της δημοσιογράφουΕυαγγελίας Γουρνή
Η επιτελική θέση της Καρύστου στη Νότια Εύβοια και το Κάβο Ντόρο, την κάνει ιδανικό προορισμό τόσο για το καλοκαίρι, όσο και για το χειμώνα, την άνοιξη και γενικά όλες τις εποχές. Όποια εποχή και αν βρεθείτε στην Κάρυστο, θα είναι ιδανική για να γνωρίσετε τα μοναδικά ήθη και έθιμα της αλλά και για να γευθείτε τις μοναδικές τοπικές σπεσιαλιτέ…
O «Μακαρούνας» της Καθαράς Δευτέρας
Ένα παλιό αποκριάτικο έθιμο της Καρύστου και της Νότιας Εύβοιας, γενικότερα, είναι το έθιμο ο «Μακαρούνας». Σύμφωνα με την παράδοση, ο «Μακαρούνας» ήταν ένας άντρας με πολύ ανεπτυγμένη σεξουαλική δράση που δεν άφηνε καμία γυναίκα παραπονεμένη. Ήρθε, όμως, η τελευταία Κυριακή της αποκριάς όπου σύμφωνα με τα έθιμα της Καρύστου φτιάχνουν ζυμαρικά, τα επονομαζόμενα και μακαρούνες. Του «Μακαρούνα» του άρεσαν τόσο, που έφαγε – κυριολεκτικά- μέχρι σκασμού, ενώ όταν το πληροφορήθηκε ο γυναικείος πληθυσμός της περιοχής έπεσε σε μεγάλο θρήνο.
Έτσι, λοιπόν, κάθε Καθαρή Δευτέρα μια ομάδα από καρναβαλιστές φτιάχνει το πτώμα του «Μακαρούνα», ένα σκιάχτρο με παλιά ρούχα παραγεμισμένα για να τονίζεται η τεράστια κοιλιά του από το πολύ φαΐ αλλά και από το ξεκούμπωτο παντελόνι του να βγαίνει ένα τεράστιο πέος. Την συνέχεια αναλαμβάνουν οι γυναίκες που τον μοιρολογούν, ενώ και η νεκρώσιμη ακολουθία είναι παραλλαγμένη με καυστικό τρόπο. Στη συνέχεια, στήνεται τρικούβερτο γλέντι με πολύ κρασί και χορό.
Παραδοσιακές συνταγές
Στην Κάρυστο, τόσο τα θαλασσινά όσο και τα κρεατικά έχουν ιδιαίτερη θέση στο τραπέζι… Καθίστε σε κάποιο από τα παραθαλάσσια ταβερνάκια και προτιμήστε τους μεζέδες της θάλασσας, που όπως ισχυρίζονται οι ντόπιοι τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα στην περιοχή του Καβοντόρου, φέρνουν στην επιφάνεια της θάλασσας θρεπτικές ουσίες, το αντίστοιχο «βοτάνι» της λαϊκής παράδοσης, και τα θαλασσινά τους είναι πεντανόστιμα.
Το τηγανόψωμο είναι μια μοναδική πίτα στο τηγάνι που είναι διάσημη με παραλλαγές σε όλη την Εύβοια και φυσικά στην Κάρυστο. Η μοσχαροκεφαλή σε λαδόκολλα είναι ένα μοναδικός μεζές που συνηθίζεται στη Νότια Εύβοια. Μπορείτε ακόμα να απολαύσετε κεφτέδες με κολοκυθανθούς, ματιές χοιρινές (ένας ιδιαίτερος μεζές που τρώγεται συνήθως τα Χριστούγεννα από τα έντερα του γουρουνιού), λουκάνικα Καρυστινά, κουκιά ξερά με μελιτζάνες, μπακαλιάρο πλακί ή Πασπαλά Καρύστου (μια παραδοσιακή συνταγή που παρασκευάζεται με κρέας χοιρινό αλάτι και θρούμπι) κ.α.
Τέλος, από γλυκά ιδιαίτερα είναι το παραδοσιακό σουτζούκι και η μουσταλευριά της περιοχής, τα αμυγδαλωτά αλλά και η κοπεγχάγη, που είναι ένα ιδιαίτερο και πολύ νόστιμο γλυκό, το οποίο δεν βρίσκεται συχνά, οπότε αν το βρείτε τιμήστε το. Ακόμα θα βρείτε το τοπικό παστέλι.
