της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Ύδρα, ήδη από τη δεκαετία του ΄50, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά κέντρα με πολλές προσωπικότητες όπως οι ζωγράφοι Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας και Κωνσταντίνος Βυζάντιος, ο Σεφέρης, ο Ελύτης, ο Χένρυ Μίλλερ και πολλοί άλλοι να συνδέονται με το όνομα του νησιού. Έτσι, οι παραδόσεις του νησιού περιλαμβάνουν μια ποικιλία ηθών και εθίμων.
Πρωτοχρονιά
Την πρώτη μέρα του χρόνου, οι πόρτες των σπιτιών μένουν όλη τη μέρα ανοιχτές για να υποδεχτεί ο νοικοκύρης τον πρώτο επισκέπτη που θα μπει απρόσκλητος στο σπίτι. Ο νοικοκύρης τον υποδέχεται, του κρεμάει με μια κορδέλα στο λαιμό το πρωτοχρονιάτικο δώρο του και τον καλεί στο γιορτινό τραπέζι.
Ο θαλασσινός Επιτάφιος
Από το έτος 1923, η περιφορά του Επιταφίου γίνεται μέσα στη θάλασσα, που γινόταν και γίνεται με μεγάλη Κατάνυξη το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στα Καμίνια. Μετά από την περιφορά του Επιταφίου στη συνοικία, η πομπή καταλήγει στη θάλασσα, όπου μπαίνουν οι βαστάζοι μέχρι τη μέση και ακουμπάνε τα πόδια του Επιταφίου στο νερό, για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά. Στη συνέχεια γίνεται δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό. Μετά την ακολουθία των Μεγάλων Ωρών της Αποκαθηλώσεως, οι καμπάνες των ενοριών σημαίνουν πένθιμα. Όλοι οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στη βόρεια είσοδο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου, και ακολουθεί η Περιφορά των Επιταφίων μέσα από τα πλακόστρωτα δρομάκια της Πόλης της Ύδρας.
Μιαούλεια
Ο δήμος Ύδρας οργανώνει τα «Μιαούλεια», με αφορμή την 176η επέτειο από το θάνατο του Υδραίου Ναυάρχου, Ανδρέα Μιαούλη και προς τιμήν όλων των Ναυμάχων του 1821, όπου η κορύφωση της γιορτής μνήμης γίνεται με το δρώμενο της αναπαράστασης της Ναυμαχίας του Γέροντα και την πυρπόληση ομοιώματος της οθωμανικής φρεγάτας στο λιμάνι της Ύδρας. Πρόκειται για μια σειρά εκδηλώσεων όπως συναυλίες, αγώνες, παιχνίδια, εκθέσεις κ.ά., που λαμβάνουν χώρα στο όμορφο νησί της Ύδρας.
Την πρώτη μέρα του χρόνου, οι πόρτες των σπιτιών μένουν όλη τη μέρα ανοιχτές για να υποδεχτεί ο νοικοκύρης τον πρώτο επισκέπτη που θα μπει απρόσκλητος στο σπίτι. Ο νοικοκύρης τον υποδέχεται, του κρεμάει με μια κορδέλα στο λαιμό το πρωτοχρονιάτικο δώρο του και τον καλεί στο γιορτινό τραπέζι.
Ο θαλασσινός Επιτάφιος
Από το έτος 1923, η περιφορά του Επιταφίου γίνεται μέσα στη θάλασσα, που γινόταν και γίνεται με μεγάλη Κατάνυξη το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής στα Καμίνια. Μετά από την περιφορά του Επιταφίου στη συνοικία, η πομπή καταλήγει στη θάλασσα, όπου μπαίνουν οι βαστάζοι μέχρι τη μέση και ακουμπάνε τα πόδια του Επιταφίου στο νερό, για να ευλογηθούν και να καθαγιαστούν τα νερά. Στη συνέχεια γίνεται δέηση υπέρ των ναυτικών που ταξιδεύουν, για ήσυχα ταξίδια και καλό γυρισμό. Μετά την ακολουθία των Μεγάλων Ωρών της Αποκαθηλώσεως, οι καμπάνες των ενοριών σημαίνουν πένθιμα. Όλοι οι Επιτάφιοι συγκεντρώνονται στη βόρεια είσοδο της Ιεράς Μονής Κοιμήσεως Θεοτόκου, και ακολουθεί η Περιφορά των Επιταφίων μέσα από τα πλακόστρωτα δρομάκια της Πόλης της Ύδρας.
