.jpg)
«Του Μύλου ο περίπατος
είναι βαρύ σεργιάνι
κι όποιος τον πάρει δυο φορές
τα λογικά του χάνει»
Η Ιθάκη, το νησί πατρίδα του Οδυσσέα, στο πέρασμα των αιώνων, διατήρησε αναλλοίωτη την παράδοση και την πολιτιστική της κληρονομιά. Αναπόσπαστο τμήμα αυτής είναι και οι μουσικές της.
είναι βαρύ σεργιάνι
κι όποιος τον πάρει δυο φορές
τα λογικά του χάνει»
Η Ιθάκη, το νησί πατρίδα του Οδυσσέα, στο πέρασμα των αιώνων, διατήρησε αναλλοίωτη την παράδοση και την πολιτιστική της κληρονομιά. Αναπόσπαστο τμήμα αυτής είναι και οι μουσικές της.
Ιστορία θιακής μουσικής
Βυζαντινά χρόνια
Κατά τη βυζαντινή περίοδο τα Επτάνησα αποτελούσαν τμήμα της Αυτοκρατορίας, αλλά καθένα από τα νησιά ακολουθούσε τη δική του ιστορία. Η έλευση του Χριστιανισμού σήμαινε και την εγκατάλειψη του οτιδήποτε ήταν συνδεδεμένο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία.Το θεοκρατικό Βυζάντιο και η Ανατολική Εκκλησία προέβησαν σε μια άτεγκτη προγραφή της οργανικής μουσικής με αποτέλεσμα στην ανατολική μεσόγειο να εξαφανιστεί η πολυφωνική μουσική υπέρ της Ανατολικής μονοφωνίας. Ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική ενότητα αποτέλεσαν από το 15ο αι. μ.Χ. με την κατάκτησή τους από τους Βενετούς Σταυροφόρους.
Τουρκοκρατία
Ο επτανησιακός πολιτισμός επί Τουρκοκρατίας δεν ανακόπηκε ούτε στιγμή. Αντίθετα, ήκμασε την ώρα που το τουρκοκρατούμενο έθνος βρισκόταν κάτω από πυκνό σκότος αμάθειας. Ο πολιτισμός αυτός αποτυπώθηκε και στην επτανησιακή μουσική. Η δυτική και κυρίως η ιταλική επίδραση επηρέασε και τη μουσική ανάπτυξη των Επτανήσων. Η επτανησιακή καντάδα, που διαφέρει τελείως από τα δημοτικά τραγούδια της υπόλοιπης Ελλάδας, χρωστά τη δομή της μελωδίας της στις ιταλικές επιδράσεις. Επίσης, εδώ εμφανίστηκε η πρώτη ελληνική έντεχνη μουσική.
Προπολεμικά και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια
Η κοινωνική ζωή των κατοίκων περιορίζονταν στην συμμετοχή τους στους γάμους των συγγενών ή φίλων, στα πανηγύρια και στα γλέντια. Στον κόσμο υπήρχε μια τάση για τραγούδι με την κάθε ευκαιρία. Έτσι οι γυναίκες τραγουδούσαν ατελείωτα σε όλη την διαδικασία του γάμου, στα διαλείμματα από το μάζωμα των ελιών, στον τρύγο, τις αποκριές, τις καλοκαιρινές νύχτες στα πεζούλια των σπιτιών τους όπου μαζεύονταν και άλλες γειτόνισσες κλπ. Οι άντρες από την άλλη πλευρά, που είχαν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και έβγαιναν από το σπίτι, είχαν σαν βασικό στέκι για το τραγούδι τα μαγαζιά των χωριών. Τα μαγαζιά ήταν τα ιδιότυπα «ωδεία», που κάποιοι μάθαιναν στους άλλους ένα τραγούδι που άκουσαν στην «χώρα» ή σε κάποιο άλλο χωριό και που κάποιοι παλαιότεροι τραγουδιστές μάθαιναν στους νεώτερους την τεχνική της πολυφωνίας, με το αυτί , όπως την είχαν μάθει και αυτοί από τους άλλους . Αντίστοιχοι χώροι μουσικής εκπαίδευσης των γυναικών ήταν οι χώροι της δουλειάς και τα σπίτια τους, όπου μαζεύονταν οι γειτόνισσες.
