της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Δράμα είναι πρωτεύουσα της ανατολικής Μακεδονίας και το βορειότερο μείζον οικονομικό και πολιτικό κέντρο της Ελλάδας. Είναι μια πόλη με μακραίωνη ιστορία, καθώς κατοικήθηκε ήδη από τους προϊστορικούς χρόνους. Στο βάθος των αιώνων, οι κάτοικοι της οργάνωσαν την ζωή τους κοντά στο υγρό στοιχείο, καθιστώντας την περιοχή των νερών συνδετικό παράγοντα της μακραίωνης παρουσίας του ανθρώπου στη σημερινή πόλη.
Ονομασία
Αρκετοί ταυτίζουν την Δράμα με την αρχαία Δραβήσκο (=Δράβα=Δράμα), την οποία αναφέρει και ο αρχαίος ιστορικός Ηρόδοτος. Κατά την άποψή τους η ονομασία της αρχαίας αυτής πόλεως προέρχεται από την δωρική λέξη δράω = δέρκομαι, οράω και σημαίνει πόλη χτισμένη σε σημείο με καλή θέα. Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Στράτη όμως η πόλη τούτη ποτέ δεν ονομάστηκε Δραβήσκος, ούτε από τους κατοίκους της, ούτε από τους παλιούς συγγραφείς, αφού πίστευε πως άλλη πόλη ήταν η Δράμα και άλλη η Δραβήσκος. Κατά πολλούς, η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το «Υδράμα»-«Δύραμα», λόγω της αφθονίας των νερών που αναβλύζουν στην περιοχή.
Αρχαιότητα
Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή εμφανίζονται πριν από 30.000 χρόνια στο σπήλαιο του Αγγίτη. Οργανωμένη ζωή απαντάται στους νεολιθικούς οικισμούς της περιοχής. Οι πρώτες ενδείξεις για τους κατοίκους της περιοχής αποκαλύπτουν ότι ήταν Πελασγοί ή Θρακοπελασγοί ή «Θρακών έθνη». Κατά τους Αρχαϊκούς Χρόνους η περιοχή επικοινωνεί εμπορικά με ελληνικές αποικίες των θρακομακεδονικών παραλίων. Αρχαιολογικές σκαπάνες μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι τότε Δράμας καλλιεργούσαν την άμπελο και λάτρευαν τον θεό Διόνυσο, σε ιδιαίτερο ιερό.
Ρωμαϊκή εποχή
Στους ρωμαϊκούς χρόνους η πολίχνη αναφέρεται, με την ονομασία Daravescos, ως ρωμαϊκός σταθμός μιας διακλάδωσης της Εγνατίας οδού, η οποία ξεκινούσε από τους Φιλίππους και, αφού περνούσε τον χείμαρρο της Αγίας Βαρβάρας και μακρύτερα τον Αγγίτη ποταμό, κατέληγε στις Σέρρες και στη συνέχεια στην αρχαία Ηράκλεια Σιντική της Μακεδονίας. Η πόλη της Δράμας αποτέλεσε «Κώμη» της ρωμαϊκής αποικίας των φιλίππων και δέχτηκε την επίδραση του ρωμαϊκού πολιτισμού. Στο 2 ο μ.Χ στις επιγραφές του ιερού και στις άλλες επιγραφές από τη Δράμα είναι έντονη η ρωμαϊκή παρουσία, τόσο με την εγκατάσταση ρωμαϊκών από τη ρωμαϊκή αποικία των φιλίππων, όσο και με την εμφάνιση και θρακικών ονομάτων σε λατινόγλωσσες επιγραφές.
Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Η Δράμα ακμάζει και αναπτύσσεται σε ισχυρό κάστρο μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Στο ιστορικό κέντρο της σώζονται ερείπια της βυζαντινής οχύρωσης της πόλης, που χρονολογείται το 10ο αι. μ.Χ.. Στους Βυζαντινούς χρόνους το κάστρο της Δράμας καταλαμβάνεται διαδοχικά από βυζαντινούς και ξένους κυρίαρχους. Τα βυζαντινά τείχη της Δράμας κτίστηκαν κατά την εποχή του Ιουστινιανού, όταν διάφορα βαρβαρικά φύλλα έκαναν ληστρικές επιδρομές εναντίον του οικισμού της Δράμας.