Ο Καβοντορίτικος & άλλοι χοροί
Στην Κάρυστο υπάρχει πλούσια μουσική παράδοση, μάλιστα είναι πολύ οι λαϊκοί οργανοπαίχτες με καταγωγή από την Κάρυστο και τα χωριά της. Στους ρυθμούς της τσαμπούνας και του λαούτου, ο πιο γνωστός χορός είναι ο νησιώτικος ο καβοντορίτικος ή σταυρωτός. Όχι εξίσου γνωστοί αλλά εξίσου ωραίοι είναι και ο μυλωνιάτικος και ο καρυστινός μπάλλος.
Ένα παλιό αποκριάτικο έθιμο της Καρύστου και της Νότιας Εύβοιας, γενικότερα, είναι το έθιμο ο «Μακαρούνας». Σύμφωνα με την παράδοση, ο «Μακαρούνας» ήταν ένας άντρας με πολύ ανεπτυγμένη σεξουαλική δράση που δεν άφηνε καμία γυναίκα παραπονεμένη. Ήρθε, όμως, η τελευταία Κυριακή της αποκριάς όπου σύμφωνα με τα έθιμα της Καρύστου φτιάχνουν ζυμαρικά, τα επονομαζόμενα και μακαρούνες. Του «Μακαρούνα» του άρεσαν τόσο, που έφαγε – κυριολεκτικά- μέχρι σκασμού, ενώ όταν το πληροφορήθηκε ο γυναικείος πληθυσμός της περιοχής έπεσε σε μεγάλο θρήνο.
Έτσι, λοιπόν, κάθε Καθαρή Δευτέρα μια ομάδα από καρναβαλιστές φτιάχνει το πτώμα του «Μακαρούνα», ένα σκιάχτρο με παλιά ρούχα παραγεμισμένα για να τονίζεται η τεράστια κοιλιά του από το πολύ φαΐ αλλά και από το ξεκούμπωτο παντελόνι του να βγαίνει ένα τεράστιο πέος. Την συνέχεια αναλαμβάνουν οι γυναίκες που τον μοιρολογούν, ενώ και η νεκρώσιμη ακολουθία είναι παραλλαγμένη με καυστικό τρόπο. Στη συνέχεια, στήνεται τρικούβερτο γλέντι με πολύ κρασί και χορό.
Παραδοσιακές συνταγές
Στην Κάρυστο, τόσο τα θαλασσινά όσο και τα κρεατικά έχουν ιδιαίτερη θέση στο τραπέζι… Καθίστε σε κάποιο από τα παραθαλάσσια ταβερνάκια και προτιμήστε τους μεζέδες της θάλασσας, που όπως ισχυρίζονται οι ντόπιοι τα ισχυρά θαλάσσια ρεύματα στην περιοχή του Καβοντόρου, φέρνουν στην επιφάνεια της θάλασσας θρεπτικές ουσίες, το αντίστοιχο «βοτάνι» της λαϊκής παράδοσης, και τα θαλασσινά τους είναι πεντανόστιμα.
Το τηγανόψωμο είναι μια μοναδική πίτα στο τηγάνι που είναι διάσημη με παραλλαγές σε όλη την Εύβοια και φυσικά στην Κάρυστο. Η μοσχαροκεφαλή σε λαδόκολλα είναι ένα μοναδικός μεζές που συνηθίζεται στη Νότια Εύβοια. Μπορείτε ακόμα να απολαύσετε κεφτέδες με κολοκυθανθούς, ματιές χοιρινές (ένας ιδιαίτερος μεζές που τρώγεται συνήθως τα Χριστούγεννα από τα έντερα του γουρουνιού), λουκάνικα Καρυστινά, κουκιά ξερά με μελιτζάνες, μπακαλιάρο πλακί ή Πασπαλά Καρύστου (μια παραδοσιακή συνταγή που παρασκευάζεται με κρέας χοιρινό αλάτι και θρούμπι) κ.α.
Τέλος, από γλυκά ιδιαίτερα είναι το παραδοσιακό σουτζούκι και η μουσταλευριά της περιοχής, τα αμυγδαλωτά αλλά και η κοπεγχάγη, που είναι ένα ιδιαίτερο και πολύ νόστιμο γλυκό, το οποίο δεν βρίσκεται συχνά, οπότε αν το βρείτε τιμήστε το. Ακόμα θα βρείτε το τοπικό παστέλι.
