της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Λευκάδα είναι πλούσια σε πολιτιστική κληρονομιά και παράδοση. Η γεωγραφική της θέση της εξασφάλισε μια πιο στενή σχέση με τη Δύση στα χρόνια που η ηπειρωτική Ελλάδα γνώριζε τον πνευματικό μεσαίωνα της τουρκοκρατίας. Τα ήθη, τα έθιμα και ο δημιουργικός λόγος του λευκαδίτικου λαού στις διάφορες μορφές του, διατηρούνται ζωντανή ως τις μέρες μας.
Καρσάνικο κέντημα
Είναι μια ιδιαίτερη κεντητική τεχνική, που συναντάται στο χωριό Καρυά της Λευκάδος. Το Καρσάνικο Κέντημα έλκει την καταγωγή των τεχνικών του από διάφορους τρόπους σύμπλεξης. Συμπλήρωνε, ως εξωραϊστικό στοιχείο μέρη της παραδοσιακής φορεσιάς και, κυρίως, την τραχηλιά. Υπάρχουν τρεις τεχνικές στο καρσάνικο κέντημα: Η Καφασοβελονιά, το Πλακέ και το Σταυρογάζι. Τα σχέδια του κεντήματος είναι : η Κούπα, το Ψαράγκαθο, οι Ρόδες, η Σφραγίδα, η Λύρα, τα Φιοράκια, το φελί, το Μοτίφ. Οι κεντήστρες της Καρυάς δούλευαν την σταυροβελονιά σε βαμβακερά ή και λινά χοντρά υφάσματα με χοντρές κλωστές πολύχρωμες.
Τα Χριστόψωμα
Τις παραμονές των Χριστουγέννων, η μάνα, ή η μεγαλύτερη αδερφή πλάθει Χριστόψωμα ή Χριστοκούλουρα και τον σταυρό. Για τα αγόρια φτιάχνουν σταυρούς και για τα κορίτσια τις βλάχες ή μπαλούμπες. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων κόβουν το σταυρό, συγκεντρώνονται όλοι στο σπίτι, γύρω από το στρωμένο τραπέζι, στη μέση του οποίου βάζουν το μπουκάλι με το κρασί. Ο σταυρός χαράσσεται σε τέσσερα κομμάτια και τον βάζουν πάνω στο μπουκάλι. Τότε απλώνοντας όλοι το δεξί τους χέρι, πιάνουν και κόβουν το σταυρό κάνοντας ευχές.
Το κόψιμο του Σταυρού
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων έκοβαν το Σταυρό. Συγκεντρώνονταν όλοι στο σπίτι. Στη μέση του τραπεζιού έβαζαν ένα μπουκάλι κρασί κι ένα μπουκάλι λάδι. Το φαγητό ήταν σαρακοστιανό. Αρχικά, ο προγιαστός έπαιρνε το σταυρό, κι αφού σταυροκοπιόταν με ιεροπρέπεια, τον χάραζε σε τέσσερα κομμάτια και τον έβαζε πάνω στο μπουκάλι με το κρασί. Τότε άπλωναν το δεξί τους χέρι κι έπιαναν όλοι το σταυρό. Κατόπιν, έκοβε ένα κομμάτι του Χριστού και αντάλλαζαν ευχές ο ένας στον άλλον.
Το πάντρεμα της φωτιάς
Κάθε χωριάτικο σπίτι είχε «γωνιά». Το βράδυ της παραμονής Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς αλλά των Φώτων μετά το κόψιμο του σταυρού, ο νοικοκύρης τοποθετεί στη γωνία δυο ξύλα και χύνει επάνω τους λίγο λάδι και λίγο κρασί, απ’ το μπουκάλι όπου έκοψαν το σταυρό. Ενώ η φωτιά λαμπαδιάζει για λίγο, ο νοικοκύρης μουρμουρίζει ευχές για το σπιτικό του. Η φωτιά πίστευαν ότι διώχνει τους καλικάντζαρους, που θεωρούσαν ότι κυκλοφορούσαν στον πάνω κόσμο ελεύθεροι και πείραζαν τους ανθρώπους, μέχρι ν’ αγιαστούν τα νερά με τη Βάφτιση του Χριστού. Γι’ αυτό κι η φωτιά έμενε αναμμένη όλο το Δωδεκαήμερο.