Νεότερα χρόνια
Το 1815 ιδρύεται η Επτανησιακή μουσική Σχολή που είναι η πρώτη μουσική «σχολή» στην Ελλάδα που επηρεάστηκε από τον δυτικό τρόπο μουσικής (την κλασική μουσική). Ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Χαλκιόπουλο Μάντζαρο και διήρκεσε από τον 19ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. τα Επτάνησα ήταν εκείνα που ήρθαν πρώτα σε μουσική επαφή με τη Δύση δια των «καλλιεργημένων» Βενετσιάνων και ειδικότερα με το Ιταλικό μελόδραμα. Οι Επτανήσιοι να είναι και οι πρώτοι Έλληνες συνθέτες, κύριοι θιασώτες των ιταλικών θιάσων που τότε περιόδευαν στα μεγαλύτερα νησιά δίνοντας παραστάσεις, φοιτώντας στη συνέχεια σε μουσικές σχολές της Ιταλίας. Έτσι η μουσική των Επτανησίων φέρεται καθαρά επηρεασμένη κυρίως από ιταλικά μουσικά πρότυπα, αλλά και σε γλώσσα αρχικά στην ιταλική. Τέλος, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, εμφανίστηκε μια νέα μουσική τάση, η δημιουργία «ελληνικής μουσικής» βασισμένη στα κλασικά πρότυπα σε συνδυασμό με ελληνικά μοτίβα.
Βυζαντινά χρόνια
Κατά τη βυζαντινή περίοδο τα Επτάνησα αποτελούσαν τμήμα της Αυτοκρατορίας, αλλά καθένα από τα νησιά ακολουθούσε τη δική του ιστορία. Η έλευση του Χριστιανισμού σήμαινε και την εγκατάλειψη του οτιδήποτε ήταν συνδεδεμένο με την αρχαία Ελληνική θρησκεία.Το θεοκρατικό Βυζάντιο και η Ανατολική Εκκλησία προέβησαν σε μια άτεγκτη προγραφή της οργανικής μουσικής με αποτέλεσμα στην ανατολική μεσόγειο να εξαφανιστεί η πολυφωνική μουσική υπέρ της Ανατολικής μονοφωνίας. Ιδιαίτερη ιστορική και πολιτιστική ενότητα αποτέλεσαν από το 15ο αι. μ.Χ. με την κατάκτησή τους από τους Βενετούς Σταυροφόρους.
Τουρκοκρατία
Ο επτανησιακός πολιτισμός επί Τουρκοκρατίας δεν ανακόπηκε ούτε στιγμή. Αντίθετα, ήκμασε την ώρα που το τουρκοκρατούμενο έθνος βρισκόταν κάτω από πυκνό σκότος αμάθειας. Ο πολιτισμός αυτός αποτυπώθηκε και στην επτανησιακή μουσική. Η δυτική και κυρίως η ιταλική επίδραση επηρέασε και τη μουσική ανάπτυξη των Επτανήσων. Η επτανησιακή καντάδα, που διαφέρει τελείως από τα δημοτικά τραγούδια της υπόλοιπης Ελλάδας, χρωστά τη δομή της μελωδίας της στις ιταλικές επιδράσεις. Επίσης, εδώ εμφανίστηκε η πρώτη ελληνική έντεχνη μουσική.
Προπολεμικά και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια
Η κοινωνική ζωή των κατοίκων περιορίζονταν στην συμμετοχή τους στους γάμους των συγγενών ή φίλων, στα πανηγύρια και στα γλέντια. Στον κόσμο υπήρχε μια τάση για τραγούδι με την κάθε ευκαιρία. Έτσι οι γυναίκες τραγουδούσαν ατελείωτα σε όλη την διαδικασία του γάμου, στα διαλείμματα από το μάζωμα των ελιών, στον τρύγο, τις αποκριές, τις καλοκαιρινές νύχτες στα πεζούλια των σπιτιών τους όπου μαζεύονταν και άλλες γειτόνισσες κλπ. Οι άντρες από την άλλη πλευρά, που είχαν μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και έβγαιναν από το σπίτι, είχαν σαν βασικό στέκι για το τραγούδι τα μαγαζιά των χωριών. Τα μαγαζιά ήταν τα ιδιότυπα «ωδεία», που κάποιοι μάθαιναν στους άλλους ένα τραγούδι που άκουσαν στην «χώρα» ή σε κάποιο άλλο χωριό και που κάποιοι παλαιότεροι τραγουδιστές μάθαιναν στους νεώτερους την τεχνική της πολυφωνίας, με το αυτί , όπως την είχαν μάθει και αυτοί από τους άλλους . Αντίστοιχοι χώροι μουσικής εκπαίδευσης των γυναικών ήταν οι χώροι της δουλειάς και τα σπίτια τους, όπου μαζεύονταν οι γειτόνισσες.
