της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Οι επισκέπτες της Μονεμβασιάς θα ανακαλύψουν έναν τόπο που γέννησε και συνεχίζει να γεννά έναν σπουδαίο πολιτισμό. Η διαχρονική εξέλιξη του πολιτισμού απεικονίζεται στα αναρίθμητα ιστορικά μνημεία της περιοχής. Εκδηλώσεις και έθιμα κάθε μορφής, δίνουν την ευκαιρία να γνωρίσουμε τη ζωντανή πολιτιστική δημιουργία της περιοχής.
Έθιμο του Κλήδονα
Ανήμερα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (23 και 24 Ιουνίου) τελείται το έθιμο του Κλήδονα (κληδών σημαίνει φήμη, αγγελία, άκουσμα οιωνού) , που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Σύμφωνα με την παράδοση ο Αγιάννης φέρνει τύχη και φανερώνει την τύχη, ενώ αποκαλύπτει και στις άγαμες κοπέλες ποιον άντρα θα παντρευτούν. Το συγκεκριμένο έθιμο είναι ένα είδος μαντικού παιχνιδιού, ένα λαϊκό έθιμο που επιβιώνει από την αρχαιότητα και κατά την παράδοση αποκαλύπτει στις άγαμες κοπέλες την ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Η διήμερη γιορτή, παραδοσιακά, περιελάμβανε δύο φάσεις: Την παραμονή, γινόταν το άναμμα της φωτιάς και το πέρασμα πάνω από αυτήν καθώς και η μεταφορά του αμίλητου νερού. Ανήμερα της εορτής γινόταν το άνοιγμα του κλήδονα, τα ριζικά και στη συνέχεια η γιορτή έκλεινε με διασκέδαση για τους συμμετέχοντες.
Πορνολιάδα και Πορνοδύσσεια
Πρόκειται για μια σατιρική εκδοχή των έργων του Ομήρου, που μετατρέπει το γλέντι σε διονυσιακή γιορτή. Με αφορμή το Τριώδιο, οι κάτοικοι της Αγγελώνας την Καθαρά Δευτέρα αναβιώνουν επάξια πανάρχαια έθιμα και θέτουν ξανά τις βάσεις για τη δημοφιλέστερη ιστορία όλων των εποχών. Ο Αχιλλέας και οι λοιποί ήρωες εμφανίζονταν στο τραγούδι τους, όπως δεν τους έχετε φανταστεί. Ακολουθούν τα γνωστά αποκριάτικα τραγούδια, όπως «Ανέβηκα στην πιπεριά» ή «Πώς το τρίβουν το πιπέρι», με αγαπημένους πρωταγωνιστές παντρεμένες, νιες, γριές, παπάδες. Σε όλη τη διάρκεια των τραγουδιών οι κινήσεις τους είναι αργές, αλλά μελετημένες – άνθρωποι κάθε ηλικίας βάφουν το πρόσωπό τους με κάρβουνο, χαμογελούν πονηρά και βάζουν στον χορό τους μικρούς, ηλικιωμένους, νοικοκυρές και ανυποψίαστους τουρίστες.
Ανήμερα του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου (23 και 24 Ιουνίου) τελείται το έθιμο του Κλήδονα (κληδών σημαίνει φήμη, αγγελία, άκουσμα οιωνού) , που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Σύμφωνα με την παράδοση ο Αγιάννης φέρνει τύχη και φανερώνει την τύχη, ενώ αποκαλύπτει και στις άγαμες κοπέλες ποιον άντρα θα παντρευτούν. Το συγκεκριμένο έθιμο είναι ένα είδος μαντικού παιχνιδιού, ένα λαϊκό έθιμο που επιβιώνει από την αρχαιότητα και κατά την παράδοση αποκαλύπτει στις άγαμες κοπέλες την ταυτότητα του μελλοντικού τους συζύγου. Η διήμερη γιορτή, παραδοσιακά, περιελάμβανε δύο φάσεις: Την παραμονή, γινόταν το άναμμα της φωτιάς και το πέρασμα πάνω από αυτήν καθώς και η μεταφορά του αμίλητου νερού. Ανήμερα της εορτής γινόταν το άνοιγμα του κλήδονα, τα ριζικά και στη συνέχεια η γιορτή έκλεινε με διασκέδαση για τους συμμετέχοντες.