Το πορτοκάλι
Την παραμονή Χριστουγέννων, στη χώρα έβγαιναν για τα κάλαντα. Ένας απ’ την παρέα κρατούσε στο χέρι του ένα πιάτο με ένα πορτοκάλι στη μέση και κάνοντας τον αρχηγό, χτυπούσε αυτός την πόρτα, ρωτώντας: «να τα πούμε;».
Είναι μια ιδιαίτερη κεντητική τεχνική, που συναντάται στο χωριό Καρυά της Λευκάδος. Το Καρσάνικο Κέντημα έλκει την καταγωγή των τεχνικών του από διάφορους τρόπους σύμπλεξης. Συμπλήρωνε, ως εξωραϊστικό στοιχείο μέρη της παραδοσιακής φορεσιάς και, κυρίως, την τραχηλιά. Υπάρχουν τρεις τεχνικές στο καρσάνικο κέντημα: Η Καφασοβελονιά, το Πλακέ και το Σταυρογάζι. Τα σχέδια του κεντήματος είναι : η Κούπα, το Ψαράγκαθο, οι Ρόδες, η Σφραγίδα, η Λύρα, τα Φιοράκια, το φελί, το Μοτίφ. Οι κεντήστρες της Καρυάς δούλευαν την σταυροβελονιά σε βαμβακερά ή και λινά χοντρά υφάσματα με χοντρές κλωστές πολύχρωμες.
Τα Χριστόψωμα
Τις παραμονές των Χριστουγέννων, η μάνα, ή η μεγαλύτερη αδερφή πλάθει Χριστόψωμα ή Χριστοκούλουρα και τον σταυρό. Για τα αγόρια φτιάχνουν σταυρούς και για τα κορίτσια τις βλάχες ή μπαλούμπες. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων κόβουν το σταυρό, συγκεντρώνονται όλοι στο σπίτι, γύρω από το στρωμένο τραπέζι, στη μέση του οποίου βάζουν το μπουκάλι με το κρασί. Ο σταυρός χαράσσεται σε τέσσερα κομμάτια και τον βάζουν πάνω στο μπουκάλι. Τότε απλώνοντας όλοι το δεξί τους χέρι, πιάνουν και κόβουν το σταυρό κάνοντας ευχές.
Το κόψιμο του Σταυρού
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων έκοβαν το Σταυρό. Συγκεντρώνονταν όλοι στο σπίτι. Στη μέση του τραπεζιού έβαζαν ένα μπουκάλι κρασί κι ένα μπουκάλι λάδι. Το φαγητό ήταν σαρακοστιανό. Αρχικά, ο προγιαστός έπαιρνε το σταυρό, κι αφού σταυροκοπιόταν με ιεροπρέπεια, τον χάραζε σε τέσσερα κομμάτια και τον έβαζε πάνω στο μπουκάλι με το κρασί. Τότε άπλωναν το δεξί τους χέρι κι έπιαναν όλοι το σταυρό. Κατόπιν, έκοβε ένα κομμάτι του Χριστού και αντάλλαζαν ευχές ο ένας στον άλλον.
Το πάντρεμα της φωτιάς
Κάθε χωριάτικο σπίτι είχε «γωνιά». Το βράδυ της παραμονής Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς αλλά των Φώτων μετά το κόψιμο του σταυρού, ο νοικοκύρης τοποθετεί στη γωνία δυο ξύλα και χύνει επάνω τους λίγο λάδι και λίγο κρασί, απ’ το μπουκάλι όπου έκοψαν το σταυρό. Ενώ η φωτιά λαμπαδιάζει για λίγο, ο νοικοκύρης μουρμουρίζει ευχές για το σπιτικό του. Η φωτιά πίστευαν ότι διώχνει τους καλικάντζαρους, που θεωρούσαν ότι κυκλοφορούσαν στον πάνω κόσμο ελεύθεροι και πείραζαν τους ανθρώπους, μέχρι ν’ αγιαστούν τα νερά με τη Βάφτιση του Χριστού. Γι’ αυτό κι η φωτιά έμενε αναμμένη όλο το Δωδεκαήμερο.