Νεότερα χρόνια
Το 1815 ιδρύεται η Επτανησιακή μουσική Σχολή που είναι η πρώτη μουσική «σχολή» στην Ελλάδα που επηρεάστηκε από τον δυτικό τρόπο μουσικής (την κλασική μουσική). Ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Χαλκιόπουλο Μάντζαρο και διήρκεσε από τον 19ο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. τα Επτάνησα ήταν εκείνα που ήρθαν πρώτα σε μουσική επαφή με τη Δύση δια των «καλλιεργημένων» Βενετσιάνων και ειδικότερα με το Ιταλικό μελόδραμα. Οι Επτανήσιοι να είναι και οι πρώτοι Έλληνες συνθέτες, κύριοι θιασώτες των ιταλικών θιάσων που τότε περιόδευαν στα μεγαλύτερα νησιά δίνοντας παραστάσεις, φοιτώντας στη συνέχεια σε μουσικές σχολές της Ιταλίας. Έτσι η μουσική των Επτανησίων φέρεται καθαρά επηρεασμένη κυρίως από ιταλικά μουσικά πρότυπα, αλλά και σε γλώσσα αρχικά στην ιταλική. Τέλος, κατά τα τέλη του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ού, εμφανίστηκε μια νέα μουσική τάση, η δημιουργία «ελληνικής μουσικής» βασισμένη στα κλασικά πρότυπα σε συνδυασμό με ελληνικά μοτίβα.
Φιλαρμονική
Η «Φιλαρμονική και Μουσική Σχολή Ιθάκης» ιδρύθηκε το 1904, από κάποιους εμπνευσμένους Ιθακήσιους φίλους της μουσικής, με σκοπό τη δωρεάν μουσική εκπαίδευση των νέων και τη συμμετοχή σε πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις. Ο όμιλος αυτός είναι ο αρχαιότερος του νησιού. Αργότερα, το 1914 ιδρύεται ο ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΟΜΙΛΟΣ ΙΘΑΚΗΣ και εντάσσεται σ’ αυτόν η φιλαρμονική σχολή . Ο όμιλος είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, και έχει σκοπό του τη δωρεάν μουσική εκμάθηση στους νέους του τόπου και την προσφορά σε αυτούς μιας γενικότερης μουσικής παιδείας. Συμμετέχει σε όλες τις εκδηλώσεις του νησιού, σχολικές, δημοτικές, θρησκευτικές, εθνικές και άλλες. Επίσης διοργανώνει συναυλίες στο νησί αλλά και εκτός αυτού. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι πρώτος Αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Ιθάκης ήταν ο Francesco Nicolini, φημισμένος Ιταλός βιολιστής και αρχιμουσικός του 19ου αι. Τον ακολούθησε με επιτυχία ο γιός του Armando Nicolini κι ύστερα η μπαγκέτα πέρασε από πολλά άξια χέρια Αρχιμουσικών, μέχρι και σήμερα.
Φεστιβάλ Θεάτρου και Μουσικής της Ιθάκης
Το Φεστιβάλ διαγράφει μια μεγάλη ιστορία, καθώς ήταν το πρώτο φεστιβάλ που έδωσε την ευκαιρία σε ερασιτεχνικούς θιάσους και πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς να δοκιμαστούν δίπλα σε μεγάλες προσωπικότητες. Το φεστιβάλ ανέβαλε τη συγκρότησή του για το 1975, ένα χρόνο μετά την πτώση της χούντας, σε μια περίοδο που η κοινωνία διψούσε για καινούργιες ιδέες και μεγάλες αλλαγές. Στην πορεία του φιλοξένησε σπουδαία πρόσωπα του χώρου όπως ο Αλέκος Λιδωρίκης, η Ελένη Χαλκούση, ο Μίμης Πλέσσας, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος, η Μαρία Φαραντούρη, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Ιονέσκο. Οι συζητήσεις των ηθοποιών, μετά το τέλος των παραστάσεων με το κοινό, παρουσία πολλών λαμπερών προσώπων, έθεσαν τα θεμέλια για μια πνευματική και πολιτιστική αναζήτηση που για πρώτη φορά συνέβαινε εκτός κέντρου σε φεστιβάλ με πανελλήνια προβολή.
