της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Στις Πρέσπες, «τον τόπο το νησόχτιστο και σα ζωγραφισμένο/ στη λίμνη την αξέχαστη με τα δασά λιβάδια/ με τα μεγάλα τα βουνά τα λογγωμένα γύρω», όπως χαρακτηριστικά γράφει ο Παλαμάς, οι τοιχογραφίες στους βράχους και τα ασκητάρια αποτελούν απόδειξη της μακραίωνης ιστορίας της περιοχής. Με έκταση που ξεπερνά τα 300.000 στρέμματα, η Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα ενώνουν τρεις χώρες, την Ελλάδα, την Αλβανία και τη Δημοκρατία των Σκοπίων.
Ονομασία
Αρχικά αναφέρονταν ως Μικρή και Μεγάλη Βρυγκίς και έπειτα μετονομάστηκαν σε Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα. Ως «Πρέσπες», είναι γνωστές από τους Βυζαντινούς χρόνους. Σύμφωνα με το λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας το τοπωνύμιο «Πρέσπες» προέρχεται από τον σλαβικό όρο «prespa», που κι αυτός προκύπτει από το παλαιοσλαβικό «sbpo», που σημαίνει «συγκεντρώνω, γεμίζω».
Μυθολογία
Σύμφωνα με έναν μύθο, η στάθμη του νερού ανεβαίνει όταν πρόκειται να γίνει πόλεμος, κάτι που επιβεβαιώνεται τόσο από παλιότερες μαρτυρίες. Η Πρέσπα, ιστορικά ανήκε στο έθνος των Ορεστών, Μολοσσικής καταγωγής, και συνδεόντουσαν με ηπειρωτικά φύλλα. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Αντίοχος υπήρξε ο πρώτος γνωστός βασιλιάς του έθνους, ενώ υπήρξαν οι βασιλιάδες Κάρανος και ο Κοίνος. Στην περιοχή ανάμεσα στην Κορυτσά και τη Μικρή Πρέσπα, στη βόρεια Ορεστίδα, τοποθετείται το Πήλιον, που έγινε γνωστό από την διαδρομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στο νησί του Αγίου Αχίλλειου στη Μικρή Πρέσπα, έχουν βρεθεί επιγραφές που μαρτυρούν το όνομα της Ορεστικής πόλης Λύκης η οποία φαίνεται να βρισκόταν σε νησίδα που ένωνε το νησί με την χέρσο. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, τα επιγραφικά ευρήματα ανέρχονται σε πενήντα.
Αρχικά αναφέρονταν ως Μικρή και Μεγάλη Βρυγκίς και έπειτα μετονομάστηκαν σε Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα. Ως «Πρέσπες», είναι γνωστές από τους Βυζαντινούς χρόνους. Σύμφωνα με το λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας το τοπωνύμιο «Πρέσπες» προέρχεται από τον σλαβικό όρο «prespa», που κι αυτός προκύπτει από το παλαιοσλαβικό «sbpo», που σημαίνει «συγκεντρώνω, γεμίζω».
Μυθολογία
Σύμφωνα με έναν μύθο, η στάθμη του νερού ανεβαίνει όταν πρόκειται να γίνει πόλεμος, κάτι που επιβεβαιώνεται τόσο από παλιότερες μαρτυρίες. Η Πρέσπα, ιστορικά ανήκε στο έθνος των Ορεστών, Μολοσσικής καταγωγής, και συνδεόντουσαν με ηπειρωτικά φύλλα. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Αντίοχος υπήρξε ο πρώτος γνωστός βασιλιάς του έθνους, ενώ υπήρξαν οι βασιλιάδες Κάρανος και ο Κοίνος. Στην περιοχή ανάμεσα στην Κορυτσά και τη Μικρή Πρέσπα, στη βόρεια Ορεστίδα, τοποθετείται το Πήλιον, που έγινε γνωστό από την διαδρομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Στο νησί του Αγίου Αχίλλειου στη Μικρή Πρέσπα, έχουν βρεθεί επιγραφές που μαρτυρούν το όνομα της Ορεστικής πόλης Λύκης η οποία φαίνεται να βρισκόταν σε νησίδα που ένωνε το νησί με την χέρσο. Σύμφωνα με ιστορικές αναφορές, τα επιγραφικά ευρήματα ανέρχονται σε πενήντα.