Το πορτοκάλι
Την παραμονή Χριστουγέννων, στη χώρα έβγαιναν για τα κάλαντα. Ένας απ’ την παρέα κρατούσε στο χέρι του ένα πιάτο με ένα πορτοκάλι στη μέση και κάνοντας τον αρχηγό, χτυπούσε αυτός την πόρτα, ρωτώντας: «να τα πούμε;».
Οι Μεγάλες Ώρες
Την παραμονή των Χριστουγέννων διαβάζονται στην Μητρόπολη οι Μεγάλες Ώρες, ο Εσπερινός των Χριστουγέννων και η θ. Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου. Γίνεται τότε μονοεκκλησιά, δηλ. λειτουργεί μόνο αυτή η εκκλησία και συνάζονται όλοι οι ιερείς.
Όταν όμως τύχει τα Χριστούγεννα να είναι Κυριακή ή Δευτέρα, οι Μεγάλες Ώρες διαβάζονται την προηγούμενη Παρασκευή.
Οι κουτσούνες
Πρόκειται για τις αγριοκρεμμύδες που είναι σύμβολα τύχης. Συνήθως, παιδιά ξεριζώνουν κουτσούνες και τις πηγαίνουν στα σπίτια τους ή τις πουλάνε. Στα χωριά τις έβαζαν στο κατώι, πάνω σε μια καπάσα ή ένα βαένι με λάδι ή τις κρεμούσαν σ’ ένα πατωμάτερο. Στη χώρα τις τοποθετούσαν στην κουζίνα.
Η Διάνα
Γύρω στις 4.π.μ. της Πρωτοχρονιάς, έβγαινε η μπάντα της Φιλαρμονικής και γύριζε μέσα στην πόλη παίζοντας το «εωθινό» και τα κάλαντα, μέχρι να ξημερώσει. Τα παλιότερα χρόνια τη «Διάνα» ακολούθαγαν σχεδόν όλοι οι Λευκαδίτες, με πρωταγωνιστές τους ντορατζήδες, που με τις εύθυμες φάρσες τους προκαλούσαν μεγάλο φαρομανητό. Πιθανότατα, το όνομα προέρχεται απ’ την ιταλική λέξη Diana, που σημαίνει Αυγερινός και εγερτήριο.
Το αμίλητο νερό
Παράλληλα με τη Διάνα, οι νοικοκυρές έπρεπε να σηκωθούν και να πάρουν απ’ τις διάφορες βρύσες της χώρας το «αμίλητο νερό». Αυτή που θα το’ παιρνε, έπρεπε να μην μιλήσει καθόλου από τη στιγμή που θα’ βγαινε απ’ το σπίτι ώσπου να επιστρέψει. Με το νερό αυτό, οι νοικοκυρές γέμιζαν το ανανεωμένο καντήλι στο εικονοστάσι, ραντίζοντας τις τέσσερις γωνιές του σπιτιού, ψιθυρίζοντας ευχές για να τους πάει καλά ο καινούριος χρόνος. Για να τις πειράξουν οι «κονσόλοι», πολλές φορές έσπαγαν τα αγγειά των γυναικών για να τις προκαλέσουν να μιλήσουν. Όσες άντεχαν στον πειρασμό, γύριζαν αμίλητες στο σπίτι για να πάρουν καινούριο δοχείο. Με την λειτουργία, γίνονται επισκέψεις στα συγγενικά σπίτια ή στους αναδεχτούς και οι νοικοκυραίοι κάνουν την στρούνα, για το καλό.
Η κατάδυση του Τ. Σταυρού
Μετά την ακολουθία του Μεγ. Αγιασμού σε όλες τις ενορίες, οι ιερείς συγκεντρώνονται στη Μητρόπολη και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη και τις αρχές, συνοδεία της Φιλαρμονικής και πλήθους πιστών, κατεβαίνουν στην προκυμαία της Λευκάδας για να γίνει η κατάδυση του Τ. Σταυρού. Γίνεται δέηση. Διαβάζει ο επίσκοπος το Ευαγγέλιο και ψέλνουν το «Εν Ιορδάνη» και ρίχνει τον Σταυρό στη θάλασσα. Τότε, βουτάνε νέα παιδιά και συναγωνίζονται ποιος θα φτάσει πρώτος τον Σταυρό. Όποιος ανασύρει τον Σταυρό, τον ασπάζεται, τον δίνει και στους άλλους να τον προσκυνήσουν και τον επιστρέφει στον επίσκοπο. Στη συνέχεια, η πομπή επιστρέφει στη Μητρόπολη. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μέχρι το 1969 δεν έριχναν τον Σταυρό ελεύθερο στη θάλασσα, αλλά ο επίσκοπος είχε τον Σταυρό δεμένο σε ένα κοντάρι, το οποίο βύθιζε τρεις φορές στο νερό.
