της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Σύμη είναι ήσυχη κι όμως γεμάτη καρδιοχτύπια! Νεοκλασικά βαμμένα σε έντονα χρώματα, αλλά και η καθημερινότητα και οι παραδόσεις των κατοίκων της αντανακλούν το ένδοξο παρελθόν του νησιού.
Το Φωνικό του Δωμάτου
Πρόκειται για ένα μακάβριο έθιμο που τηρούσαν ευλαβικά οι Συμιακές του Χωριού. Μόλις πέθαινε κάποιος, η χήρα έπρεπε να βγει στο δώμα του σπιτιού της τελείως ασυγύριστη, με λυμένα τα μαλλιά και να κλαίει, να φωνάζει και να ωρύεται ώστε να την ακούσουν μέχρι το Μουράγιο, για να τιμήσει πρεπάμενα (εκ του πρέπον) τον άντρα της.
Η γιορτή του Πανορμίτη
Τελείται στις 8/11 και είναι η γιορτή του πολιούχου του νησιού, το σημαντικότερο θρησκευτικό δρώμενο στη Σύμη. Την παραμονή τελείται αρχιερατικός εσπερινός, την ημέρα της εορτής αρχιερατική λειτουργία και λιτανεία της εικόνας με τη συνοδεία της φιλαρμονικής και στη συνέχεια προσφέρεται γεύμα σε όλους τους προσκυνητές.
Πανηγύρια
• 24 Ιουνίου: Αγίου Ιωάννη Σταφυλά
• Πεντηκοστή: Πανορμίτης
• Αγ.Τριάδος: Αγία Τριάδα, στο Χωριό
• 17 Ιουλίου: Αγίας Μαρίνας στο ομώνυμο νησάκι
• 20 Ιουλίου: Προφήτη Ηλία
• 6 Αυγούστου: Του Σωτήρος στο Νημποριό, στον Μεγάλο Σωτήρη
• 15 Αυγούστου: Παναγία Αληθινή και Παναγία Μυρταριώτισσα
• 24 Αυγούστου: Παναγιά Υπακοή στη Νίμο, και Παναγιά Αληθινή
• 8 Νοεμβρίου: Ταξιαρχών / Πανορμίτης και Μιχαήλ Ρουκουνιώτη
Πρόκειται για ένα μακάβριο έθιμο που τηρούσαν ευλαβικά οι Συμιακές του Χωριού. Μόλις πέθαινε κάποιος, η χήρα έπρεπε να βγει στο δώμα του σπιτιού της τελείως ασυγύριστη, με λυμένα τα μαλλιά και να κλαίει, να φωνάζει και να ωρύεται ώστε να την ακούσουν μέχρι το Μουράγιο, για να τιμήσει πρεπάμενα (εκ του πρέπον) τον άντρα της.
Η γιορτή του Πανορμίτη
Τελείται στις 8/11 και είναι η γιορτή του πολιούχου του νησιού, το σημαντικότερο θρησκευτικό δρώμενο στη Σύμη. Την παραμονή τελείται αρχιερατικός εσπερινός, την ημέρα της εορτής αρχιερατική λειτουργία και λιτανεία της εικόνας με τη συνοδεία της φιλαρμονικής και στη συνέχεια προσφέρεται γεύμα σε όλους τους προσκυνητές.