Αρχαιότητα
Η ευρύτερη περιοχή της Φλώρινας ήταν ένα αυτόνομο κρατίδιο που κατοικούσαν ελληνικά φύλα των μακεδόνων, δωρικής καταγωγής. Επί βασιλείας Φιλίππου Β’ ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Μακεδονίας. Κατά την περίοδο του Τρωικού πολέμου, στην περιοχή κατοικούσε ο λαός με το όνομα Βρύγες ή αλλιώς Φρύγες. Οι τελευταίοι τάχθηκαν στον πόλεμο υπέρ των Τρώων. Εξ αιτίας αυτού του λαού, οι λίμνες των Πρεσπών, ονομάζονταν μικρή και μεγάλη Βρυγηίς. Αποδεικνύοντας όλα αυτά, υπάρχει ένας αρχαίος οικισμός που κατοικούταν από τον 16ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. και από τον 4ο μέχρι και τον 1ο αιώνα π.Χ. όπου καταστράφηκε από πυρκαγιά, μάλλον ως αποτέλεσμα εχθρικής εισβολής.
Βυζαντινά χρόνια
Κατά τα βυζαντινά χρόνια χτίστηκε η Φλώρινα και ονομαζόταν Χλωρό, ονομασία η οποία οφειλόταν στο κλίμα και τη βλάστηση που είχε από τότε. Στην υδάτινη λεκάνη των Πρεσπών έχει διατηρηθεί σημαντικός αριθμός βυζαντινών μνημείων ενώ στο υπόλοιπο τμήμα του νομού δεν σώζονται άλλα αντίστοιχα αξιόλογα μνημεία. Το γεγονός αυτό, οφείλεται στις καταστροφές που υπέστησαν τα αστικά κέντρα εκείνη την εποχή. Στους μέσους βυζαντινούς χρόνους (8ος-11oς αι.), ο Σαμουήλ αυτοανακηρύχθηκε τσάρος των Βουλγάρων και εγκατέστησε στις Πρέσπες την πρώτη πρωτεύουσα του κράτους του και την έδρα του σχισματικού Πατριαρχείου. Ως χώρο ανέγερσης των ανακτόρων του ο Σαμουήλ επέλεξε τη σημερινή νησίδα του Αγίου Αχίλλειου, η οποία την εποχή αυτή ήταν ακόμη χερσόνησος που συνδεόταν με τη βόρεια όχθη της Μικρής Πρέσπας. Την περίοδο 1331-1355 άσκησε μεγάλη επιρροή στην περιοχή ο Σέρβος κατακτητής Στέφανος Ντούσαν όπου εγκατέστησε τον Σφραντζή Παλαιολόγο ως διοικητή του φρουρίου της Φλώρινας. Το 1246, ο αυτοκράτορας της Νικαίας Ιωάννης Γ' Βατατζής απελευθέρωσε όλη τη Μακεδονία από την Βουλγαρική κατοχή.
Τουρκοκρατία
Το 1385 η πόλη περιέρχεται στις κατακτήσεις των Τούρκων. Επί Τουρκοκρατίας, η Φλώρινα ήταν τοπικό εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο και κατά την ελληνική επανάσταση, δέχτηκε εκδικητικές κινήσεις των Τούρκων, οι οποίοι μάζεψαν στη πλατεία της πόλης όλους τους Πρόκριτους και τους εκτέλεσαν. Η περιοχή είναι γενέτειρα πολλών Μακεδονομάχων, όπως του Παύλου Μελά, Νικόλαου Πύρζα, Πέτρου Χατζητάση και του Ξενοφώντος Πούσκα. Στο χωριό Κώττας, δίπλα στη Φλώρινα, βρίσκεται το σπίτι του Καπετάν Κώττα, μεγάλου ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα.