Πορνολιάδα και Πορνοδύσσεια
Πρόκειται για μια σατιρική εκδοχή των έργων του Ομήρου, που μετατρέπει το γλέντι σε διονυσιακή γιορτή. Με αφορμή το Τριώδιο, οι κάτοικοι της Αγγελώνας την Καθαρά Δευτέρα αναβιώνουν επάξια πανάρχαια έθιμα και θέτουν ξανά τις βάσεις για τη δημοφιλέστερη ιστορία όλων των εποχών. Ο Αχιλλέας και οι λοιποί ήρωες εμφανίζονταν στο τραγούδι τους, όπως δεν τους έχετε φανταστεί. Ακολουθούν τα γνωστά αποκριάτικα τραγούδια, όπως «Ανέβηκα στην πιπεριά» ή «Πώς το τρίβουν το πιπέρι», με αγαπημένους πρωταγωνιστές παντρεμένες, νιες, γριές, παπάδες. Σε όλη τη διάρκεια των τραγουδιών οι κινήσεις τους είναι αργές, αλλά μελετημένες – άνθρωποι κάθε ηλικίας βάφουν το πρόσωπό τους με κάρβουνο, χαμογελούν πονηρά και βάζουν στον χορό τους μικρούς, ηλικιωμένους, νοικοκυρές και ανυποψίαστους τουρίστες.
Βενετσιάνικη Περατζάδα
Ένα ιδιαίτερο δρώμενο πραγματοποιείται ως μέρος των Αποκριάτικων εκδηλώσεων του Δήμου. Αναλυτικότερα, δημιουργείται ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, με χαρακτήρες που ήλθαν από το παρελθόν να ζωντανέψουν σε διάφορες γωνιές του Κάστρου. Άτομα του παρελθόντος που περπατούν στα σοκάκια και στις δρομικές του Κάστρου και τέλος, αναμειγνύονται με τον κόσμο, σε μια προσπάθεια να γυρίσουν το χρόνο στο χθες, να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας με το παρελθόν και την ιστορία του τόπου. Σκοπός της «Περατζάδας» είναι να προσφέρει έναν εναλλακτικό εορτασμό του εθίμου της αποκριάς που θα ταιριάζει με την ιδιαιτερότητα του Κάστρου ως αρχαιολογικό και πολιτιστικό μνημείο. Τα καλντερίμια στολίζονται και οι επισκέπτες κάνουν ένα σύντομο ταξίδι στο παρελθόν μέσα από εικόνες και μουσικές. Η έννοια της μεταμφίεσης παντρεύεται με το ιστορικό παρελθόν και δημιουργούν ένα νέο έθιμο για τον τόπο μας
Περιφορά του Επιταφίου στην μεσαιωνική πολιτεία
Ένα μοναδικό θέαμα αποτελεί η περιφορά του Επιταφίου, στα πλακόστρωτα σοκάκια της μεσαιωνικής πολιτείας της Μονεμβασιάς. Τη Μεγάλη Παρασκευή, Οι κάτοικοι που τον ακολουθούν με τα λευκά τους κεριά και οι ψαλμωδίες που αντηχούν στον βράχο δημιουργούν μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ο επιτάφιος κινείται περιμετρικά του κάστρου, από την Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού έως την Παναγιά τη Χρυσαφίτισσα.
Ανάσταση στην Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού
Στην Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού στην Κάτω Πόλη, στην κεντρική πλατεία της Μονεμβασιάς, πραγματοποιούνται, επίσης, οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας, ενώ εκεί δίνεται το Άγιο Φως και ακούγονται τα πρώτα «Χριστός Ανέστη», τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ναός συνδέεται με τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β´ Παλαιολόγο, ωστόσο, η ιστορία του ναού είναι ακόμη πιο παλιά, καθώς η αρχική του οικοδόμηση ανάγεται στον 6ο ή τον 7ο αιώνα.