Την παραμονή των Χριστουγέννων διαβάζονται στην Μητρόπολη οι Μεγάλες Ώρες, ο Εσπερινός των Χριστουγέννων και η θ. Λειτουργία του Μεγ. Βασιλείου. Γίνεται τότε μονοεκκλησιά, δηλ. λειτουργεί μόνο αυτή η εκκλησία και συνάζονται όλοι οι ιερείς.
Όταν όμως τύχει τα Χριστούγεννα να είναι Κυριακή ή Δευτέρα, οι Μεγάλες Ώρες διαβάζονται την προηγούμενη Παρασκευή.
Οι κουτσούνες
Πρόκειται για τις αγριοκρεμμύδες που είναι σύμβολα τύχης. Συνήθως, παιδιά ξεριζώνουν κουτσούνες και τις πηγαίνουν στα σπίτια τους ή τις πουλάνε. Στα χωριά τις έβαζαν στο κατώι, πάνω σε μια καπάσα ή ένα βαένι με λάδι ή τις κρεμούσαν σ’ ένα πατωμάτερο. Στη χώρα τις τοποθετούσαν στην κουζίνα.
Η Διάνα
Γύρω στις 4.π.μ. της Πρωτοχρονιάς, έβγαινε η μπάντα της Φιλαρμονικής και γύριζε μέσα στην πόλη παίζοντας το «εωθινό» και τα κάλαντα, μέχρι να ξημερώσει. Τα παλιότερα χρόνια τη «Διάνα» ακολούθαγαν σχεδόν όλοι οι Λευκαδίτες, με πρωταγωνιστές τους ντορατζήδες, που με τις εύθυμες φάρσες τους προκαλούσαν μεγάλο φαρομανητό. Πιθανότατα, το όνομα προέρχεται απ’ την ιταλική λέξη Diana, που σημαίνει Αυγερινός και εγερτήριο.
Το αμίλητο νερό
Παράλληλα με τη Διάνα, οι νοικοκυρές έπρεπε να σηκωθούν και να πάρουν απ’ τις διάφορες βρύσες της χώρας το «αμίλητο νερό». Αυτή που θα το’ παιρνε, έπρεπε να μην μιλήσει καθόλου από τη στιγμή που θα’ βγαινε απ’ το σπίτι ώσπου να επιστρέψει. Με το νερό αυτό, οι νοικοκυρές γέμιζαν το ανανεωμένο καντήλι στο εικονοστάσι, ραντίζοντας τις τέσσερις γωνιές του σπιτιού, ψιθυρίζοντας ευχές για να τους πάει καλά ο καινούριος χρόνος. Για να τις πειράξουν οι «κονσόλοι», πολλές φορές έσπαγαν τα αγγειά των γυναικών για να τις προκαλέσουν να μιλήσουν. Όσες άντεχαν στον πειρασμό, γύριζαν αμίλητες στο σπίτι για να πάρουν καινούριο δοχείο. Με την λειτουργία, γίνονται επισκέψεις στα συγγενικά σπίτια ή στους αναδεχτούς και οι νοικοκυραίοι κάνουν την στρούνα, για το καλό.