Η ευρύτερη περιοχή της Φλώρινας ήταν ένα αυτόνομο κρατίδιο που κατοικούσαν ελληνικά φύλα των μακεδόνων, δωρικής καταγωγής. Επί βασιλείας Φιλίππου Β’ ενσωματώθηκε στο βασίλειο της Μακεδονίας. Κατά την περίοδο του Τρωικού πολέμου, στην περιοχή κατοικούσε ο λαός με το όνομα Βρύγες ή αλλιώς Φρύγες. Οι τελευταίοι τάχθηκαν στον πόλεμο υπέρ των Τρώων. Εξ αιτίας αυτού του λαού, οι λίμνες των Πρεσπών, ονομάζονταν μικρή και μεγάλη Βρυγηίς. Αποδεικνύοντας όλα αυτά, υπάρχει ένας αρχαίος οικισμός που κατοικούταν από τον 16ο έως τον 6ο αιώνα π.Χ. και από τον 4ο μέχρι και τον 1ο αιώνα π.Χ. όπου καταστράφηκε από πυρκαγιά, μάλλον ως αποτέλεσμα εχθρικής εισβολής.
Βυζαντινά χρόνια
Κατά τα βυζαντινά χρόνια χτίστηκε η Φλώρινα και ονομαζόταν Χλωρό, ονομασία η οποία οφειλόταν στο κλίμα και τη βλάστηση που είχε από τότε. Στην υδάτινη λεκάνη των Πρεσπών έχει διατηρηθεί σημαντικός αριθμός βυζαντινών μνημείων ενώ στο υπόλοιπο τμήμα του νομού δεν σώζονται άλλα αντίστοιχα αξιόλογα μνημεία. Το γεγονός αυτό, οφείλεται στις καταστροφές που υπέστησαν τα αστικά κέντρα εκείνη την εποχή. Στους μέσους βυζαντινούς χρόνους (8ος-11oς αι.), ο Σαμουήλ αυτοανακηρύχθηκε τσάρος των Βουλγάρων και εγκατέστησε στις Πρέσπες την πρώτη πρωτεύουσα του κράτους του και την έδρα του σχισματικού Πατριαρχείου. Ως χώρο ανέγερσης των ανακτόρων του ο Σαμουήλ επέλεξε τη σημερινή νησίδα του Αγίου Αχίλλειου, η οποία την εποχή αυτή ήταν ακόμη χερσόνησος που συνδεόταν με τη βόρεια όχθη της Μικρής Πρέσπας. Την περίοδο 1331-1355 άσκησε μεγάλη επιρροή στην περιοχή ο Σέρβος κατακτητής Στέφανος Ντούσαν όπου εγκατέστησε τον Σφραντζή Παλαιολόγο ως διοικητή του φρουρίου της Φλώρινας. Το 1246, ο αυτοκράτορας της Νικαίας Ιωάννης Γ' Βατατζής απελευθέρωσε όλη τη Μακεδονία από την Βουλγαρική κατοχή.
Τουρκοκρατία
Το 1385 η πόλη περιέρχεται στις κατακτήσεις των Τούρκων. Επί Τουρκοκρατίας, η Φλώρινα ήταν τοπικό εμπορικό και βιοτεχνικό κέντρο και κατά την ελληνική επανάσταση, δέχτηκε εκδικητικές κινήσεις των Τούρκων, οι οποίοι μάζεψαν στη πλατεία της πόλης όλους τους Πρόκριτους και τους εκτέλεσαν. Η περιοχή είναι γενέτειρα πολλών Μακεδονομάχων, όπως του Παύλου Μελά, Νικόλαου Πύρζα, Πέτρου Χατζητάση και του Ξενοφώντος Πούσκα. Στο χωριό Κώττας, δίπλα στη Φλώρινα, βρίσκεται το σπίτι του Καπετάν Κώττα, μεγάλου ήρωα του Μακεδονικού Αγώνα.