Πανηγύρια
• 24 Ιουνίου: Αγίου Ιωάννη Σταφυλά
• Πεντηκοστή: Πανορμίτης
• Αγ.Τριάδος: Αγία Τριάδα, στο Χωριό
• 17 Ιουλίου: Αγίας Μαρίνας στο ομώνυμο νησάκι
• 20 Ιουλίου: Προφήτη Ηλία
• 6 Αυγούστου: Του Σωτήρος στο Νημποριό, στον Μεγάλο Σωτήρη
• 15 Αυγούστου: Παναγία Αληθινή και Παναγία Μυρταριώτισσα
• 24 Αυγούστου: Παναγιά Υπακοή στη Νίμο, και Παναγιά Αληθινή
• 8 Νοεμβρίου: Ταξιαρχών / Πανορμίτης και Μιχαήλ Ρουκουνιώτη
Το Φεστιβάλ Σύμης
Από το 1095 διοργανώνεται στο νησί ένα από τα σημαντικότερα Φεστιβάλ στην Ελλάδα, με διεθνή πλέον χαρακτήρα. Το φεστβάλ της Σύμης περιλαμβάνει πολλές πολιτιστικές δραστηριότητες όπως κονσέρτα κλασικής και μοντέρνας μουσικής, χορό, θέατρο, σινεμά κ.λπ. Οι αυτές δραστηριότητες διεξάγονται σε κτίρια παραοσιακής αρχιτεκτονικής του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα, όπως το φημισμένο αρχοντικό του Χατζηαγαπητού και το μοναστήρι του Πανορμίτη. Το Φεστιβάλ βασίζεται στην ιδέα του εθελοντισμού των καλλιτεχνών και των οργανωτών του. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι έχει τιμηθεί από πολλούς καταξιωμένους καλλιτέχνες διεθνούς εμβέλειας της Ελλάδας και του εξωτερικού αλλά και νέους ανερχόμενους.
Έθιμο του Κουκουμά
Κάθε χρόνο στις 2 Μαΐου αναβιώνει στη Σύμη το έθιμο του Κουκουμά. Ανύπαντροι νέοι και νέες χόρευαν και τραγουδούσαν πίνοντας το «αμίλητο νερό» γύρω από ένα αγγείο, όπου είχαν τοποθετήσει τα δαχτυλίδια τους από την προηγούμενη μέρα. Η νοικοκυρά που διοργάνωνε το έθιμο προσέφερε ένα κομμάτι αλμυρής πίτας σε κάθε κοπέλα. Εξ’ αιτίας του αλατιού που περιέχει η πίτα, οι κοπέλες διψάνε και στον ύπνο τους βλέπουν σε ποιανού το σπίτι πηγαίνουν να ξεδιψάσουν -αυτός θα είναι ο άντρας που θα παντρευτούν.
Τάμα στο μπουκάλι
Το έθιμο αυτό βασίζεται στην πίστη ότι η θάλασσα θα οδηγήσει το μήνυμα στον Πανορμίτη στη Σύμη και ξεκίνησε την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Πιστοί από διάφορα μέρη της Ελλάδας τοποθετούν τα τάματα μέσα σε γυάλινα ή πλαστικά μπουκάλια και τα συνοδεύουν με μια επιστολή ή και χρήματα. Στη συνέχεια πετούν το μπουκάλι στη θάλασσα και προσεύχονται να φτάσει Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη στη Σύμη. Οι ντόπιοι μιλούν για διαχρονικό θαύμα, καθώς τα μπουκάλια για τον Άγιο βρίσκουν τον δρόμο τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τάματα που φθάνουν στο νησί, παραδίδονται στους μοναχούς, οι οποίοι προσεύχονται για την παράκληση και αποστέλλουν ευχαριστήρια επιστολή προς τον πιστό που έστειλε το μπουκάλι. Στην Ιερά Μονή φυλάσσονται αφιερώματα, που ταξίδεψαν μόνα τους για τον Πανορμίτη από διάφορα μέρη του κόσμου, ενώ δημιουργήθηκε ειδικός μουσειακός χώρος με όλα τα μπουκάλια αυτά.
Καμουζέλες
Στη Σύμη οι Αποκριές γιορτάζονται με τις «καμουζέλες», μασκαράτες και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαιχτικά στιχάκια τα οποία τα απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στην Λέρο.