Μιαούλεια
Ο δήμος Ύδρας οργανώνει τα «Μιαούλεια», με αφορμή την 176η επέτειο από το θάνατο του Υδραίου Ναυάρχου, Ανδρέα Μιαούλη και προς τιμήν όλων των Ναυμάχων του 1821, όπου η κορύφωση της γιορτής μνήμης γίνεται με το δρώμενο της αναπαράστασης της Ναυμαχίας του Γέροντα και την πυρπόληση ομοιώματος της οθωμανικής φρεγάτας στο λιμάνι της Ύδρας. Πρόκειται για μια σειρά εκδηλώσεων όπως συναυλίες, αγώνες, παιχνίδια, εκθέσεις κ.ά., που λαμβάνουν χώρα στο όμορφο νησί της Ύδρας.
Κουντουριώτεια
Το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου, ο Δήμος τιμά μια ακόμη σημαντική προσωπικότητα της πολιτικής ζωής και της ναυτικής ιστορίας της Ελλάδας, τον Παύλο Κουντουριώτη, διοργανώνοντας τα Κουντουριώτεια, κύκλο εκδηλώσεων με ξεναγήσεις στα Μουσεία του νησιού, εκθέσεις, προβολές, ομιλίες, παρουσίασεις βιβλίων και αθλητικές εκδηλώσεις, θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται από το 2017 και το Φεστιβάλ Μουσικών του Κόσμου με μετακλήσεις ξένων καλλιτεχνών. Ο κύκλος κλείνει με παραδοσιακό γλέντι γεμάτο μουσική και χορό. Την τελευταία ημέρα των εκδηλώσεων τελείται δοξολογία στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου και επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στον Ανδριάντα και τον Τάφο του Υδραίου Ναυάρχου και πρώτου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Παύλου Κουντουριώτη.
Καύση του Ιούδα
Την Κυριακή του Πάσχα, πραγματοποιείται το καθιερωμένο και πατροπαράδοτο έθιμο της καύσης του Ιούδα, στο λιμάνι, έθιμο που συνεχίζεται ανελλιπώς εκατονταετίες στην Ύδρα. Οι νέοι της κάθε ενορίας κατασκεάζουν ένα ομοίωμα ανθρώπου και το γέμιζαν με άχυρα, και διάφορες εκρηκτικές ύλες και το έντυναν με ρούχα. Το ενα του χέρι, το αριστερό το κάνανε τεντωτό στη γραμμή του ώμου, με το δείκτη του χεριού αυτού που λέγεται λιχανός να δείχνει, και τα άλλα δάκτυλα μαζεμένα σε γροθιά. Από το τεντωμένο αυτό δάκτυλο, του κρεμάγανε μία σακουλίτσα που είχε μέσα τα τριάκοντα αργύρια της προδοσίας. Το άλλο του χέρι το δεξιό το υψώνανε και τα κάνανε σαν κουλούρι, ώστε ο λιχανός του τεντωμένος να ακουμπάει στο μηνίγγι του Ιούδα. Μόλις ετοίμαζαν τον «Ιούδα» τον έβαζαν σε μια αποθήκη για φύλαγμα και το πρωί της ημέρας του Πάσχα, το έβαζαν επάνω σε ένα γαϊδούρι και το περιέφεραν πρώτα στην γειτονιά τους και μετά σε όλες τις γειτονιές της Ύδρας με φωνές και αλαλαγμούς. Το θέαμα είναι φαντασμαγορικό αλλά και βροντώδες με τουφεκιές των ανθρώπων που συνεχίζουν το έθιμο και που φροντίζουν να «τιμωρηθεί» ο προδότης μαθητής.
Ο Αράπης
Ένα από τα παλιότερα αποκριάτικα έθιμα της ήταν και το μασκάρεμα κάποιου που έβαφε το πρόσωπό του κατάμαυρο, παίρνοντας την βαφή από ένα τηγάνι. Τον ονόμαζαν «Αράπη» και ήταν ο επικεφαλής της πομπής του Καρνάβαλου. Ο «Αράπης» είχε τον ρόλο να διασκεδάζει με τα άσεμνα αστεία του και τα σκωπτικά αποκριάτικα διονυσιακά στιχάκια του τα «Μουσκάρια». Ακόμη κρατώντας ένα δοχείο νύχτας στα χέρια του, που περιείχε μακαρόνια τα ανακάτευε, τα έπαιρνε με τα χέρια του και έτρωγε από αυτά προτρέποντας του μασκαράδες και τον κόσμο να δοκιμάσουν και τους προκαλούσε πειράζοντας τους με τα αστεία του. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι το πατροπαράδοτο Υδραίικο καρναβάλι, είναι ένα από τα παλιότερα της Ελλάδας, καθώς εμφανίζεται τον 18ου αιώνα.