Η κατάδυση του Τ. Σταυρού
Μετά την ακολουθία του Μεγ. Αγιασμού σε όλες τις ενορίες, οι ιερείς συγκεντρώνονται στη Μητρόπολη και με επικεφαλής τον Μητροπολίτη και τις αρχές, συνοδεία της Φιλαρμονικής και πλήθους πιστών, κατεβαίνουν στην προκυμαία της Λευκάδας για να γίνει η κατάδυση του Τ. Σταυρού. Γίνεται δέηση. Διαβάζει ο επίσκοπος το Ευαγγέλιο και ψέλνουν το «Εν Ιορδάνη» και ρίχνει τον Σταυρό στη θάλασσα. Τότε, βουτάνε νέα παιδιά και συναγωνίζονται ποιος θα φτάσει πρώτος τον Σταυρό. Όποιος ανασύρει τον Σταυρό, τον ασπάζεται, τον δίνει και στους άλλους να τον προσκυνήσουν και τον επιστρέφει στον επίσκοπο. Στη συνέχεια, η πομπή επιστρέφει στη Μητρόπολη. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μέχρι το 1969 δεν έριχναν τον Σταυρό ελεύθερο στη θάλασσα, αλλά ο επίσκοπος είχε τον Σταυρό δεμένο σε ένα κοντάρι, το οποίο βύθιζε τρεις φορές στο νερό.
Τα πορτοκάλια
Πρόκειται για έθιμο – κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Με την τρίτη κατάδυση του Σταυρού, όλοι βουτάνε στη θάλασσα δυο-τρία πορτοκάλια δεμένα από ένα σπάγκο. Κατόπιν, τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και ένα από αυτά μένει για έναν ολόκληρο χρόνο στα «΄κονίσματα» του σπιτιού, χωρίς να μουχλιάζει. Μαζεύει από την πολυκαιρία , αλλά δεν μουχλιάζει. Τα πορτοκάλια αυτά όταν έχει φουρτούνα, τα ρίχνουν στη θάλασσα για να ηρεμεί. Ακόμη, πριν την κατάδυση του Τ. Σταυρού ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
Το κομμάτι
Αναβιώνει κάθε χρόνο το Μεγάλο Σάββατο. Κατά τις εννιά το πρωί με την πρώτη καμπάνα, οι γυναίκες βγαίνουν στο παράθυρο και «ρίχνουν το κομμάτι» στο δρόμο. Πετούν δηλαδή ένα πήλινο αγγειό, πιάτο, λαγήνι, μπότη και στην ανάγκη ένα κεραμίδι ή κάτι γυάλινο - γενικά ένα εύθραυστο δοχείο που γίνεται κομμάτια. Τα συντρίμμια του σκεύους δεν κάνει να τα μαζέψουν την ίδια μέρα. Σύμφωνα με την παράδοση, το ρίχνουν για να σπάσει η θλίψη, η ησυχία και το πένθος της Μεγάλης Εβδομάδας. Τέλος, το έθιμο σχετίζεται με την ψαλμική φράση, που αναφέρεται στην ανάσταση του Χριστού: «Και συντρίψεις αυτούς ως σκεύη κεραμέως». Τότε η Φιλαρμονική γυρνάει στην Αγορά παίζοντας το «Εωθινό».
Παραδοσιακός γάμος
Το έθιμο θέλει μια εβδομάδα πριν τον γάμο να γεμίζουν το στρώμα της νύφης, αφού πρώτα κάποια αγοράκια πρόσθεταν στο εσωτερικό του στρώματος μια ελάχιστη ποσότητα μαλλιών. Όταν το στρώμα ήταν έτοιμο, η μητέρα της νύφης άρχιζε να το ράβει στην αρχή ενώ ακολουθούσαν οι φίλες τις νύφης. Ο γάμος γινόταν πάντα Κυριακή, μετά την Θεία Λειτουργία. Από την Παρασκευή τρία αγόρια των οποίων οι γονείς θα έπρεπε υποχρεωτικά να ζουν, να κοσκινίσουν το αλεύρι με το οποίο θα ζύμωναν τα παραδοσιακά προζύμια. Το 3ο έδεινε την σκυτάλη σε μια κοντινή συγγενή του γαμπρού για να κοσκινίσει όλο το αλεύρι που θα χρειαζόταν. Την ώρα που οι προετοιμασίες τελείωναν το Σαββατόβραδο και με τουφεκιές έδειχναν την χαρά τους για το μεγάλο και χαρμόσυνο γεγονός που θα ακολουθούσε την επόμενη ημέρα. Τα δώρα των καλεσμένων, τα λεγόμενα κανίσκια, ήταν κοφίνια γεμάτα με ψωμί πάντα σε ζυγό για καλοτυχία, κρέας και κρασί και γενικά ότι μπορούσε ο καθένας από εκείνους να προσφέρουν ώστε το τραπέζι του γάμου να είναι γεμάτο. Λίγο πριν τον γάμο, γυναίκες από την πλευρά της νύφης, μετέφεραν την προίκα της στο σπίτι του γαμπρού. Με τίποτα δεν θα έπρεπε όμως στην διαδρομή να κοιτάξουν πίσω, γιατί θα σήμαινε πως ο γάμος θα χαλούσε μιας και η νύφη θα πέθαινε και θα επέστρεφε η προίκα στο πατρικό της. Το ίδιο ίσχυε και με το δίσκο με τα στέφανα. Μετά την στέψη ο πεθερός μέλωνε το ζευγάρι για να έχουν έναν γλυκό έγγαμο βίο, ενώ το πόσα παιδιά θα αποκτούσαν μαρτυρούσαν τα σπόρια από το ρόδι που έπρεπε να σπάσει η νύφη στην είσοδο του σπιτιού. Ακολουθούσε το γλέντι του γάμου με όλους τους καλεσμένους να πρέπει να φέρουν 3 στροφές στο χορό.