Βαλκανικοί Πόλεμοι
Η περιοχή υπέστη τα δεινά του πολέμου μεταξύ Βουλγάρων Τούρκων και Ελλήνων, για την κυριαρχία στη περιοχή. Ωστόσο, το 1884 οι κάτοικοι της περιοχής δήλωσαν περίτρανα την «ελληνική συνείδησή τους» ενώ το 1894 – 95, στον καζά Πρεσπών και Αχριδών υπήρξαν ελληνικά σχολεία. Το 1902, στον ευρύτερο χώρο της Δ.Μακεδονίας, οργανώθηκε η ελληνική αντίσταση με μέλη από τα χωριά της Πρέσπας. Το 1903 οι κάτοικοι του Λαιμού γνώρισαν τα δεινά των Τούρκων ενώ πολλοί νέοι αυτή την περίοδο στρατολογούνταν βίαια από τους Βούλγαρους. Ο τοπικός πληθυσμός αγωνίστηκε για την διαφύλαξη της εθνικής τους υπόστασης. Στον Μακεδονικό αγώνα, το 1904, πρωτοστάτησε ο Παύλος Μελάς που οργά¬νωσε 3 περιοδείες στην περιο¬χή. Η τελευταία περιέρχεται στην Ελλάδα με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913.
Ιταλική Κατοχή
Μια δεκαετία αργότερα πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο εγκαθίστανται στα απελευθερωμένα πια εδά¬φη, τα οποία μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου περιέρχονται στην ιταλική ζώνη κατοχής. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου εγκαταλεί¬πονται και ερημώνονται. Οι ντόπιοι ξενιτεύονται με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειώνεται σημαντικά. Κατά τον εμφύλιο υπήρξε βάση των κομμουνιστικών δυνάμεων και κοντά στους τόπους όπου δόθηκαν οι σημαντικές μάχες Γράμμου και Βίτσιου. Τα χρόνια που ακολούθησαν, Βλάχοι από την Μακεδονία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά της περιοχής.
Η περιοχή υπέστη τα δεινά του πολέμου μεταξύ Βουλγάρων Τούρκων και Ελλήνων, για την κυριαρχία στη περιοχή. Ωστόσο, το 1884 οι κάτοικοι της περιοχής δήλωσαν περίτρανα την «ελληνική συνείδησή τους» ενώ το 1894 – 95, στον καζά Πρεσπών και Αχριδών υπήρξαν ελληνικά σχολεία. Το 1902, στον ευρύτερο χώρο της Δ.Μακεδονίας, οργανώθηκε η ελληνική αντίσταση με μέλη από τα χωριά της Πρέσπας. Το 1903 οι κάτοικοι του Λαιμού γνώρισαν τα δεινά των Τούρκων ενώ πολλοί νέοι αυτή την περίοδο στρατολογούνταν βίαια από τους Βούλγαρους. Ο τοπικός πληθυσμός αγωνίστηκε για την διαφύλαξη της εθνικής τους υπόστασης. Στον Μακεδονικό αγώνα, το 1904, πρωτοστάτησε ο Παύλος Μελάς που οργά¬νωσε 3 περιοδείες στην περιο¬χή. Η τελευταία περιέρχεται στην Ελλάδα με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913.
Ιταλική Κατοχή
Μια δεκαετία αργότερα πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο εγκαθίστανται στα απελευθερωμένα πια εδά¬φη, τα οποία μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου περιέρχονται στην ιταλική ζώνη κατοχής. Στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου εγκαταλεί¬πονται και ερημώνονται. Οι ντόπιοι ξενιτεύονται με αποτέλεσμα ο πληθυσμός να μειώνεται σημαντικά. Κατά τον εμφύλιο υπήρξε βάση των κομμουνιστικών δυνάμεων και κοντά στους τόπους όπου δόθηκαν οι σημαντικές μάχες Γράμμου και Βίτσιου. Τα χρόνια που ακολούθησαν, Βλάχοι από την Μακεδονία, την Ήπειρο και την Θεσσαλία εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά της περιοχής.