Παραδοσιακό τραγούδι
Το ύφος των θιακών τραγουδιών ξεχωρίζει για την αρτιότητα, τη καλλιτεχνικότητα και την ομορφιά τους. Ωστόσω, λίγα τραγούδια έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Σε αυτά συγκαταλέγονται τα θιακά μοιρολόγια. Σε αυτά, ο λαϊκός ποιητής δεν υποκύπτει στο θάνατο ούτε αναφέρεται στη μεταθανάτιο ζωή. Ο χάρος είναι πάντα άπονος, κακός, ύπου¬λος και απάνθρωπος. Στα θιακά μοιρολόγια δεν υ¬πάρχουν τα καζάνια της κόλασης ούτε τα ολόλευκα συννεφάκια του παραδείσου. Ακόμη, οι καντάδες (ρομαντικά τραγούδια από τα Ιόνια Νησιά) είναι πολύ δημοφιλείς. Τέλος, οι ρίμνες αποτελούν τετράστιχα λαϊκής ποίησης που κυκλο¬φορούν από στόμα σε στόμα και πραγματεύονται τον έρωτα, το γάμο, τον ξενιτεμό, την καθημερινότητα.
«Βασιλοπούλα νάσουνα
δε θάχες τέτοια χάρη
να σου ζυγίζουν το φιλί
με το μαργαριτάρι.»
Παραδοσιακοί χοροί
Στο νησί είναι αρκετά διαδεδομένοι οι ευρωπαϊκοί χοροί, βαλς, ταγκό, φοξ, καντρίλιες. Ο παραδοσιακός χορός του νησιού είναι ο Θιακος που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Λευκάδα . Την ονομασία του ο χορός την οφείλει μάλλον στην Ιθάκη, το Ομηρικό Θιάκι. Τέλος, λαϊκό όργανο στην Ιθάκη και γενικότερα στην Επτάνησο ήταν από την αρχαιότητα η Κιθάρα και το σημερινό μαντολίνο.
Η «Φιλαρμονική και Μουσική Σχολή Ιθάκης» ιδρύθηκε το 1904, από κάποιους εμπνευσμένους Ιθακήσιους φίλους της μουσικής, με σκοπό τη δωρεάν μουσική εκπαίδευση των νέων και τη συμμετοχή σε πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις. Ο όμιλος αυτός είναι ο αρχαιότερος του νησιού. Αργότερα, το 1914 ιδρύεται ο ΚΟΙΝΩΦΕΛΗΣ ΟΜΙΛΟΣ ΙΘΑΚΗΣ και εντάσσεται σ’ αυτόν η φιλαρμονική σχολή . Ο όμιλος είναι νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, και έχει σκοπό του τη δωρεάν μουσική εκμάθηση στους νέους του τόπου και την προσφορά σε αυτούς μιας γενικότερης μουσικής παιδείας. Συμμετέχει σε όλες τις εκδηλώσεις του νησιού, σχολικές, δημοτικές, θρησκευτικές, εθνικές και άλλες. Επίσης διοργανώνει συναυλίες στο νησί αλλά και εκτός αυτού. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι πρώτος Αρχιμουσικός της Φιλαρμονικής Ιθάκης ήταν ο Francesco Nicolini, φημισμένος Ιταλός βιολιστής και αρχιμουσικός του 19ου αι. Τον ακολούθησε με επιτυχία ο γιός του Armando Nicolini κι ύστερα η μπαγκέτα πέρασε από πολλά άξια χέρια Αρχιμουσικών, μέχρι και σήμερα.