Διεθνές Φεστιβάλ Φολκλόρ
Ξεκίνησε το 1962 σαν εκδήλωση που ανήκε στις Γιορτές Λόγου και Τέχνης οι οποίες ήδη διοργανώνονται στη πόλη της Λευκάδας από το 1955. Εμπνευστής ήταν ο αείμνηστος Αντώνης Τζεβελέκης. Οι εκδηλώσεις του φεστιβάλ λαμβάνουν χώρα πάντα αμέσως μετά τις Γιορτές Λόγου και Τέχνης, τη δεύτερη βδομάδα του Αυγούστου στην κεντρική πλατεία της πόλης. Άρχιζε με την παρέλαση κατά μήκος της αγοράς, όλων των συγκροτημάτων με το πλήθος δεξιά και αριστερά να χειροκροτεί. Η παρέλαση καταλήγει στο Πάρκο της Παραλίας όπου όλα τα συγκροτήματα στήνουν «μέγα χορό», το Χορό της Ειρήνης και της Συναδέλφωσης των Λαών.
Γαστρονομία
Η ντόπια κουζίνα περιλαμβάνει ψάρια και θαλασσινά σε ποικίλες συνταγές, όπως ψαρόσουπα, χέλι στο φούρνο, παστός μπακαλιάρος και σαρδέλες, σουπιές μαγειρεμένες στο μελάνι τους με ρύζι αλλά και χταπόδια, καλαμαράκια, μύδια και χτένια. Ακόμη, αξίζει κανείς να δοκιμάσει το φημισμένο σαλάμι αέρος Λευκάδας. Η παραγωγή του στηρίζεται σε μια διαδικασία κυρίως χειρωνακτική, η οποία χρησιμοποιεί φρέσκο χοιρινό κρέας μαζί με αλάτι και στρογγυλό πιπέρι ενώ πριν την κατανάλωση απαιτείται η ωρίμανση του η οποία διαρκεί από 8 έως 18 ημέρες, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης στα τοπικά προϊοντα περιλαμβάνονται και το λευκαδίτικο παστέλι, που περιέχει μέλι, ζάχαρη, αμύγδαλα, σουσάμι, κανέλα, βανίλια & γλυκόζη, τα λουκάνικα από χοιρινό, οι φακές Εγκλουβής, ντόπιο μέλι καθώς και αβγοτάραχο από το ιβάρι (παραδοσιακή τεχνική αλιείας) της λιμνοθάλασσας. Το λευκαδίτικο Μαντολάτο περιέχει μέλι, ζάχαρη, αμύγδαλα, γλυκόζη, ασπράδι αυγού και βανίλια. Επίσης στη Λευκάδα πολύ δημοφιλείς είναι οι παραδοσιακές χωριάτικες πίτες, γλυκιά κολοκυθόπιτα, παραδοσιακή μπομπότα, τυροκούλουρο (με φύλλο ή με ζύμη), λαδοκούλουρο και χωριάτικη λαδόπιτα, ριγανάδα (ψωμί με ελαιόλαδο και ρίγανη - κυρίως σαν ορεκτικό) και διάφορα φρέσκα ψάρια ψημένα με παραδοσιακούς τρόπους όπως Παλαμήδι στο κεραμίδι κ.ά. Βασικά ντόπια προϊόντα είναι επίσης το λάδι. Τέλος, παράγεται καλό κρασί από ντόπιες ποικιλίες αμπέλου και λίγα δημητριακά – σιτάρι κυρίως που μόλις επαρκούσε για το ψωμί.