Αρκετοί ταυτίζουν την Δράμα με την αρχαία Δραβήσκο (=Δράβα=Δράμα), την οποία αναφέρει και ο αρχαίος ιστορικός Ηρόδοτος. Κατά την άποψή τους η ονομασία της αρχαίας αυτής πόλεως προέρχεται από την δωρική λέξη δράω = δέρκομαι, οράω και σημαίνει πόλη χτισμένη σε σημείο με καλή θέα. Σύμφωνα με τον Ευάγγελο Στράτη όμως η πόλη τούτη ποτέ δεν ονομάστηκε Δραβήσκος, ούτε από τους κατοίκους της, ούτε από τους παλιούς συγγραφείς, αφού πίστευε πως άλλη πόλη ήταν η Δράμα και άλλη η Δραβήσκος. Κατά πολλούς, η ετυμολογία της λέξης προέρχεται από το «Υδράμα»-«Δύραμα», λόγω της αφθονίας των νερών που αναβλύζουν στην περιοχή.
Αρχαιότητα
Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή εμφανίζονται πριν από 30.000 χρόνια στο σπήλαιο του Αγγίτη. Οργανωμένη ζωή απαντάται στους νεολιθικούς οικισμούς της περιοχής. Οι πρώτες ενδείξεις για τους κατοίκους της περιοχής αποκαλύπτουν ότι ήταν Πελασγοί ή Θρακοπελασγοί ή «Θρακών έθνη». Κατά τους Αρχαϊκούς Χρόνους η περιοχή επικοινωνεί εμπορικά με ελληνικές αποικίες των θρακομακεδονικών παραλίων. Αρχαιολογικές σκαπάνες μαρτυρούν ότι οι κάτοικοι τότε Δράμας καλλιεργούσαν την άμπελο και λάτρευαν τον θεό Διόνυσο, σε ιδιαίτερο ιερό.
Ρωμαϊκή εποχή
Στους ρωμαϊκούς χρόνους η πολίχνη αναφέρεται, με την ονομασία Daravescos, ως ρωμαϊκός σταθμός μιας διακλάδωσης της Εγνατίας οδού, η οποία ξεκινούσε από τους Φιλίππους και, αφού περνούσε τον χείμαρρο της Αγίας Βαρβάρας και μακρύτερα τον Αγγίτη ποταμό, κατέληγε στις Σέρρες και στη συνέχεια στην αρχαία Ηράκλεια Σιντική της Μακεδονίας. Η πόλη της Δράμας αποτέλεσε «Κώμη» της ρωμαϊκής αποικίας των φιλίππων και δέχτηκε την επίδραση του ρωμαϊκού πολιτισμού. Στο 2 ο μ.Χ στις επιγραφές του ιερού και στις άλλες επιγραφές από τη Δράμα είναι έντονη η ρωμαϊκή παρουσία, τόσο με την εγκατάσταση ρωμαϊκών από τη ρωμαϊκή αποικία των φιλίππων, όσο και με την εμφάνιση και θρακικών ονομάτων σε λατινόγλωσσες επιγραφές.
Βυζαντινή Αυτοκρατορία
Η Δράμα ακμάζει και αναπτύσσεται σε ισχυρό κάστρο μεγάλης στρατηγικής σημασίας. Στο ιστορικό κέντρο της σώζονται ερείπια της βυζαντινής οχύρωσης της πόλης, που χρονολογείται το 10ο αι. μ.Χ.. Στους Βυζαντινούς χρόνους το κάστρο της Δράμας καταλαμβάνεται διαδοχικά από βυζαντινούς και ξένους κυρίαρχους. Τα βυζαντινά τείχη της Δράμας κτίστηκαν κατά την εποχή του Ιουστινιανού, όταν διάφορα βαρβαρικά φύλλα έκαναν ληστρικές επιδρομές εναντίον του οικισμού της Δράμας.