Ένα ιδιαίτερο δρώμενο πραγματοποιείται ως μέρος των Αποκριάτικων εκδηλώσεων του Δήμου. Αναλυτικότερα, δημιουργείται ατμόσφαιρα μιας άλλης εποχής, με χαρακτήρες που ήλθαν από το παρελθόν να ζωντανέψουν σε διάφορες γωνιές του Κάστρου. Άτομα του παρελθόντος που περπατούν στα σοκάκια και στις δρομικές του Κάστρου και τέλος, αναμειγνύονται με τον κόσμο, σε μια προσπάθεια να γυρίσουν το χρόνο στο χθες, να ανοίξουν διαύλους επικοινωνίας με το παρελθόν και την ιστορία του τόπου. Σκοπός της «Περατζάδας» είναι να προσφέρει έναν εναλλακτικό εορτασμό του εθίμου της αποκριάς που θα ταιριάζει με την ιδιαιτερότητα του Κάστρου ως αρχαιολογικό και πολιτιστικό μνημείο. Τα καλντερίμια στολίζονται και οι επισκέπτες κάνουν ένα σύντομο ταξίδι στο παρελθόν μέσα από εικόνες και μουσικές. Η έννοια της μεταμφίεσης παντρεύεται με το ιστορικό παρελθόν και δημιουργούν ένα νέο έθιμο για τον τόπο μας
Περιφορά του Επιταφίου στην μεσαιωνική πολιτεία
Ένα μοναδικό θέαμα αποτελεί η περιφορά του Επιταφίου, στα πλακόστρωτα σοκάκια της μεσαιωνικής πολιτείας της Μονεμβασιάς. Τη Μεγάλη Παρασκευή, Οι κάτοικοι που τον ακολουθούν με τα λευκά τους κεριά και οι ψαλμωδίες που αντηχούν στον βράχο δημιουργούν μια κατανυκτική ατμόσφαιρα. Ο επιτάφιος κινείται περιμετρικά του κάστρου, από την Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού έως την Παναγιά τη Χρυσαφίτισσα.
Ανάσταση στην Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού
Στην Εκκλησία του Ελκομένου Χριστού στην Κάτω Πόλη, στην κεντρική πλατεία της Μονεμβασιάς, πραγματοποιούνται, επίσης, οι λειτουργίες της Μεγάλης Εβδομάδας, ενώ εκεί δίνεται το Άγιο Φως και ακούγονται τα πρώτα «Χριστός Ανέστη», τα μεσάνυχτα του Μεγάλου Σαββάτου. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ναός συνδέεται με τον βυζαντινό αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β´ Παλαιολόγο, ωστόσο, η ιστορία του ναού είναι ακόμη πιο παλιά, καθώς η αρχική του οικοδόμηση ανάγεται στον 6ο ή τον 7ο αιώνα.
Το κάψιμο του Ιούδα
Το συγκεκριμένο έθιμο αναβιώνει στην περιοχή την περίοδο του Πάσχα. Λαμβάνει χώρα το μεσημέρι της Κυριακής στον περίγυρο της πλατείας του Ελκομένου Χριστού και προσελκύει κάθε χρόνο πολλούς τουρίστες και ντόπιους, οι οποίοι συγκεντρώνονται έξω από την παλαιότερη εκκλησία του κάστρου, για να παρακολουθήσουν ένα από τα πιο διαδεδομένα λαμπριάτικα έθιμα. Συγκεκριμένα τοποθετείται ένα ανθρώπινο ομοίωμα όπου στο εσωτερικό του υπάρχουν ξύλα και άχυρα, ενώ μόλις ανάψει η φωτιά, ξεκινά ένα φαντασμαγορικό θέαμα με βεγγαλικά. Ο Ιούδας τυλίγεται στις φλόγες και «τιμωρείται» για την προδοσία του και οι πιστοί ξεσπούν σε χειροκροτήματα.
Ρίτσεια
Πρόκειται για το μεγαλύτερο φεστιβάλ που πραγματοποιείται στο Δήμο στα τέλη του Αυγούστου. Είναι μια μεγάλη θερινή γιορτή αφιερωμένη στο Γιάννη Ρίτσο, διασημότερο τέκνο της Μονεμβασιάς και ποιητή που γνώρισε την παγκόσμια αναγνώριση μέσα από το έργο του. Το φεστιβάλ περιλαμβάνει ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων με λαϊκά γλέντια και μουσικές βραδιές, συναυλίες στο μαγευτικό φαράγγι του Λάρνακα, έκθεση παραδοσιακών προϊόντων στου Μολάους και ιστιοπλοϊκούς αγώνες με τη συμμετοχή των τοπικών συλλόγων του Δήμου.
