία
Η ονομασία της οφείλεται στον Πτολεμαίο, στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που αργότερα αναγορεύτηκε Βασιλιάς της Αιγύπτου με το όνομα Πτολεμαίος Α' Σωτήρ (Λάγος), προτομή του οποίου υπάρχει στην κεντρική πλατεία της πόλης. Ο Πτολεμαίος ο Λάγου, ήταν και αγαπημένος μαθητής του Αριστοτέλη. Το προηγούμενο όνομα της πόλεως ήταν τα Καϊλάρια διότι αποτελούνταν από πολλά χωριά ενωμένα μεταξύ τους. Η ονομασία Καϊλάρ (τούρκικα: Kayılar), σήμαινε «λάσπες». Η αλλαγή της ονομασίας έγινε στα πλαίσια της αποκατάστασης της Αρχαίας Μακεδονικής ιστορικής κληρονομιάς της περιοχής, μετά την ενσωμάτωση της περιοχής στο Ελληνικό Κράτος. Όπως ήταν ευρέως διαδεδομένο στη δυτική Μακεδονία, πολλά χωριά και πόλεις πήραν τα ονόματα τους από στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ιστορία
Αρχαιότητα
Σύμφωνα με αποτελέσματα αρχαιολογικών ερευνών, η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε το 6000 π.Χ. . Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι στη Δυτική Μακεδονία κατοικούσαν πριν το 2200 π.Χ. Αιολείς και Αρκάδες και η Εορδαία ανήκε στο κράτος των αρχαίων Ορεστών –Ελμιωτών. Περί το 1900 π.Χ. οι πρωτοέλληνες αυτοί άρχισαν να κατεβαίνουν στη νότια Ελλάδα. Ένα τμήμα όμως αυτών έμεινε στη Μακεδονία. Ήταν αυτοί που στα ιστορικά χρόνια ονομάζονται Μακεδόνες. Το κρατίδιο των Εορδών ανέπτυξε ισχυρή δύναμη, δικό του τρόπο στις τέχνες και τον πολιτισμό, αλλά επειδή δεχόταν συχνές και πολλές επιθέσεις από διάφορους επιδρομείς και εξαιτίας του ότι διατηρούσε φιλικές σχέσεις με το κράτος των Αιγών, τελικά το προσεταιρίσθηκε. Με τη γρήγορη εξέλιξη του κράτους των Αιγών, στο οποίο βασιλείς μεταξύ των άλλων διετέλεσαν ο Φίλιππος ο Β΄ και ο Μέγας Αλέξανδρος, το κρατίδιο των Εορδών ενσωματώθηκε πλήρως στο κράτος των Αιγών, ενώ ο βασιλιάς Φίλιππος Β' και ο Μέγας Αλέξανδρος φρόντισαν να αφομοιωθεί και ολόκληρη η περιοχή Εορδαία στο κράτος των αρχαίων Μακεδόνων. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα και την πλήρη ενσωμάτωση και αφομοίωση των κατοίκων της αρχαίας Εορδαίας - Εορδών - στο Μακεδονικό βασίλειο.