Ο Καβοντορίτικος & άλλοι χοροί
Στην Κάρυστο υπάρχει πλούσια μουσική παράδοση, μάλιστα είναι πολύ οι λαϊκοί οργανοπαίχτες με καταγωγή από την Κάρυστο και τα χωριά της. Στους ρυθμούς της τσαμπούνας και του λαούτου, ο πιο γνωστός χορός είναι ο νησιώτικος ο καβοντορίτικος ή σταυρωτός. Όχι εξίσου γνωστοί αλλά εξίσου ωραίοι είναι και ο μυλωνιάτικος και ο καρυστινός μπάλλος.
Τοπικά προϊόντα
Στην Κάρυστο μπορείτε να βρείτε ότι λαχταρά η ψυχή σας μιας και πρόκειται για μια περιοχή που είναι «προικισμένη» με πολλά καλά… Φρέσκια μυζήθρα και ανθότυρο σε ένα από τα παραδοσιακά κονάκια του Καστανόλογγου, το πικάντικο τουλουμίσιο τυρί και την κεφαλογραβιέρα της Καρυστίας. Στην περιοχή παράγεται και ένα ξεχωριστό μέλι από κισσούρι, τα άνθη δηλαδή των ρεικιών, το οποίο είναι ιδιαίτερης γεύσης και είναι κατάλληλο για διαβητικούς.
Στον κάμπο της Καρύστου υπάρχει παράδοση αμπελουργίας με μεγάλη παραγωγή κρασιού και βιολογικής καλλιέργειας αλλά και του τοπικού γλυκού λιαστού. Εφοδιαστείτε από τα τοπικά καταστήματα τα νοστιμότατα κουρκουμπίνια ή γκόγκλιες που είναι πολύ ιδιαίτερα και γευστικά ζυμαρικά αλλά και γλυκά του κουταλιού και νοστιμότατα κρέατα από τις πλαγιές της Όχης.
Το Κοτομάζωμα & το Κοτοφάγωμα των Φώτων
Από τα παλιά τα χρόνια τη παραμονή των Φώτων στην Κάρυστο είχε καθιερωθεί σαν έθιμο να λένε οι καλαντάρηδες, πού έβγαιναν με τα όργανα , τα τοπικά παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων. Μάλιστα, επειδή οι κοινωνίες τότε ήταν κλειστές όλοι γνώριζαν τι συμβαίνει στο κάθε σπίτι και οι ευχές και τα στιχάκια ήταν ανάλογα.
Όσο για τα φιλέματα από τους νοικοκυραίους, αυτά δεν ήταν ότι και ότι αλλά ζωντανές κότες. Οι κότες, λοιπόν, που μαζεύονταν εκείνη την ημέρα στη συνέχεια σφάζονταν και στήνονταν μεγάλο γλέντι για να τις φάνε με όλο το χωριό, το γνωστό ως Κοτοφάγωμα.
Αν και τα χρόνια μετά τον πόλεμο, το έθιμο είχε ατονήσει, πριν από 20 χρόνια ιδρύθηκε ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος της περιοχής Γραμπιά Καρύστου «Καστέλλο Ρόσσο» , που δραστηριοποιήθηκε σε πολιτιστικά έργα προβολής της παράδοσης της περιοχής. Μετά από πρόταση του Γιώργου Κουκουράκη, έναν Καρυστινό με Κρητικές ρίζες και με πάθος για τον τόπο και τις παραδόσεις, ο σύλλογος ανέλαβε από τότε και συνεχίζει μέχρι σήμερα να διοργανώνει τα τοπικά παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων και να κάνει το Κοτομάζωμα καθιερώνοντας σαν ημέρα για το Κοτοφάγωμα το τελευταίο Σάββατο του Γενάρη κάθε χρονιάς, προσελκύοντας κάθε χρόνο πολύ κόσμο.
Στην Κάρυστο μπορείτε να βρείτε ότι λαχταρά η ψυχή σας μιας και πρόκειται για μια περιοχή που είναι «προικισμένη» με πολλά καλά… Φρέσκια μυζήθρα και ανθότυρο σε ένα από τα παραδοσιακά κονάκια του Καστανόλογγου, το πικάντικο τουλουμίσιο τυρί και την κεφαλογραβιέρα της Καρυστίας. Στην περιοχή παράγεται και ένα ξεχωριστό μέλι από κισσούρι, τα άνθη δηλαδή των ρεικιών, το οποίο είναι ιδιαίτερης γεύσης και είναι κατάλληλο για διαβητικούς.
