Η Νάουσα εκτός από την ιστορικότητά της και τα εντυπωσιακά της αξιοθέατα, φημίζεται και για την πλούσια πολιτιστική της δραστηριότητα. Πληθώρα εθίμων και παραδόσεων αξίζουν την προσοχή του επισκέπτη.

Γενίτσαροι και Μπούλες

Ένα από τα πιο γνωστά παραδοσιακά καρναβάλια στην Ελλάδα, οι «Μπούλες» ή «Μπουλούκια των Γενίτσαρων», γίνεται στη Νάουσα. Οι κάτοικοι της περιοχής µεταµφιέζονται φορώντας τροµακτικές µάσκες από κερί και νυφικά, έχοντας στο στήθος τους αρκετά νοµίσµατα, στη µνήµη των πεσόντων κατά την Τουρκοκρατία, και χορεύουν µε τους φουστανελάδες. Ο χαρακτηριστικός ήχος του ζουρνά και το νταούλι, τους συνοδεύει σε κάθε τους βήμα, καθώς χορεύουν στους δρόμους της Νάουσας κατά ομάδες (μπουλούκια). Το ιδιαίτερο αυτό έθιμο της αποκριάς, που δίνει έντονο παραδοσιακό χρώμα στο καρναβάλι της Νάουσας, χρονολογείται στον 18ο αιώνα, ενώ οι ρίζες του ανιχνεύονται σε γιορτές στην αρχαία Ελλάδα, σχετικές με τον θεό Διόνυσο. Η μάσκα του Γενίτσαρου την περίοδο της αποκριάς στολίζει πολλά μπαλκόνια της Νάουσας. Χαρακτηριστικός είναι ο χαιρετισμός των Γενίτσαρων, ο οποίος σε αντίθεση με την συνηθισμένη χειραψία, κρατά σταθερό το χέρι και αναπηδά ολόκληρο το σώμα του.

Το έθιμο του Καρτσιούνου

Το έθιμο τελείται κάθε χρόνο την περίοδο των Χριστουγέννων. Ο λόγος για το άναμμα φωτιάς χρησιμοποιώντας ξύλα και ειδικότερα συνήθως μεγάλες ρίζες και κομμάτια από κορμούς δέντρων, που ανάβονται σε διάφορα σημεία και γειτονιές της Νάουσας. Σύμφωνα με την παράδοση, η φωτιά αυτή ζεσταίνει τον νεογέννητο Χριστό. Γύρω από τον καρτσιούνο μαζεύονται συνήθως οι περίοικοι της γειτονιάς με φίλους, ενώ στα κάρβουνα της φωτιάς υπάρχουν ψητά κρεατικά και άφθονο κρασί και τσίπουρο. Το έθιμο ξεκινάει παραμονές Χριστουγέννων και συνεχίζεται μέχρι και την Πρωτοχρονιά, ενώ οι μεγαλύτερες συναθροίσεις γύρω από τον καρτσιούνο σημειώνονται κυρίως την παραμονή και ανήμερα τα Χριστουγέννα και την Πρωτοχρονιά.

Μωμόγεροι

Την Πρωτοχρονιά στο Ροδοχώρι της Νάουσας αναβιώνει το έθιμο των Μωμόγερων. Ένα δρώμενο με μεγάλη ιστορία, το οποίο συνεχίζει μέχρι τις μέρες μας από τον πολιτιστικό σύλλογο Ροδοχωρίου «Οι Κομνηνοί». Στο δρώμενο αυτό παρουσιάζεται η αναγέννηση της φύσης με την αλλαγή του νέου έτους και έχει σκοπό σάτιρας. Αναπαρίσταται η ιστορία του Κιτί Γοτσά. Στο έθιμο αυτό, παραδοσιακά μέρος των συμμετεχόντων φοράνε τομάρια ζώων όπως λύκων και τράγων ενώ άλλοι ντύνονται με στολές ανθρώπων οπλισμένων με σπαθιά και έχουν την μορφή γεροντικών προσώπων. Ο θίασος παραδοσιακά τριγυρνά στις αυλές των σπιτιών. Οι πρωταγωνιστές είναι τρεις, ο γέρος Κιτί Γοτσά, η νύφη και ο «αράπης». Η αλλαγή του χρόνου και η αναγέννηση της φύσης συμβολίζεται με τη νύφη η οποία ερωτοτροπεί με τον νέο (ο νέος είναι ο χαρακτήρας «αράπης»). Στο δρώμενο εναλλάσσεται η απαγωγή της νύφης από τον νέο «αράπη» με τον γέρο Κιτί Γοτσά.

Θεοφάνεια

Μετά από τη θεία λειτουργία στο Μητροπολιτικό Ναό της Μεταμόρφωσης η πομπή του αγιασμού με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής και Στρατιωτικού αγήματος, κατευθύνεται στην πλατεία Καρατάσου, όπου γίνεται ο αγιασμός των υδάτων και η κατάδυση του τιμίου σταυρού στο ποτάμι. Στα παγωμένα νερά του ποταμού πέφτουν νεαροί και αμέσως μετά σύμφωνα με το έθιμο μπαίνουν στο ποτάμι τα άλογα και τα μέλη του Ιππικού Συλλόγου Νάουσας για τον καθαγιασμό των αλόγων.

Οίνος και Πολιτισμός

Οι εκδηλώσεις Οίνος και Πολιτισμός διεξάγονται κάθε χρόνο από τον δήμο της Νάουσας και έχουν ως κύριο θέμα το ονομαστό κρασί ονομασίας προέλευσης «Νάουσα» και την συνολική προβολή του σαν μέσο ανάπτυξης.

Τοπικά προϊόντα

Σε ότι αφορά τα τοπικά προϊόντα, η περιοχή της Νάουσας είναι φυσικά γνωστή για το κρασί που παράγει (κρασιά Ονομασίας Προελεύσεως Ανωτάτης Ποιότητος «Ο.Π.Α.Π.»), καθώς επίσης για τα μήλα και τα ροδάκινα της. Άλλωστε μία από τις ασχολίες πολλών Ναουσαίων, είτε βασική είτε δευτερεύουσα, είναι η γεωργία. Μιας και μιλάμε για απασχόληση και εργασία, θα πρέπει σίγουρα να αναφερθεί το πολύ μεγάλο πρόβλημα ανεργίας που υπάρχει στην Νάουσα, παρόλο που αυτή δεν είναι τουριστική πληροφορία.