Τουρκοκρατία
Η Δράμα πολιορκήθηκε από τους Οθωμανούς το 1371 (ή το 1383). Στην επανάσταση του 1821 οι Δραμινοί συνέβαλαν σημαντικά στον εθνικό αγώνα, παρά τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκονταν, καθώς η Δράμα αποτελούσε στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στη νότια Βαλκανική. Σπουδαίοι αγωνιστές ήταν ο γραμματικός του Δράμαλη Μανασής που έπαιξε διπλό ρόλο στη Μάχη των Δερβενακίων, η οικογένεια του Δήμου Νικολάου, ο οποίος πολέμησε σε πολλές μάχες, ο Μιχαήλ Δράμαλης, ο οπλαρχηγός Δημήτριος Δράμαλης που πολέμησε στην Κρήτη καθώς και ο υπαξιωματικός Νικόλαος Δράμαλης.
Νεότεροι χρόνοι
Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας στην περιοχή, δημιουργήθηκαν και τα πρώτα εργατικά κινήματα στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση ελλαδικό χώρο. Η πρώτη απεργία καπνεργατών έλαβε χώρα τον Μάιο του 1888 στη Δράμα με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.
Μακεδονικός Αγώνας
Στη Δράμα από τα αξιόλογα στελέχη του «Μακεδονικού Αγώνα» ήταν ο Ιωάννης Βάιος, δάσκαλος μουσικής στον εθνικό σύλλογο «Ορφέας» των Σερρών. Ο Ευάγγελος Δαυίδ, που κουβαλούσε τη μυστική αλληλογραφία και πολεμικό υλικό και ο οποίος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια. Ο Ιωάννης Ζαχαρόπουλος που δεν έδρασε μόνο στη Δράμα, αλλά και στη Δυτική Μακεδονία (στο Σώμα του Κ. Ρίζου στα Γρεβενά). Ο Μιχαήλ Φέσσας που ήταν από τα έμπιστα πρόσωπα στη Δράμα του Χρυσόστομου Καλαφάτη. Ο Σέρπης Νικόλαος από την Καλλιθέα, που διετέλεσε γραμματέας στο Σώμα του Γιαγκλή στη Νιγρίτα Σερρών. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1905 ο εικοσάχρονος Μακεδονομάχος Άρμεν Κούπτσιος οδηγήθηκε από τους Τούρκους στον πλάτανο της πλατείας της Δράμας, όπου και εκτελέστηκε με απαγχονισμό.
Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος
Η Δράμα περιήλθε στους Βουλγάρους κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο από τον Οκτώβριο του 1912 τον Ιούνιο του 1913, για να απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο την 1η Ιουλίου 1913. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε απελευθερωτής στην πόλη, υπό την ηγεσία του Συνταγματάρχη Νικολάου Μιχαλόπουλου Αρκαδινού, έπειτα από 529 χρόνια δουλείας, με πολλά δεινά για τους ντόπιους. Το 1914 η πόλη είχε πληθυσμό 25.000 κατοίκων, εκ των οποίων 4.000 πέθαναν από πείνα και ασθένειες κατά τη Β΄ Βουλγαρική κατοχή του 1916-18.
Η Δράμα πολιορκήθηκε από τους Οθωμανούς το 1371 (ή το 1383). Στην επανάσταση του 1821 οι Δραμινοί συνέβαλαν σημαντικά στον εθνικό αγώνα, παρά τη δυσχερή θέση στην οποία βρίσκονταν, καθώς η Δράμα αποτελούσε στρατιωτικό κέντρο των Οθωμανών στη νότια Βαλκανική. Σπουδαίοι αγωνιστές ήταν ο γραμματικός του Δράμαλη Μανασής που έπαιξε διπλό ρόλο στη Μάχη των Δερβενακίων, η οικογένεια του Δήμου Νικολάου, ο οποίος πολέμησε σε πολλές μάχες, ο Μιχαήλ Δράμαλης, ο οπλαρχηγός Δημήτριος Δράμαλης που πολέμησε στην Κρήτη καθώς και ο υπαξιωματικός Νικόλαος Δράμαλης.