Στον κάμπο της Καρύστου υπάρχει παράδοση αμπελουργίας με μεγάλη παραγωγή κρασιού και βιολογικής καλλιέργειας αλλά και του τοπικού γλυκού λιαστού. Εφοδιαστείτε από τα τοπικά καταστήματα τα νοστιμότατα κουρκουμπίνια ή γκόγκλιες που είναι πολύ ιδιαίτερα και γευστικά ζυμαρικά αλλά και γλυκά του κουταλιού και νοστιμότατα κρέατα από τις πλαγιές της Όχης.
Το Κοτομάζωμα & το Κοτοφάγωμα των Φώτων
Από τα παλιά τα χρόνια τη παραμονή των Φώτων στην Κάρυστο είχε καθιερωθεί σαν έθιμο να λένε οι καλαντάρηδες, πού έβγαιναν με τα όργανα , τα τοπικά παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων. Μάλιστα, επειδή οι κοινωνίες τότε ήταν κλειστές όλοι γνώριζαν τι συμβαίνει στο κάθε σπίτι και οι ευχές και τα στιχάκια ήταν ανάλογα.
Όσο για τα φιλέματα από τους νοικοκυραίους, αυτά δεν ήταν ότι και ότι αλλά ζωντανές κότες. Οι κότες, λοιπόν, που μαζεύονταν εκείνη την ημέρα στη συνέχεια σφάζονταν και στήνονταν μεγάλο γλέντι για να τις φάνε με όλο το χωριό, το γνωστό ως Κοτοφάγωμα.
Αν και τα χρόνια μετά τον πόλεμο, το έθιμο είχε ατονήσει, πριν από 20 χρόνια ιδρύθηκε ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος της περιοχής Γραμπιά Καρύστου «Καστέλλο Ρόσσο» , που δραστηριοποιήθηκε σε πολιτιστικά έργα προβολής της παράδοσης της περιοχής. Μετά από πρόταση του Γιώργου Κουκουράκη, έναν Καρυστινό με Κρητικές ρίζες και με πάθος για τον τόπο και τις παραδόσεις, ο σύλλογος ανέλαβε από τότε και συνεχίζει μέχρι σήμερα να διοργανώνει τα τοπικά παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων και να κάνει το Κοτομάζωμα καθιερώνοντας σαν ημέρα για το Κοτοφάγωμα το τελευταίο Σάββατο του Γενάρη κάθε χρονιάς, προσελκύοντας κάθε χρόνο πολύ κόσμο.
Η υποδοχή του Αγίου Φωτός
Αν αποφασίσετε να επισκεφθείτε τα χωριά του Κάβο Ντόρο το Πάσχα να ξέρετε ότι πρόκειται για την καλύτερη ίσως εποχή. Η φύση είναι στα καλύτερα της, ολάνθιστη και τα πασχαλινά έθιμα είναι αρκετά και ξεχωριστά… Αυτό που, όμως, ξεχωρίζει είναι η λαμπερή τελετή υποδοχής του Αγίου Φωτός το Μεγάλο Σάββατο στο λιμάνι της Καρύστου.
Το Άγιο Φώς μεταφέρεται από το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος στο λιμάνι της Ραφήνας και από εκεί με καΐκι ξεκινάει την διαδρομή προς την Κάρυστο. Την ώρα πού φτάνει στον κόλπο της Καρύστου, πολλοί ψαράδες με τα καΐκια τους ανοίγονται στη θάλασσα προκειμένου να το υποδεχτούν. Από το λιμάνι την συγκινητική αυτή υποδοχή παρακολουθεί πλήθος κόσμου.
Η γιορτή κρασιού
Από τις πιο γνωστές γιορτές στην περιοχή της Καρύστου και του Κάβο Ντόρο είναι η γιορτή κρασιού, η οποία πραγματοποιείται στο τέλος κάθε Αυγούστου, στην παραλία της Καρύστου. Εκεί, ντόπιοι και επισκέπτες μπορούν να δοκιμάσουν άφθονο ντόπιο κρασί, να γευτούν φρέσκο ψάρι και να διασκεδάσουν μέχρι πρωίας.
Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς
Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς, γνωστή και ως σφυριά, είναι μια σφυριχτή γλώσσα που ομιλείται από τους κατοίκους του ορεινού χωριού Αντιά Εύβοιας. Εκτός από την Αντιά, διάλογοι μέσω σφυριγμάτων έχουν καταγραφεί και στα χωριά Σιμικούκι και Ευαγγελισμός. Κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου και η σύνθεσή τους οδηγεί στη δημιουργία των σφυριχτών λέξεων.