Η ονομασία της οφείλεται στον Πτολεμαίο, στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που αργότερα αναγορεύτηκε Βασιλιάς της Αιγύπτου με το όνομα Πτολεμαίος Α' Σωτήρ (Λάγος), προτομή του οποίου υπάρχει στην κεντρική πλατεία της πόλης. Ο Πτολεμαίος ο Λάγου, ήταν και αγαπημένος μαθητής του Αριστοτέλη. Το προηγούμενο όνομα της πόλεως ήταν τα Καϊλάρια διότι αποτελούνταν από πολλά χωριά ενωμένα μεταξύ τους. Η ονομασία Καϊλάρ (τούρκικα: Kayılar), σήμαινε «λάσπες». Η αλλαγή της ονομασίας έγινε στα πλαίσια της αποκατάστασης της Αρχαίας Μακεδονικής ιστορικής κληρονομιάς της περιοχής, μετά την ενσωμάτωση της περιοχής στο Ελληνικό Κράτος. Όπως ήταν ευρέως διαδεδομένο στη δυτική Μακεδονία, πολλά χωριά και πόλεις πήραν τα ονόματα τους από στρατηγούς του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Ιστορία
Αρχαιότητα
Σύμφωνα με αποτελέσματα αρχαιολογικών ερευνών, η περιοχή πρωτοκατοικήθηκε το 6000 π.Χ. . Κάποιες έρευνες υποστηρίζουν ότι στη Δυτική Μακεδονία κατοικούσαν πριν το 2200 π.Χ. Αιολείς και Αρκάδες και η Εορδαία ανήκε στο κράτος των αρχαίων Ορεστών –Ελμιωτών. Περί το 1900 π.Χ. οι πρωτοέλληνες αυτοί άρχισαν να κατεβαίνουν στη νότια Ελλάδα. Ένα τμήμα όμως αυτών έμεινε στη Μακεδονία. Ήταν αυτοί που στα ιστορικά χρόνια ονομάζονται Μακεδόνες. Το κρατίδιο των Εορδών ανέπτυξε ισχυρή δύναμη, δικό του τρόπο στις τέχνες και τον πολιτισμό, αλλά επειδή δεχόταν συχνές και πολλές επιθέσεις από διάφορους επιδρομείς και εξαιτίας του ότι διατηρούσε φιλικές σχέσεις με το κράτος των Αιγών, τελικά το προσεταιρίσθηκε. Με τη γρήγορη εξέλιξη του κράτους των Αιγών, στο οποίο βασιλείς μεταξύ των άλλων διετέλεσαν ο Φίλιππος ο Β΄ και ο Μέγας Αλέξανδρος, το κρατίδιο των Εορδών ενσωματώθηκε πλήρως στο κράτος των Αιγών, ενώ ο βασιλιάς Φίλιππος Β' και ο Μέγας Αλέξανδρος φρόντισαν να αφομοιωθεί και ολόκληρη η περιοχή Εορδαία στο κράτος των αρχαίων Μακεδόνων. Αυτό με τη σειρά του είχε ως αποτέλεσμα και την πλήρη ενσωμάτωση και αφομοίωση των κατοίκων της αρχαίας Εορδαίας - Εορδών - στο Μακεδονικό βασίλειο.
Ρωμαϊκή Περίοδος
Κατά την περίοδο των Ρωμαϊκών χρόνων , έγιναν πολλές συγκρούσεις στη διάρκεια της μακρόχρονης πάλης Μακεδόνων με τους Ρωμαίους που προσπαθούσαν να εισέλθουν στη λεκάνη της Εορδαίας και να προωθηθούν απ’ αυτή στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Επίσης, η Εγνατία Οδός που συνέδεε τη Ρώμη με χώρες της Άπω Ανατολής περνούσε από την Εορδαία, η οποία εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης γινόταν συχνά το μήλο της έριδος μεταξύ Μακεδόνων και Ρωμαίων.
Τουρκοκρατία
Μετά τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389 και πριν την εισβολή των Τούρκων στην Ελλάδα, υπήρξαν μεγάλες καταστροφές από τους Τούρκους με μαζικό κάψιμο σπιτιών και λεηλατήσεις περιουσιών. Επί Τουρκοκρατίας, η περιοχή ονομαζόταν «Επαρχία Καϊλαρίων» και η Πτολεμαΐδα, «Καϊλάρ». Το πρώτο κρυφό σχολειό στην Μακεδονία λειτούργησε στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην ορεινή Βλάστη. Η περιοχή έγινε γνωστή για την εθνική και ηρωική συμβολή της στο Μακεδονικό Αγώνα και για τις ιστορικές μάχες στα χωριά Κόμανος και Περδίκκας κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Σημαντικές μορφές της πόλης κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ο Ιωάννης Κατεκανόπουλος, ο Γεώργιος Ρόμπολης και η Βενετία Μπαμπαγιάννη. Η πόλη απελευθερώθηκε από την τουρκική κατοχή στις 15 Οκτωβρίου 1912και γιορτάζεται κάθε χρόνο με παρέλαση.
Κατά την περίοδο των Ρωμαϊκών χρόνων , έγιναν πολλές συγκρούσεις στη διάρκεια της μακρόχρονης πάλης Μακεδόνων με τους Ρωμαίους που προσπαθούσαν να εισέλθουν στη λεκάνη της Εορδαίας και να προωθηθούν απ’ αυτή στην Ηπειρωτική Ελλάδα. Επίσης, η Εγνατία Οδός που συνέδεε τη Ρώμη με χώρες της Άπω Ανατολής περνούσε από την Εορδαία, η οποία εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης γινόταν συχνά το μήλο της έριδος μεταξύ Μακεδόνων και Ρωμαίων.