Ο παραδοσιακός Υδραίϊκος γάμος
Ξεκινάει με το «στρώσιμο του κρεβατιού», στο οποίο φίλοι και συγγενείς προσφέρουν χρηματικά ποσά για το στήσιμο του νέου νοικοκυριού. Την παραμονή του γάμου γίνεται το «λούσιμο της νύφης» από δύο παντρεμενες γυναίκες και στη συνέχεια, το «χτένισμα της νύφης» λίγες ώρες πριν από το γάμο. Συχνά η νύφη αντί νυφικού φοράει την παραδοσιακή υδραίϊκή φορεσιά. Τέλος, ακολουθεί γλέντι με βιολί και λάουτο.
Το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου, ο Δήμος τιμά μια ακόμη σημαντική προσωπικότητα της πολιτικής ζωής και της ναυτικής ιστορίας της Ελλάδας, τον Παύλο Κουντουριώτη, διοργανώνοντας τα Κουντουριώτεια, κύκλο εκδηλώσεων με ξεναγήσεις στα Μουσεία του νησιού, εκθέσεις, προβολές, ομιλίες, παρουσίασεις βιβλίων και αθλητικές εκδηλώσεις, θεατρικές και μουσικές παραστάσεις, στις οποίες περιλαμβάνεται από το 2017 και το Φεστιβάλ Μουσικών του Κόσμου με μετακλήσεις ξένων καλλιτεχνών. Ο κύκλος κλείνει με παραδοσιακό γλέντι γεμάτο μουσική και χορό. Την τελευταία ημέρα των εκδηλώσεων τελείται δοξολογία στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου και επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στον Ανδριάντα και τον Τάφο του Υδραίου Ναυάρχου και πρώτου Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας, Παύλου Κουντουριώτη.
Καύση του Ιούδα
Την Κυριακή του Πάσχα, πραγματοποιείται το καθιερωμένο και πατροπαράδοτο έθιμο της καύσης του Ιούδα, στο λιμάνι, έθιμο που συνεχίζεται ανελλιπώς εκατονταετίες στην Ύδρα. Οι νέοι της κάθε ενορίας κατασκεάζουν ένα ομοίωμα ανθρώπου και το γέμιζαν με άχυρα, και διάφορες εκρηκτικές ύλες και το έντυναν με ρούχα. Το ενα του χέρι, το αριστερό το κάνανε τεντωτό στη γραμμή του ώμου, με το δείκτη του χεριού αυτού που λέγεται λιχανός να δείχνει, και τα άλλα δάκτυλα μαζεμένα σε γροθιά. Από το τεντωμένο αυτό δάκτυλο, του κρεμάγανε μία σακουλίτσα που είχε μέσα τα τριάκοντα αργύρια της προδοσίας. Το άλλο του χέρι το δεξιό το υψώνανε και τα κάνανε σαν κουλούρι, ώστε ο λιχανός του τεντωμένος να ακουμπάει στο μηνίγγι του Ιούδα. Μόλις ετοίμαζαν τον «Ιούδα» τον έβαζαν σε μια αποθήκη για φύλαγμα και το πρωί της ημέρας του Πάσχα, το έβαζαν επάνω σε ένα γαϊδούρι και το περιέφεραν πρώτα στην γειτονιά τους και μετά σε όλες τις γειτονιές της Ύδρας με φωνές και αλαλαγμούς. Το θέαμα είναι φαντασμαγορικό αλλά και βροντώδες με τουφεκιές των ανθρώπων που συνεχίζουν το έθιμο και που φροντίζουν να «τιμωρηθεί» ο προδότης μαθητής.
Ο Αράπης
Ένα από τα παλιότερα αποκριάτικα έθιμα της ήταν και το μασκάρεμα κάποιου που έβαφε το πρόσωπό του κατάμαυρο, παίρνοντας την βαφή από ένα τηγάνι. Τον ονόμαζαν «Αράπη» και ήταν ο επικεφαλής της πομπής του Καρνάβαλου. Ο «Αράπης» είχε τον ρόλο να διασκεδάζει με τα άσεμνα αστεία του και τα σκωπτικά αποκριάτικα διονυσιακά στιχάκια του τα «Μουσκάρια». Ακόμη κρατώντας ένα δοχείο νύχτας στα χέρια του, που περιείχε μακαρόνια τα ανακάτευε, τα έπαιρνε με τα χέρια του και έτρωγε από αυτά προτρέποντας του μασκαράδες και τον κόσμο να δοκιμάσουν και τους προκαλούσε πειράζοντας τους με τα αστεία του. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί, ότι το πατροπαράδοτο Υδραίικο καρναβάλι, είναι ένα από τα παλιότερα της Ελλάδας, καθώς εμφανίζεται τον 18ου αιώνα.
