της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Τα Μέθανα είναι μια ηφαιστειογενή περιοχή που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ελληνική ιστορία. Αυτά λοιπόν τα γεωφυσικά και ιστορικά στοιχεία καθόρισαν και τις συνήθειες αλλά και τις παραδόσεις των κατοίκων της.
Χριστούγεννα
Τα Χριστούγεννα έχουμε το σφάξιμο του χοιρινού, που οι νοικοκυρές το μαγείρευαν με σέλινο και άλλοι το έψηναν στη σούβλα, τα Χριστόψωμα, τα κουλούρια, τα αμυγδαλωτά, και την παραμονή τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα χρησιμοποιώντας αντί για τρίγωνα τα καταβρεχτήρια. Στην αρχή δε στόλιζαν «δέντρο», αλλά κάθε λογής πλεούμενο με φανάρια, όπου υπήρχε θάλασσα.
Πρωτοχρονιά
Τα κάλαντα, η βασιλόπιτα, το φλουρί, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες αλλά και το «ποδαρικό», που όλοι ήθελαν να τους κάνει ένα αγνό μικρό παιδί, είναι κάποια από τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα. Αναλυτικότερα, στο ποδαρικό, το μικρό παιδί έπρεπε να πάει με ένα ρόδι, που το έσπαγε για να είναι το σπίτι γεμάτο όπως το ρόδι, ή μια πέτρα για να είναι όλοι γεροί σαν αυτήν και οι νοικοκυραίοι του έδιναν γλυκά και χρήματα. Ακόμη, έπαιζαν τυχερά παιχνίδια με προτιμότερα το «κορώνα-γράμματα» ή τα «μονά-ζυγά».
Φώτα
Παλαιότερα, πιστεύονταν ότι οι Καλικάντζαροι ταλαιπωρούσαν τους ανθρώπους αλλά και τα ζωντανά τους για ένα δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα-Πρωτοχρονιά και Φώτα). Για το διωγμό τους, μετά τον αγιασμό των υδάτων, έπαιρναν αγιασμό και ράντιζαν κάθε γωνιά στα σπίτια τους, τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα, ενώ τα παιδιά τραγουδούσαν σαν δήθεν Καλικάτζαροι. Την παραμονή των Φώτων, ψάλλονταν τα σχετικά κάλαντα.
Μεθανίτικο Καρναβάλι
Αποτελεί τη μεγαλύτερη αποκριάτικη εκδήλωση στον Αργοσαρωνικό. Η ιστορία του κρατεί 34 χρόνια. Απαρτίζεται από ένα σύνολο εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων παραδοσιακά χορευτικά, γλέντι, χορό, φαγητό και κρασί. Το δρώμενο κορυφώνεται με την παρέλαση των μεταμφιεμένων την Κυριακή των Απόκρεων, το κάψιμο του Βασιλιά Καρνάβαλου στη θάλασσα μπροστά στο λιμάνι, και φυσικά ξέφρενο ξεφάντωμα.
Τα Χριστούγεννα έχουμε το σφάξιμο του χοιρινού, που οι νοικοκυρές το μαγείρευαν με σέλινο και άλλοι το έψηναν στη σούβλα, τα Χριστόψωμα, τα κουλούρια, τα αμυγδαλωτά, και την παραμονή τα παιδιά έλεγαν τα κάλαντα χρησιμοποιώντας αντί για τρίγωνα τα καταβρεχτήρια. Στην αρχή δε στόλιζαν «δέντρο», αλλά κάθε λογής πλεούμενο με φανάρια, όπου υπήρχε θάλασσα.
Πρωτοχρονιά
Τα κάλαντα, η βασιλόπιτα, το φλουρί, τα μελομακάρονα, οι κουραμπιέδες αλλά και το «ποδαρικό», που όλοι ήθελαν να τους κάνει ένα αγνό μικρό παιδί, είναι κάποια από τα πρωτοχρονιάτικα έθιμα. Αναλυτικότερα, στο ποδαρικό, το μικρό παιδί έπρεπε να πάει με ένα ρόδι, που το έσπαγε για να είναι το σπίτι γεμάτο όπως το ρόδι, ή μια πέτρα για να είναι όλοι γεροί σαν αυτήν και οι νοικοκυραίοι του έδιναν γλυκά και χρήματα. Ακόμη, έπαιζαν τυχερά παιχνίδια με προτιμότερα το «κορώνα-γράμματα» ή τα «μονά-ζυγά».
Φώτα
Παλαιότερα, πιστεύονταν ότι οι Καλικάντζαροι ταλαιπωρούσαν τους ανθρώπους αλλά και τα ζωντανά τους για ένα δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα-Πρωτοχρονιά και Φώτα). Για το διωγμό τους, μετά τον αγιασμό των υδάτων, έπαιρναν αγιασμό και ράντιζαν κάθε γωνιά στα σπίτια τους, τους ανθρώπους αλλά και τα ζώα, ενώ τα παιδιά τραγουδούσαν σαν δήθεν Καλικάτζαροι. Την παραμονή των Φώτων, ψάλλονταν τα σχετικά κάλαντα.