Νεότεροι χρόνοι
Ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας στην περιοχή, δημιουργήθηκαν και τα πρώτα εργατικά κινήματα στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση ελλαδικό χώρο. Η πρώτη απεργία καπνεργατών έλαβε χώρα τον Μάιο του 1888 στη Δράμα με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.
Μακεδονικός Αγώνας
Στη Δράμα από τα αξιόλογα στελέχη του «Μακεδονικού Αγώνα» ήταν ο Ιωάννης Βάιος, δάσκαλος μουσικής στον εθνικό σύλλογο «Ορφέας» των Σερρών. Ο Ευάγγελος Δαυίδ, που κουβαλούσε τη μυστική αλληλογραφία και πολεμικό υλικό και ο οποίος συνελήφθη και καταδικάστηκε σε ισόβια. Ο Ιωάννης Ζαχαρόπουλος που δεν έδρασε μόνο στη Δράμα, αλλά και στη Δυτική Μακεδονία (στο Σώμα του Κ. Ρίζου στα Γρεβενά). Ο Μιχαήλ Φέσσας που ήταν από τα έμπιστα πρόσωπα στη Δράμα του Χρυσόστομου Καλαφάτη. Ο Σέρπης Νικόλαος από την Καλλιθέα, που διετέλεσε γραμματέας στο Σώμα του Γιαγκλή στη Νιγρίτα Σερρών. Στις 14 Σεπτεμβρίου 1905 ο εικοσάχρονος Μακεδονομάχος Άρμεν Κούπτσιος οδηγήθηκε από τους Τούρκους στον πλάτανο της πλατείας της Δράμας, όπου και εκτελέστηκε με απαγχονισμό.
Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος
Η Δράμα περιήλθε στους Βουλγάρους κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο από τον Οκτώβριο του 1912 τον Ιούνιο του 1913, για να απελευθερωθεί από τον ελληνικό στρατό κατά τον Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο την 1η Ιουλίου 1913. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε απελευθερωτής στην πόλη, υπό την ηγεσία του Συνταγματάρχη Νικολάου Μιχαλόπουλου Αρκαδινού, έπειτα από 529 χρόνια δουλείας, με πολλά δεινά για τους ντόπιους. Το 1914 η πόλη είχε πληθυσμό 25.000 κατοίκων, εκ των οποίων 4.000 πέθαναν από πείνα και ασθένειες κατά τη Β΄ Βουλγαρική κατοχή του 1916-18.
Β’ Βουλγαρική Πόλεμος
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καταλήφθηκε για δεύτερη φορά από τους Βουλγάρους. Στη διάρκεια της Β' Βουλγαρικής Κατοχής (1916-1918), υπήρξαν πάνω από 45.000 θύματα. Όλες οι πόλεις και τα χωριά της Ανατ. Μακεδονίας υπέστησαν δεινές καταστροφές και μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό. Στις 22 Ιουνίου η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο εναντίον τον Γερμανών και των Βουλγάρων. Τότε η Βουλγαρία εφάρμοσε τη μέθοδο της ομηρίας. Με το πρόσχημα ότι οι Έλληνες της περιοχής μπορούσαν να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν τμηματικά σιδηροδρομικώς στη Βουλγαρία άνδρες ηλικίας 17 έως 60 ετών ικανοί προς εργασία. Οι εκτοπισμένοι ζούσαν στη Βουλγαρία υπό την επίβλεψη της αστυνομίας, και εξαναγκάζονταν να δουλέψουν σε δημόσια έργα σε απάνθρωπες συνθήκες .
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία. Οι Βούλγαροι ξεκίνησαν τότε συστηματική επιχείρηση εκβουλγαρισμού του πληθυσμού της Δράμας και της περιοχής της, η οποία όμως συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση των κατοίκων της.
Η Εξέγερση της Δράμας
Έγινε την 28η προς 29η Σεπτεμβρίου 1941 και πρόκειται για την πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο που έλαβε καθαρά μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα. Η αυθόρμητη αυτή εξέγερση, όμως, δεν είχε επιτυχία για τα ελληνικά στρατεύματα και αναχαιτίστηκε βίαια από τους Βούλγαρους. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1941, οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής εφαρμόζοντας σκληρά αντίποινα, εκτέλεσαν ομαδικά 3.000 πατριώτες στη Δράμα και στο Δοξάτο. Τα γεγονότα αυτά είχαν συγκλονιστική επίδραση σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό λαό. Οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν τελικά τη Δράμα τον Οκτώβριο του 1944.