Πρόκειται για έθιμο – κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Με την τρίτη κατάδυση του Σταυρού, όλοι βουτάνε στη θάλασσα δυο-τρία πορτοκάλια δεμένα από ένα σπάγκο. Κατόπιν, τα παίρνουν στο σπίτι τους για ευλογία και ένα από αυτά μένει για έναν ολόκληρο χρόνο στα «΄κονίσματα» του σπιτιού, χωρίς να μουχλιάζει. Μαζεύει από την πολυκαιρία , αλλά δεν μουχλιάζει. Τα πορτοκάλια αυτά όταν έχει φουρτούνα, τα ρίχνουν στη θάλασσα για να ηρεμεί. Ακόμη, πριν την κατάδυση του Τ. Σταυρού ρίχνουν στη θάλασσα τα παλιά πορτοκάλια.
Το κομμάτι
Αναβιώνει κάθε χρόνο το Μεγάλο Σάββατο. Κατά τις εννιά το πρωί με την πρώτη καμπάνα, οι γυναίκες βγαίνουν στο παράθυρο και «ρίχνουν το κομμάτι» στο δρόμο. Πετούν δηλαδή ένα πήλινο αγγειό, πιάτο, λαγήνι, μπότη και στην ανάγκη ένα κεραμίδι ή κάτι γυάλινο - γενικά ένα εύθραυστο δοχείο που γίνεται κομμάτια. Τα συντρίμμια του σκεύους δεν κάνει να τα μαζέψουν την ίδια μέρα. Σύμφωνα με την παράδοση, το ρίχνουν για να σπάσει η θλίψη, η ησυχία και το πένθος της Μεγάλης Εβδομάδας. Τέλος, το έθιμο σχετίζεται με την ψαλμική φράση, που αναφέρεται στην ανάσταση του Χριστού: «Και συντρίψεις αυτούς ως σκεύη κεραμέως». Τότε η Φιλαρμονική γυρνάει στην Αγορά παίζοντας το «Εωθινό».
Παραδοσιακός γάμος
Το έθιμο θέλει μια εβδομάδα πριν τον γάμο να γεμίζουν το στρώμα της νύφης, αφού πρώτα κάποια αγοράκια πρόσθεταν στο εσωτερικό του στρώματος μια ελάχιστη ποσότητα μαλλιών. Όταν το στρώμα ήταν έτοιμο, η μητέρα της νύφης άρχιζε να το ράβει στην αρχή ενώ ακολουθούσαν οι φίλες τις νύφης. Ο γάμος γινόταν πάντα Κυριακή, μετά την Θεία Λειτουργία. Από την Παρασκευή τρία αγόρια των οποίων οι γονείς θα έπρεπε υποχρεωτικά να ζουν, να κοσκινίσουν το αλεύρι με το οποίο θα ζύμωναν τα παραδοσιακά προζύμια. Το 3ο έδεινε την σκυτάλη σε μια κοντινή συγγενή του γαμπρού για να κοσκινίσει όλο το αλεύρι που θα χρειαζόταν. Την ώρα που οι προετοιμασίες τελείωναν το Σαββατόβραδο και με τουφεκιές έδειχναν την χαρά τους για το μεγάλο και χαρμόσυνο γεγονός που θα ακολουθούσε την επόμενη ημέρα. Τα δώρα των καλεσμένων, τα λεγόμενα κανίσκια, ήταν κοφίνια γεμάτα με ψωμί πάντα σε ζυγό για καλοτυχία, κρέας και κρασί και γενικά ότι μπορούσε ο καθένας από εκείνους να προσφέρουν ώστε το τραπέζι του γάμου να είναι γεμάτο. Λίγο πριν τον γάμο, γυναίκες από την πλευρά της νύφης, μετέφεραν την προίκα της στο σπίτι του γαμπρού. Με τίποτα δεν θα έπρεπε όμως στην διαδρομή να κοιτάξουν πίσω, γιατί θα σήμαινε πως ο γάμος θα χαλούσε μιας και η νύφη θα πέθαινε και θα επέστρεφε η προίκα στο πατρικό της. Το ίδιο ίσχυε και με το δίσκο με τα στέφανα. Μετά την στέψη ο πεθερός μέλωνε το ζευγάρι για να έχουν έναν γλυκό έγγαμο βίο, ενώ το πόσα παιδιά θα αποκτούσαν μαρτυρούσαν τα σπόρια από το ρόδι που έπρεπε να σπάσει η νύφη στην είσοδο του σπιτιού. Ακολουθούσε το γλέντι του γάμου με όλους τους καλεσμένους να πρέπει να φέρουν 3 στροφές στο χορό.