Αυτό που επικρατεί ως πιθανότερη θεωρία είναι ότι οι κάτοικοι της Αντιάς ήταν απόγονοι Περσών στρατιωτών, οι οποίοι φρουρούσαν Έλληνες αιχμαλώτους στην περιοχή της Καρύστου. Ύστερα από την ήττα τους στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Περσικός στρατός εγκατέλειψε τους φρουρούς της Καρύστου, οι οποίοι κατέφυγαν στις ορεινές περιοχές γύρω από την Αντιά όπου και αναμείχθηκαν με το ντόπιο πληθυσμό και αφομοιώθηκαν.
Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, οι κάτοικοι της Αντιάς είναι δωρικής καταγωγής, αφού σε αντίθεση με τους γύρω πληθυσμούς δεν μιλούν αρβανίτικα. Μια λιγότερο γνωστή εκδοχή παρουσιάζει ως «πατέρες» της σφυριάς μια ομάδα από κατοίκους της Αίνου στη Θράκη, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή το 1469 ως αιχμάλωτοι των Βενετών.
Αν αποφασίσετε να επισκεφθείτε τα χωριά του Κάβο Ντόρο το Πάσχα να ξέρετε ότι πρόκειται για την καλύτερη ίσως εποχή. Η φύση είναι στα καλύτερα της, ολάνθιστη και τα πασχαλινά έθιμα είναι αρκετά και ξεχωριστά… Αυτό που, όμως, ξεχωρίζει είναι η λαμπερή τελετή υποδοχής του Αγίου Φωτός το Μεγάλο Σάββατο στο λιμάνι της Καρύστου.
Το Άγιο Φώς μεταφέρεται από το αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος στο λιμάνι της Ραφήνας και από εκεί με καΐκι ξεκινάει την διαδρομή προς την Κάρυστο. Την ώρα πού φτάνει στον κόλπο της Καρύστου, πολλοί ψαράδες με τα καΐκια τους ανοίγονται στη θάλασσα προκειμένου να το υποδεχτούν. Από το λιμάνι την συγκινητική αυτή υποδοχή παρακολουθεί πλήθος κόσμου.
Η γιορτή κρασιού
Από τις πιο γνωστές γιορτές στην περιοχή της Καρύστου και του Κάβο Ντόρο είναι η γιορτή κρασιού, η οποία πραγματοποιείται στο τέλος κάθε Αυγούστου, στην παραλία της Καρύστου. Εκεί, ντόπιοι και επισκέπτες μπορούν να δοκιμάσουν άφθονο ντόπιο κρασί, να γευτούν φρέσκο ψάρι και να διασκεδάσουν μέχρι πρωίας.
Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς
Η σφυριχτή γλώσσα της Αντιάς, γνωστή και ως σφυριά, είναι μια σφυριχτή γλώσσα που ομιλείται από τους κατοίκους του ορεινού χωριού Αντιά Εύβοιας. Εκτός από την Αντιά, διάλογοι μέσω σφυριγμάτων έχουν καταγραφεί και στα χωριά Σιμικούκι και Ευαγγελισμός. Κάθε σφύριγμα αντιστοιχεί σε ένα γράμμα της αλφαβήτου και η σύνθεσή τους οδηγεί στη δημιουργία των σφυριχτών λέξεων.
Αυτό που επικρατεί ως πιθανότερη θεωρία είναι ότι οι κάτοικοι της Αντιάς ήταν απόγονοι Περσών στρατιωτών, οι οποίοι φρουρούσαν Έλληνες αιχμαλώτους στην περιοχή της Καρύστου. Ύστερα από την ήττα τους στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας, ο Περσικός στρατός εγκατέλειψε τους φρουρούς της Καρύστου, οι οποίοι κατέφυγαν στις ορεινές περιοχές γύρω από την Αντιά όπου και αναμείχθηκαν με το ντόπιο πληθυσμό και αφομοιώθηκαν.
Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία, οι κάτοικοι της Αντιάς είναι δωρικής καταγωγής, αφού σε αντίθεση με τους γύρω πληθυσμούς δεν μιλούν αρβανίτικα. Μια λιγότερο γνωστή εκδοχή παρουσιάζει ως «πατέρες» της σφυριάς μια ομάδα από κατοίκους της Αίνου στη Θράκη, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στην περιοχή το 1469 ως αιχμάλωτοι των Βενετών.