Φεστιβάλ Θεάτρου και Μουσικής της Ιθάκης
Το Φεστιβάλ διαγράφει μια μεγάλη ιστορία, καθώς ήταν το πρώτο φεστιβάλ που έδωσε την ευκαιρία σε ερασιτεχνικούς θιάσους και πρωτοεμφανιζόμενους ηθοποιούς να δοκιμαστούν δίπλα σε μεγάλες προσωπικότητες. Το φεστιβάλ ανέβαλε τη συγκρότησή του για το 1975, ένα χρόνο μετά την πτώση της χούντας, σε μια περίοδο που η κοινωνία διψούσε για καινούργιες ιδέες και μεγάλες αλλαγές. Στην πορεία του φιλοξένησε σπουδαία πρόσωπα του χώρου όπως ο Αλέκος Λιδωρίκης, η Ελένη Χαλκούση, ο Μίμης Πλέσσας, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Σταύρος Ξαρχάκος, η Μαρία Φαραντούρη, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Ιονέσκο. Οι συζητήσεις των ηθοποιών, μετά το τέλος των παραστάσεων με το κοινό, παρουσία πολλών λαμπερών προσώπων, έθεσαν τα θεμέλια για μια πνευματική και πολιτιστική αναζήτηση που για πρώτη φορά συνέβαινε εκτός κέντρου σε φεστιβάλ με πανελλήνια προβολή.
Παραδοσιακό τραγούδι
Το ύφος των θιακών τραγουδιών ξεχωρίζει για την αρτιότητα, τη καλλιτεχνικότητα και την ομορφιά τους. Ωστόσω, λίγα τραγούδια έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα. Σε αυτά συγκαταλέγονται τα θιακά μοιρολόγια. Σε αυτά, ο λαϊκός ποιητής δεν υποκύπτει στο θάνατο ούτε αναφέρεται στη μεταθανάτιο ζωή. Ο χάρος είναι πάντα άπονος, κακός, ύπου¬λος και απάνθρωπος. Στα θιακά μοιρολόγια δεν υ¬πάρχουν τα καζάνια της κόλασης ούτε τα ολόλευκα συννεφάκια του παραδείσου. Ακόμη, οι καντάδες (ρομαντικά τραγούδια από τα Ιόνια Νησιά) είναι πολύ δημοφιλείς. Τέλος, οι ρίμνες αποτελούν τετράστιχα λαϊκής ποίησης που κυκλο¬φορούν από στόμα σε στόμα και πραγματεύονται τον έρωτα, το γάμο, τον ξενιτεμό, την καθημερινότητα.
«Βασιλοπούλα νάσουνα
δε θάχες τέτοια χάρη
να σου ζυγίζουν το φιλί
με το μαργαριτάρι.»
Παραδοσιακοί χοροί
Στο νησί είναι αρκετά διαδεδομένοι οι ευρωπαϊκοί χοροί, βαλς, ταγκό, φοξ, καντρίλιες. Ο παραδοσιακός χορός του νησιού είναι ο Θιακος που χορεύεται από άνδρες και γυναίκες στη Λευκάδα . Την ονομασία του ο χορός την οφείλει μάλλον στην Ιθάκη, το Ομηρικό Θιάκι. Τέλος, λαϊκό όργανο στην Ιθάκη και γενικότερα στην Επτάνησο ήταν από την αρχαιότητα η Κιθάρα και το σημερινό μαντολίνο.
Θιακοί Μουσικοί δημιουργοί
Διονύσιος Ροδοθεάτος
Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1849 και μεγάλωσε στην Κέρκυρα. Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας συμφωνιστής και μαθητής του Μάντζαρου. Συνέχισε τη μελέτη του στο ωδείο Σαν Πιέτρο α Μαϊέλλα της Νάπολης αλλά και αργότερα στο Μιλάνο, ενώ -ταξίδεψε στην Αυστρία και τη Γερμανία για να μελετήσει από κοντά τις νεότερες μουσικές εξελίξεις στον κεντροευρωπαϊκό χώρο. Έτσι, σπούδασε και δημιούργησε σχεδόν ταυτόχρονα με το Faccio ο Διονύσιος Ροδοθεάτος, μαθητής επίσης του Mazzucato στο μιλανέζικο ωδείο, θιασώτης της συμφωνικής μουσικής σε μια εποχή κατά την οποία στην Ιταλία ήταν ακόμα εν τη γενέσει της, συνθέτης κατά τη διαμονή του στο Μιλάνο δύο συμφωνικών ποιημάτων και μιας ραψωδίας. Καθιέρωσε μια βαγκνερική εκδοχή συμφωνικής γραφής. Υπήρξε ο πρώτος που συνέγραψε εγχειρίδιο αρμονίας στην ελληνική γλώσσα με τον τίτλο «Πραγματεία θεωρητική και πρακτική περί Αρμονίας» που εκδόθηκε στην Κέρκυρα το 1886. Συνέθεσε επίσης ένα πένθιμο εμβατήριο (Α Vittorio Emmanuele II, Re d’ Italia). Τέλος, πέθανε στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας στις 28 Ιουνίου 1892.