Διεθνές Φεστιβάλ Φολκλόρ
Ξεκίνησε το 1962 σαν εκδήλωση που ανήκε στις Γιορτές Λόγου και Τέχνης οι οποίες ήδη διοργανώνονται στη πόλη της Λευκάδας από το 1955. Εμπνευστής ήταν ο αείμνηστος Αντώνης Τζεβελέκης. Οι εκδηλώσεις του φεστιβάλ λαμβάνουν χώρα πάντα αμέσως μετά τις Γιορτές Λόγου και Τέχνης, τη δεύτερη βδομάδα του Αυγούστου στην κεντρική πλατεία της πόλης. Άρχιζε με την παρέλαση κατά μήκος της αγοράς, όλων των συγκροτημάτων με το πλήθος δεξιά και αριστερά να χειροκροτεί. Η παρέλαση καταλήγει στο Πάρκο της Παραλίας όπου όλα τα συγκροτήματα στήνουν «μέγα χορό», το Χορό της Ειρήνης και της Συναδέλφωσης των Λαών.
Γαστρονομία
Η ντόπια κουζίνα περιλαμβάνει ψάρια και θαλασσινά σε ποικίλες συνταγές, όπως ψαρόσουπα, χέλι στο φούρνο, παστός μπακαλιάρος και σαρδέλες, σουπιές μαγειρεμένες στο μελάνι τους με ρύζι αλλά και χταπόδια, καλαμαράκια, μύδια και χτένια. Ακόμη, αξίζει κανείς να δοκιμάσει το φημισμένο σαλάμι αέρος Λευκάδας. Η παραγωγή του στηρίζεται σε μια διαδικασία κυρίως χειρωνακτική, η οποία χρησιμοποιεί φρέσκο χοιρινό κρέας μαζί με αλάτι και στρογγυλό πιπέρι ενώ πριν την κατανάλωση απαιτείται η ωρίμανση του η οποία διαρκεί από 8 έως 18 ημέρες, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Επίσης στα τοπικά προϊοντα περιλαμβάνονται και το λευκαδίτικο παστέλι, που περιέχει μέλι, ζάχαρη, αμύγδαλα, σουσάμι, κανέλα, βανίλια & γλυκόζη, τα λουκάνικα από χοιρινό, οι φακές Εγκλουβής, ντόπιο μέλι καθώς και αβγοτάραχο από το ιβάρι (παραδοσιακή τεχνική αλιείας) της λιμνοθάλασσας. Το λευκαδίτικο Μαντολάτο περιέχει μέλι, ζάχαρη, αμύγδαλα, γλυκόζη, ασπράδι αυγού και βανίλια. Επίσης στη Λευκάδα πολύ δημοφιλείς είναι οι παραδοσιακές χωριάτικες πίτες, γλυκιά κολοκυθόπιτα, παραδοσιακή μπομπότα, τυροκούλουρο (με φύλλο ή με ζύμη), λαδοκούλουρο και χωριάτικη λαδόπιτα, ριγανάδα (ψωμί με ελαιόλαδο και ρίγανη - κυρίως σαν ορεκτικό) και διάφορα φρέσκα ψάρια ψημένα με παραδοσιακούς τρόπους όπως Παλαμήδι στο κεραμίδι κ.ά. Βασικά ντόπια προϊόντα είναι επίσης το λάδι. Τέλος, παράγεται καλό κρασί από ντόπιες ποικιλίες αμπέλου και λίγα δημητριακά – σιτάρι κυρίως που μόλις επαρκούσε για το ψωμί.