Από το 1095 διοργανώνεται στο νησί ένα από τα σημαντικότερα Φεστιβάλ στην Ελλάδα, με διεθνή πλέον χαρακτήρα. Το φεστβάλ της Σύμης περιλαμβάνει πολλές πολιτιστικές δραστηριότητες όπως κονσέρτα κλασικής και μοντέρνας μουσικής, χορό, θέατρο, σινεμά κ.λπ. Οι αυτές δραστηριότητες διεξάγονται σε κτίρια παραοσιακής αρχιτεκτονικής του 17ου, 18ου και 19ου αιώνα, όπως το φημισμένο αρχοντικό του Χατζηαγαπητού και το μοναστήρι του Πανορμίτη. Το Φεστιβάλ βασίζεται στην ιδέα του εθελοντισμού των καλλιτεχνών και των οργανωτών του. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι έχει τιμηθεί από πολλούς καταξιωμένους καλλιτέχνες διεθνούς εμβέλειας της Ελλάδας και του εξωτερικού αλλά και νέους ανερχόμενους.
Έθιμο του Κουκουμά
Κάθε χρόνο στις 2 Μαΐου αναβιώνει στη Σύμη το έθιμο του Κουκουμά. Ανύπαντροι νέοι και νέες χόρευαν και τραγουδούσαν πίνοντας το «αμίλητο νερό» γύρω από ένα αγγείο, όπου είχαν τοποθετήσει τα δαχτυλίδια τους από την προηγούμενη μέρα. Η νοικοκυρά που διοργάνωνε το έθιμο προσέφερε ένα κομμάτι αλμυρής πίτας σε κάθε κοπέλα. Εξ’ αιτίας του αλατιού που περιέχει η πίτα, οι κοπέλες διψάνε και στον ύπνο τους βλέπουν σε ποιανού το σπίτι πηγαίνουν να ξεδιψάσουν -αυτός θα είναι ο άντρας που θα παντρευτούν.
Τάμα στο μπουκάλι
Το έθιμο αυτό βασίζεται στην πίστη ότι η θάλασσα θα οδηγήσει το μήνυμα στον Πανορμίτη στη Σύμη και ξεκίνησε την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Πιστοί από διάφορα μέρη της Ελλάδας τοποθετούν τα τάματα μέσα σε γυάλινα ή πλαστικά μπουκάλια και τα συνοδεύουν με μια επιστολή ή και χρήματα. Στη συνέχεια πετούν το μπουκάλι στη θάλασσα και προσεύχονται να φτάσει Αρχάγγελο Μιχαήλ τον Πανορμίτη στη Σύμη. Οι ντόπιοι μιλούν για διαχρονικό θαύμα, καθώς τα μπουκάλια για τον Άγιο βρίσκουν τον δρόμο τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα τάματα που φθάνουν στο νησί, παραδίδονται στους μοναχούς, οι οποίοι προσεύχονται για την παράκληση και αποστέλλουν ευχαριστήρια επιστολή προς τον πιστό που έστειλε το μπουκάλι. Στην Ιερά Μονή φυλάσσονται αφιερώματα, που ταξίδεψαν μόνα τους για τον Πανορμίτη από διάφορα μέρη του κόσμου, ενώ δημιουργήθηκε ειδικός μουσειακός χώρος με όλα τα μπουκάλια αυτά.
Καμουζέλες
Στη Σύμη οι Αποκριές γιορτάζονται με τις «καμουζέλες», μασκαράτες και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαιχτικά στιχάκια τα οποία τα απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στην Λέρο.