Γαστρονομία
Τα φημισμένα τοπικά προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, το κρασί, το βατικιώτικο κρεμμύδι, το φρέσκο ψάρι, το μέλι και τα βότανα. Μάλιστα, ο τοπικός οίνος Μονεμβασία-Malvasia έχει Προστατευόμενη Ονομασία Προελεύσεως για λευκό γλυκό οίνο από λιαστά σταφύλια. Η τοπική κουζίνα περιλαμβάνει επίσης, χειροποίητα ζυμαρικά (γκόγκες), τα σαΐτια (τηγανητές πίτες με τυρί και μυρωδικά) και τα τοπικά γλυκά (αμυγδαλωτά, σαμουσάδες μελωμένοι και γεμάτοι καρύδι και αμύγδαλο, ραφιόλια, φλογέρες, μελιτίνια, δίπλες), βατικιώτικο κρεμμύδι, γκόγκλες (χειροποίητα ζυμαρικά), σαΐτια (πίτες με κατσικίσιο τυρί και χόρτα), κρεμμυδοκεφτέδες κ.ά.
Το συγκεκριμένο έθιμο αναβιώνει στην περιοχή την περίοδο του Πάσχα. Λαμβάνει χώρα το μεσημέρι της Κυριακής στον περίγυρο της πλατείας του Ελκομένου Χριστού και προσελκύει κάθε χρόνο πολλούς τουρίστες και ντόπιους, οι οποίοι συγκεντρώνονται έξω από την παλαιότερη εκκλησία του κάστρου, για να παρακολουθήσουν ένα από τα πιο διαδεδομένα λαμπριάτικα έθιμα. Συγκεκριμένα τοποθετείται ένα ανθρώπινο ομοίωμα όπου στο εσωτερικό του υπάρχουν ξύλα και άχυρα, ενώ μόλις ανάψει η φωτιά, ξεκινά ένα φαντασμαγορικό θέαμα με βεγγαλικά. Ο Ιούδας τυλίγεται στις φλόγες και «τιμωρείται» για την προδοσία του και οι πιστοί ξεσπούν σε χειροκροτήματα.
Ρίτσεια
Πρόκειται για το μεγαλύτερο φεστιβάλ που πραγματοποιείται στο Δήμο στα τέλη του Αυγούστου. Είναι μια μεγάλη θερινή γιορτή αφιερωμένη στο Γιάννη Ρίτσο, διασημότερο τέκνο της Μονεμβασιάς και ποιητή που γνώρισε την παγκόσμια αναγνώριση μέσα από το έργο του. Το φεστιβάλ περιλαμβάνει ένα πλούσιο πρόγραμμα εκδηλώσεων με λαϊκά γλέντια και μουσικές βραδιές, συναυλίες στο μαγευτικό φαράγγι του Λάρνακα, έκθεση παραδοσιακών προϊόντων στου Μολάους και ιστιοπλοϊκούς αγώνες με τη συμμετοχή των τοπικών συλλόγων του Δήμου.
Γαστρονομία
Τα φημισμένα τοπικά προϊόντα όπως το ελαιόλαδο, το κρασί, το βατικιώτικο κρεμμύδι, το φρέσκο ψάρι, το μέλι και τα βότανα. Μάλιστα, ο τοπικός οίνος Μονεμβασία-Malvasia έχει Προστατευόμενη Ονομασία Προελεύσεως για λευκό γλυκό οίνο από λιαστά σταφύλια. Η τοπική κουζίνα περιλαμβάνει επίσης, χειροποίητα ζυμαρικά (γκόγκες), τα σαΐτια (τηγανητές πίτες με τυρί και μυρωδικά) και τα τοπικά γλυκά (αμυγδαλωτά, σαμουσάδες μελωμένοι και γεμάτοι καρύδι και αμύγδαλο, ραφιόλια, φλογέρες, μελιτίνια, δίπλες), βατικιώτικο κρεμμύδι, γκόγκλες (χειροποίητα ζυμαρικά), σαΐτια (πίτες με κατσικίσιο τυρί και χόρτα), κρεμμυδοκεφτέδες κ.ά.