Ο παραδοσιακός Υδραίϊκος γάμος
Ξεκινάει με το «στρώσιμο του κρεβατιού», στο οποίο φίλοι και συγγενείς προσφέρουν χρηματικά ποσά για το στήσιμο του νέου νοικοκυριού. Την παραμονή του γάμου γίνεται το «λούσιμο της νύφης» από δύο παντρεμενες γυναίκες και στη συνέχεια, το «χτένισμα της νύφης» λίγες ώρες πριν από το γάμο. Συχνά η νύφη αντί νυφικού φοράει την παραδοσιακή υδραίϊκή φορεσιά. Τέλος, ακολουθεί γλέντι με βιολί και λάουτο.
Τα αερόστατα της Ύδρας
Παλαιότερα, υπήρχε το έθιμο των αερόστατων του Πάσχα. Την ημέρα της Ανάστασης το απόγευμα, οι πιστοί κατευθύνονταν στο γήπεδο του νησιού για να παρακολουθήσουν και το «πέταγμα» των αερόστατων. Πολύχρωμες, χάρτινες κατασκευές που οι νέοι της Ύδρας άφηναν ελεύθερες στον αέρα και που έμοιαζαν με μικρά αερόστατα. Αυτές οι μικρογραφίες των αερόστατων είχαν μια μικρή θήκη που υπήρχε ένα κερί, έτσι ανάβοντας τα κεριά άφηναν τα αερόστατα ελεύθερα που ανυψώνονταν λόγω της άνωσης του αέρα, αλλά και της ζέστης που δημιουργεί η φλόγα του κεριού. Το θέαμα ήταν εντυπωσιακό!
Η Γιορτή της Αμυγδαλιάς
Η γιορτή που «τιμάται» η αμυγδαλιά και έχει σαν θέμα τον ερχομό της Άνοιξης, λαμβάνει χώρα στο νησί το Φεβρουάριο. Την ημέρα της γιορτής, διεξάγεται γλέντι και κατά τη διάρκειά του μια γυναίκα μασκαρεμένη σαν άντρας και ένας άντρας φορώντας νυφικό πέπλο από τούλι, με τη συνοδεία μουσικών οργάνων, μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες, συγκεντρώνονται κάτω από μια ανθισμένη αμυγδαλιά και ακολουθούσε γλέντι.
Γαστρονομία
Η τοπική κουζίνα περιλαμβάνει νόστιμα λαδερά και μαγειρευτά, άφθονο φρέσκο ψάρι και θαλασσινά, με βασιλιά το φημισμένο υδραίικο καλαμάρι που οι ντόπιοι μαγαζάτορες μαζεύουν από νωρίς για να έχουν το καλοκαίρι. Ακόμη, φημισμένα είναι τα υδραίικα αμυγδαλωτά με ανθόνερο, ξύσμα λεμονιού και μέλι καθώς επίσης το καταπληκτικό ντόπιο φασκόμηλο.
Παλαιότερα, υπήρχε το έθιμο των αερόστατων του Πάσχα. Την ημέρα της Ανάστασης το απόγευμα, οι πιστοί κατευθύνονταν στο γήπεδο του νησιού για να παρακολουθήσουν και το «πέταγμα» των αερόστατων. Πολύχρωμες, χάρτινες κατασκευές που οι νέοι της Ύδρας άφηναν ελεύθερες στον αέρα και που έμοιαζαν με μικρά αερόστατα. Αυτές οι μικρογραφίες των αερόστατων είχαν μια μικρή θήκη που υπήρχε ένα κερί, έτσι ανάβοντας τα κεριά άφηναν τα αερόστατα ελεύθερα που ανυψώνονταν λόγω της άνωσης του αέρα, αλλά και της ζέστης που δημιουργεί η φλόγα του κεριού. Το θέαμα ήταν εντυπωσιακό!
Η Γιορτή της Αμυγδαλιάς
Η γιορτή που «τιμάται» η αμυγδαλιά και έχει σαν θέμα τον ερχομό της Άνοιξης, λαμβάνει χώρα στο νησί το Φεβρουάριο. Την ημέρα της γιορτής, διεξάγεται γλέντι και κατά τη διάρκειά του μια γυναίκα μασκαρεμένη σαν άντρας και ένας άντρας φορώντας νυφικό πέπλο από τούλι, με τη συνοδεία μουσικών οργάνων, μαζί με τους άλλους συμμετέχοντες, συγκεντρώνονται κάτω από μια ανθισμένη αμυγδαλιά και ακολουθούσε γλέντι.
Γαστρονομία
Η τοπική κουζίνα περιλαμβάνει νόστιμα λαδερά και μαγειρευτά, άφθονο φρέσκο ψάρι και θαλασσινά, με βασιλιά το φημισμένο υδραίικο καλαμάρι που οι ντόπιοι μαγαζάτορες μαζεύουν από νωρίς για να έχουν το καλοκαίρι. Ακόμη, φημισμένα είναι τα υδραίικα αμυγδαλωτά με ανθόνερο, ξύσμα λεμονιού και μέλι καθώς επίσης το καταπληκτικό ντόπιο φασκόμηλο.