Τουρκοκρατία
Μετά τη Μάχη του Κοσσυφοπεδίου το 1389 και πριν την εισβολή των Τούρκων στην Ελλάδα, υπήρξαν μεγάλες καταστροφές από τους Τούρκους με μαζικό κάψιμο σπιτιών και λεηλατήσεις περιουσιών. Επί Τουρκοκρατίας, η περιοχή ονομαζόταν «Επαρχία Καϊλαρίων» και η Πτολεμαΐδα, «Καϊλάρ». Το πρώτο κρυφό σχολειό στην Μακεδονία λειτούργησε στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στην ορεινή Βλάστη. Η περιοχή έγινε γνωστή για την εθνική και ηρωική συμβολή της στο Μακεδονικό Αγώνα και για τις ιστορικές μάχες στα χωριά Κόμανος και Περδίκκας κατά τους Βαλκανικούς πολέμους του 1912-13. Σημαντικές μορφές της πόλης κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα ήταν ο Ιωάννης Κατεκανόπουλος, ο Γεώργιος Ρόμπολης και η Βενετία Μπαμπαγιάννη. Η πόλη απελευθερώθηκε από την τουρκική κατοχή στις 15 Οκτωβρίου 1912και γιορτάζεται κάθε χρόνο με παρέλαση.
Νεότερα Χρόνια
Το 1916 η επαρχία Καϊλαρίων μετονομάστηκε σε επαρχία Εορδαίας. Πριν και μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, μεγάλες μάζες προσφύγων κατέφευγαν στα προσφάτως απελευθερωμένα εδάφη, από το 1919 και ίσως και λίγο πιο πριν, και καθώς έγινε και η ανταλλαγή των πληθυσμών με την προαναφερθείσα συνθήκη. Στην περιοχή εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία γενικότερα, αντικαθιστώντας έτσι τον κυρίως τουρκογενή πληθυσμό που ζούσε πριν, τους λεγόμενους Κονιάρους, αυξάνοντας τον πληθυσμό της πόλης και συμβιώνοντας αρμονικά με τους βλάχικους πληθυσμούς και τους υπόλοιπους γηγενείς κατοίκους της Εορδαίας. Οι οικογένειες των Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στην πόλη προέχρονταν κυρίως από την Μυσόπολη και το Γιαλί Τσιφλίκ της Προύσας, τη Σμύρνη κ.ά.
Σήμερα
Η αλματώδης πληθυσμιακή ανάπτυξη της Πτολεμαϊδας, εξαιτίας της βιομηχανοποίησης της περιοχής, είχε σαν συνέπεια τη δημιουργία μιας σύγχρονης πόλης με άριστη ρυμοτομία, πολύ καλό οδικό δίκτυο και υποδομή.
Το 1916 η επαρχία Καϊλαρίων μετονομάστηκε σε επαρχία Εορδαίας. Πριν και μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης, μεγάλες μάζες προσφύγων κατέφευγαν στα προσφάτως απελευθερωμένα εδάφη, από το 1919 και ίσως και λίγο πιο πριν, και καθώς έγινε και η ανταλλαγή των πληθυσμών με την προαναφερθείσα συνθήκη. Στην περιοχή εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από τη Θράκη, τον Πόντο και τη Μικρά Ασία γενικότερα, αντικαθιστώντας έτσι τον κυρίως τουρκογενή πληθυσμό που ζούσε πριν, τους λεγόμενους Κονιάρους, αυξάνοντας τον πληθυσμό της πόλης και συμβιώνοντας αρμονικά με τους βλάχικους πληθυσμούς και τους υπόλοιπους γηγενείς κατοίκους της Εορδαίας. Οι οικογένειες των Μικρασιατών που εγκαταστάθηκαν στην πόλη προέχρονταν κυρίως από την Μυσόπολη και το Γιαλί Τσιφλίκ της Προύσας, τη Σμύρνη κ.ά.
Σήμερα
Η αλματώδης πληθυσμιακή ανάπτυξη της Πτολεμαϊδας, εξαιτίας της βιομηχανοποίησης της περιοχής, είχε σαν συνέπεια τη δημιουργία μιας σύγχρονης πόλης με άριστη ρυμοτομία, πολύ καλό οδικό δίκτυο και υποδομή.