Σήμερα
Έκτοτε η Δράμα, αφού πέρασε και τη φοβερή δοκιμασία στη διάρκεια του Β' παγκόσμιου αλλά και του εμφύλιου πολέμου, αναπτύσσεται με γρήγορος ρυθμούς. Μάλιστα, η εξέλιξη της περιοχής στηρίχθηκε στον καπνό και στο μεσοπόλεμο από την έλευση 80.000 Ελλήνων προσφύγων από την Μ. Ασία, τον Πόντο και τη Θράκη. Σήμερα αποτελεί μια πόλη που διακρίνεται για την πρόοδό της σε όλους τους τομείς.
Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο καταλήφθηκε για δεύτερη φορά από τους Βουλγάρους. Στη διάρκεια της Β' Βουλγαρικής Κατοχής (1916-1918), υπήρξαν πάνω από 45.000 θύματα. Όλες οι πόλεις και τα χωριά της Ανατ. Μακεδονίας υπέστησαν δεινές καταστροφές και μεγάλες απώλειες σε ανθρώπινο δυναμικό. Στις 22 Ιουνίου η Ελλάδα κήρυξε τον πόλεμο εναντίον τον Γερμανών και των Βουλγάρων. Τότε η Βουλγαρία εφάρμοσε τη μέθοδο της ομηρίας. Με το πρόσχημα ότι οι Έλληνες της περιοχής μπορούσαν να δημιουργήσουν αντιπερισπασμό στα βουλγαρικά στρατεύματα κατοχής, συλλαμβάνονταν και οδηγούνταν τμηματικά σιδηροδρομικώς στη Βουλγαρία άνδρες ηλικίας 17 έως 60 ετών ικανοί προς εργασία. Οι εκτοπισμένοι ζούσαν στη Βουλγαρία υπό την επίβλεψη της αστυνομίας, και εξαναγκάζονταν να δουλέψουν σε δημόσια έργα σε απάνθρωπες συνθήκες .
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, γερμανικά και βουλγαρικά στρατεύματα κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία. Οι Βούλγαροι ξεκίνησαν τότε συστηματική επιχείρηση εκβουλγαρισμού του πληθυσμού της Δράμας και της περιοχής της, η οποία όμως συνάντησε τη σθεναρή αντίδραση των κατοίκων της.
Η Εξέγερση της Δράμας
Έγινε την 28η προς 29η Σεπτεμβρίου 1941 και πρόκειται για την πρώτη μαζική λαϊκή εξέγερση στον ελλαδικό χώρο που έλαβε καθαρά μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα. Η αυθόρμητη αυτή εξέγερση, όμως, δεν είχε επιτυχία για τα ελληνικά στρατεύματα και αναχαιτίστηκε βίαια από τους Βούλγαρους. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1941, οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής εφαρμόζοντας σκληρά αντίποινα, εκτέλεσαν ομαδικά 3.000 πατριώτες στη Δράμα και στο Δοξάτο. Τα γεγονότα αυτά είχαν συγκλονιστική επίδραση σε ολόκληρο τον υπόδουλο ελληνικό λαό. Οι Βούλγαροι εγκατέλειψαν τελικά τη Δράμα τον Οκτώβριο του 1944.
Σήμερα
Έκτοτε η Δράμα, αφού πέρασε και τη φοβερή δοκιμασία στη διάρκεια του Β' παγκόσμιου αλλά και του εμφύλιου πολέμου, αναπτύσσεται με γρήγορος ρυθμούς. Μάλιστα, η εξέλιξη της περιοχής στηρίχθηκε στον καπνό και στο μεσοπόλεμο από την έλευση 80.000 Ελλήνων προσφύγων από την Μ. Ασία, τον Πόντο και τη Θράκη. Σήμερα αποτελεί μια πόλη που διακρίνεται για την πρόοδό της σε όλους τους τομείς.