Η Φάλλια
Κάθε πρωτοχρονιά και Λαμπροδευτέρα, κάθε Συμιακού έπρεπε να εκκλησιαστεί στην ενορία του και να καταφτάνει στο ναό, αυτός και η οικογένειά του, πριν από τη δοξολογία. Τους περισσότερους τους έπιανε η φάλλια δηλαδή τους επιβάλλονταν τιμωρία, διότι δεν προλάβαιναν. Στα παλιά χρόνια υποχρέωναν τους παραβάτες να καθίσουν σε μια πολυθρόνα που έμοιαζε με σκυριανή καρέκλα με ψηλό ακούμπισμα, και άναβαν μια λαμπάδα μπροστά τους. Στα νεότερα χρόνια, μετά την εκκλησία, οι επίτροποι κάθε ναού με επικεφαλής τους ιερείς και τους ψάλτες και με το λάβαρο της Ανάστασης πήγαιναν στα σπίτια εκείνων που τους είχε πιάσει η φάλλια. Έραιναν με ανθόνερο το σπίτι και τους ενοίκους, έψελναν μαζί τους το « Χριστός Ανέστη » και έπαιρναν το σχετικό χρηματικό δώρο για την εκκλησία. Επειδή η επίσκεψη της «Ανάστασης» στο σπίτι ήταν ευπρόσδεκτη, μερικοί αργούσαν επίτηδες.
Η Καλοχρονιά
Από του Σταυρού και έπειτα άρχιζε η Καλοχρονιά. Σταματούσε η φύλαξη των περιβολιών και η είσοδος στα περιβόλια ήταν ελεύθερη για το μάζεμα των φρούτων. Η είσοδος τότε στα αφύλακτα περιβόλια, ειδικά των παιδιών, έμοιαζε με πραγματική επιδρομή. Δεν άφηναν τίποτα πάνω στα δέντρα και τα φυτά. Η καλοχρονιά διαρκούσε τρεις ημέρες.
Το κάψιμο του Ιούδα
Το έθιμο τελείται την ημέρα του Πάσχα το βράδυ. Αξιοσημείωτο είναι δε ότι στην ενορία του Αη Γιάννη όπου εκκλησιάζονταν οι προύχοντες του νησιού, έβγαζαν δίσκο για τον «καμμένο» όπως αποκαλούσαν τον Ιούδα, όπου ο καθένας έριχνε όσο περισσότερα χρήματα μπορούσε για να υποδείξει ότι είναι εύπορος. Έτσι μαζεύονταν αρκετά χρήματα για να φτιάξουν τον Ιούδα. Τον στόλιζαν και τον κατέβαζαν ξεκινώντας από το Χωριό με συνοδεία μουσικής, και κατέληγε στο Μουράγιο όπου γινόταν το κάψιμο.
Γαστρονομία
Το νησί διαθέτει τη δική της σπεσιαλιτέ, ι το πασίγνωστο Συμιακό Γαριδάκι και πρόκειται για μία σπάνια ποικιλία γαρίδας, πολύ μικρού μεγέθους που ζει στη θάλασσα της περιοχής. Μια πολύ ξεχωριστή σπεσιαλιτέ είναι και η γαελόπιτα, γνωστή και ως αθερινόπιτα. Από γλυκά ξεχωρίζουν τα συμιακά ακούμια, που θυμίζουν πολύ τους λουκουμάδες. Επίσης ένα ασυνήθιστο γλύκισμα της Σύμης, είναι η μισοκοφτή, η οποία φτιάχνεται από βρασμένα φραγκόσυκα και αλεύρι. Άλλα τοπικά εδέσματα είναι τα ρεβίθια με μανιτάρια και άνηθο και τους λαχανοντολμάδες και οι ψαροκεφτέδες. Τέλος, για τους λάτρεις του κρέατος, ιδανική επιλογή αποτελεί ο κόκορας παστιτσάδα με χοντρά μακαρόνια και το κοτόπουλο με αμύγδαλα. Παραδοσιακά, είναι και τα τεμπελογιαπράκια, δηλαδή ντολμαδάκια γιαλαντζί.