Μιχάλης Μπουρμπούλης
Γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1939 στην Ιθάκη και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στιχουργούς μας. Κατάφερε με πολλά τραγούδια του να δώσει το στίγμα της εποχής και να ξεχωρίσει για τον ουσιαστικό, αληθινό και γεμάτο μνήμες λόγο του. Έχει συνεργαστεί με σπουδαίους συνθέτες και ερμηνευτές: Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Δημήτρης Λάγιος, Σταύρος Κουγιουμτζής, Ηλίας Ανδριόπουλος, Γιώργος Χατζηνάσιος, Λίνος Κόκοτος, Γιάννης Σπανός, Στάμος Σέμσης, Σωτηρία Μπέλλου, Βίκυ Μοσχολιού, Μαρία Δημητριάδη, Ελένη Βιτάλη, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Χάρις Αλεξίου, Γιώργος Νταλάρας, Μαρινέλλα, Δημήτρης Μητροπάνος, Αντώνης Καλογιάννης, κ.ά.
Διονύσιος Ροδοθεάτος
Γεννήθηκε στην Ιθάκη το 1849 και μεγάλωσε στην Κέρκυρα. Υπήρξε ο πρώτος Έλληνας συμφωνιστής και μαθητής του Μάντζαρου. Συνέχισε τη μελέτη του στο ωδείο Σαν Πιέτρο α Μαϊέλλα της Νάπολης αλλά και αργότερα στο Μιλάνο, ενώ -ταξίδεψε στην Αυστρία και τη Γερμανία για να μελετήσει από κοντά τις νεότερες μουσικές εξελίξεις στον κεντροευρωπαϊκό χώρο. Έτσι, σπούδασε και δημιούργησε σχεδόν ταυτόχρονα με το Faccio ο Διονύσιος Ροδοθεάτος, μαθητής επίσης του Mazzucato στο μιλανέζικο ωδείο, θιασώτης της συμφωνικής μουσικής σε μια εποχή κατά την οποία στην Ιταλία ήταν ακόμα εν τη γενέσει της, συνθέτης κατά τη διαμονή του στο Μιλάνο δύο συμφωνικών ποιημάτων και μιας ραψωδίας. Καθιέρωσε μια βαγκνερική εκδοχή συμφωνικής γραφής. Υπήρξε ο πρώτος που συνέγραψε εγχειρίδιο αρμονίας στην ελληνική γλώσσα με τον τίτλο «Πραγματεία θεωρητική και πρακτική περί Αρμονίας» που εκδόθηκε στην Κέρκυρα το 1886. Συνέθεσε επίσης ένα πένθιμο εμβατήριο (Α Vittorio Emmanuele II, Re d’ Italia). Τέλος, πέθανε στο Ψυχιατρείο της Κέρκυρας στις 28 Ιουνίου 1892.
Μιχάλης Μπουρμπούλης
Γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1939 στην Ιθάκη και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους στιχουργούς μας. Κατάφερε με πολλά τραγούδια του να δώσει το στίγμα της εποχής και να ξεχωρίσει για τον ουσιαστικό, αληθινό και γεμάτο μνήμες λόγο του. Έχει συνεργαστεί με σπουδαίους συνθέτες και ερμηνευτές: Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Δημήτρης Λάγιος, Σταύρος Κουγιουμτζής, Ηλίας Ανδριόπουλος, Γιώργος Χατζηνάσιος, Λίνος Κόκοτος, Γιάννης Σπανός, Στάμος Σέμσης, Σωτηρία Μπέλλου, Βίκυ Μοσχολιού, Μαρία Δημητριάδη, Ελένη Βιτάλη, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Χάρις Αλεξίου, Γιώργος Νταλάρας, Μαρινέλλα, Δημήτρης Μητροπάνος, Αντώνης Καλογιάννης, κ.ά.