Κάθε πρωτοχρονιά και Λαμπροδευτέρα, κάθε Συμιακού έπρεπε να εκκλησιαστεί στην ενορία του και να καταφτάνει στο ναό, αυτός και η οικογένειά του, πριν από τη δοξολογία. Τους περισσότερους τους έπιανε η φάλλια δηλαδή τους επιβάλλονταν τιμωρία, διότι δεν προλάβαιναν. Στα παλιά χρόνια υποχρέωναν τους παραβάτες να καθίσουν σε μια πολυθρόνα που έμοιαζε με σκυριανή καρέκλα με ψηλό ακούμπισμα, και άναβαν μια λαμπάδα μπροστά τους. Στα νεότερα χρόνια, μετά την εκκλησία, οι επίτροποι κάθε ναού με επικεφαλής τους ιερείς και τους ψάλτες και με το λάβαρο της Ανάστασης πήγαιναν στα σπίτια εκείνων που τους είχε πιάσει η φάλλια. Έραιναν με ανθόνερο το σπίτι και τους ενοίκους, έψελναν μαζί τους το « Χριστός Ανέστη » και έπαιρναν το σχετικό χρηματικό δώρο για την εκκλησία. Επειδή η επίσκεψη της «Ανάστασης» στο σπίτι ήταν ευπρόσδεκτη, μερικοί αργούσαν επίτηδες.
Η Καλοχρονιά
Από του Σταυρού και έπειτα άρχιζε η Καλοχρονιά. Σταματούσε η φύλαξη των περιβολιών και η είσοδος στα περιβόλια ήταν ελεύθερη για το μάζεμα των φρούτων. Η είσοδος τότε στα αφύλακτα περιβόλια, ειδικά των παιδιών, έμοιαζε με πραγματική επιδρομή. Δεν άφηναν τίποτα πάνω στα δέντρα και τα φυτά. Η καλοχρονιά διαρκούσε τρεις ημέρες.
Το κάψιμο του Ιούδα
Το έθιμο τελείται την ημέρα του Πάσχα το βράδυ. Αξιοσημείωτο είναι δε ότι στην ενορία του Αη Γιάννη όπου εκκλησιάζονταν οι προύχοντες του νησιού, έβγαζαν δίσκο για τον «καμμένο» όπως αποκαλούσαν τον Ιούδα, όπου ο καθένας έριχνε όσο περισσότερα χρήματα μπορούσε για να υποδείξει ότι είναι εύπορος. Έτσι μαζεύονταν αρκετά χρήματα για να φτιάξουν τον Ιούδα. Τον στόλιζαν και τον κατέβαζαν ξεκινώντας από το Χωριό με συνοδεία μουσικής, και κατέληγε στο Μουράγιο όπου γινόταν το κάψιμο.
Γαστρονομία
Το νησί διαθέτει τη δική της σπεσιαλιτέ, ι το πασίγνωστο Συμιακό Γαριδάκι και πρόκειται για μία σπάνια ποικιλία γαρίδας, πολύ μικρού μεγέθους που ζει στη θάλασσα της περιοχής. Μια πολύ ξεχωριστή σπεσιαλιτέ είναι και η γαελόπιτα, γνωστή και ως αθερινόπιτα. Από γλυκά ξεχωρίζουν τα συμιακά ακούμια, που θυμίζουν πολύ τους λουκουμάδες. Επίσης ένα ασυνήθιστο γλύκισμα της Σύμης, είναι η μισοκοφτή, η οποία φτιάχνεται από βρασμένα φραγκόσυκα και αλεύρι. Άλλα τοπικά εδέσματα είναι τα ρεβίθια με μανιτάρια και άνηθο και τους λαχανοντολμάδες και οι ψαροκεφτέδες. Τέλος, για τους λάτρεις του κρέατος, ιδανική επιλογή αποτελεί ο κόκορας παστιτσάδα με χοντρά μακαρόνια και το κοτόπουλο με αμύγδαλα. Παραδοσιακά, είναι και τα τεμπελογιαπράκια, δηλαδή ντολμαδάκια γιαλαντζί.