Μεθανίτικο Καρναβάλι
Αποτελεί τη μεγαλύτερη αποκριάτικη εκδήλωση στον Αργοσαρωνικό. Η ιστορία του κρατεί 34 χρόνια. Απαρτίζεται από ένα σύνολο εκδηλώσεων που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων παραδοσιακά χορευτικά, γλέντι, χορό, φαγητό και κρασί. Το δρώμενο κορυφώνεται με την παρέλαση των μεταμφιεμένων την Κυριακή των Απόκρεων, το κάψιμο του Βασιλιά Καρνάβαλου στη θάλασσα μπροστά στο λιμάνι, και φυσικά ξέφρενο ξεφάντωμα.
Το Μαρτογάϊτανο
Το Μάρτιο είχαν το «Μαρτογάϊτανο», ένα ασπροκόκκινο βραχιόλι από κλωστές που φοριόταν στο αριστερό χέρι από πολύ παλιά, για να μην τους κάψει ο ήλιος.
Το κάψιμο του Ιούδα
Μεγάλη Παρασκευή πραγματοποιείται το κάψιμο του Ιούδα, ενώ το ίδιο βράδυ οι γυναίκες σε πολλά χωριά της περιοχής δημιουργούν μοναδικά φαναράκια με πορτοκάλια και νεράντζια, τα οποία και τοποθετούν στα παράθυρα των σπιτιών τους, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιαίτερα συγκινησιακό κλίμα για την περιφορά του Επιταφίου.
Η Ανάληψη
Την ημέρα αυτή πήγαιναν στις παραλίες για τη «Μαλλιαρή». Αυτή ήταν μια πέτρα με φύκια που οι κοπέλες έβαζαν κάτω από το κρεβάτι τους, για να ονειρευτούν ποιον θα παντρευτούν. Επίσης, έπιαναν αχινούς και άλλα θαλασσινά, έπαιρναν θαλασσινό νερό και ράντιζαν όλο το σπίτι τραγουδώντας. Ακόμη, μάζευαν χαμομήλι και έβγαζαν και άπλωναν στα μπαλκόνια ή τις αυλές όλα τα προικιά τους να αεριστούν.
Ο Κλήδονας
Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο. Ο «Κλήδονας» είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, καθώς μετά το πήδημα της φωτιάς, οι κοπέλες έπαιρναν ένα δοχείο και το γέμιζαν από τρεις βρύσες με το «αμίλητο νερό». Το έλεγαν έτσι γιατί από τη στιγμή που θα ξεκινούσαν, μέχρι που θα γύριζαν έπρεπε να είναι σιωπηλές. Μετά έβαζαν μέσα τα «ριζικάρια», διάφορα αντικείμενα με τα οποία θα έβλεπαν το ριζικό τους. Το σκέπαζαν μ' ένα άσπρο πανί, και ανήμερα του Αϊ Γιαννιού, μια πρωτότοκη νέα, έβγαζε ένα ένα τα αντικείμενα και σαν την Πυθία έλεγε το μέλλον της ενδιαφερόμενης. Που τις πιο πολλές φορές ήταν σατιρικό.
Νεκρικά έθιμα
Τα παλιά χρόνια τελούνταν κάποια έθιμα προς τιμήν του νεκρού. Ορισμένα από αυτά είναι το κατέβασμα ή αναποδογύρισμα καθρεφτών και φωτογραφιών, καθώς και το σπάσιμο του γυάλινου πιάτου, όταν βγαίνει ο νεκρός από το σπίτι.
Το Μάρτιο είχαν το «Μαρτογάϊτανο», ένα ασπροκόκκινο βραχιόλι από κλωστές που φοριόταν στο αριστερό χέρι από πολύ παλιά, για να μην τους κάψει ο ήλιος.
Το κάψιμο του Ιούδα
Μεγάλη Παρασκευή πραγματοποιείται το κάψιμο του Ιούδα, ενώ το ίδιο βράδυ οι γυναίκες σε πολλά χωριά της περιοχής δημιουργούν μοναδικά φαναράκια με πορτοκάλια και νεράντζια, τα οποία και τοποθετούν στα παράθυρα των σπιτιών τους, δημιουργώντας έτσι ένα ιδιαίτερα συγκινησιακό κλίμα για την περιφορά του Επιταφίου.
Η Ανάληψη
Την ημέρα αυτή πήγαιναν στις παραλίες για τη «Μαλλιαρή». Αυτή ήταν μια πέτρα με φύκια που οι κοπέλες έβαζαν κάτω από το κρεβάτι τους, για να ονειρευτούν ποιον θα παντρευτούν. Επίσης, έπιαναν αχινούς και άλλα θαλασσινά, έπαιρναν θαλασσινό νερό και ράντιζαν όλο το σπίτι τραγουδώντας. Ακόμη, μάζευαν χαμομήλι και έβγαζαν και άπλωναν στα μπαλκόνια ή τις αυλές όλα τα προικιά τους να αεριστούν.
Ο Κλήδονας
Πρόκειται για ένα πανάρχαιο έθιμο. Ο «Κλήδονας» είναι μια λαϊκή μαντική διαδικασία, καθώς μετά το πήδημα της φωτιάς, οι κοπέλες έπαιρναν ένα δοχείο και το γέμιζαν από τρεις βρύσες με το «αμίλητο νερό». Το έλεγαν έτσι γιατί από τη στιγμή που θα ξεκινούσαν, μέχρι που θα γύριζαν έπρεπε να είναι σιωπηλές. Μετά έβαζαν μέσα τα «ριζικάρια», διάφορα αντικείμενα με τα οποία θα έβλεπαν το ριζικό τους. Το σκέπαζαν μ' ένα άσπρο πανί, και ανήμερα του Αϊ Γιαννιού, μια πρωτότοκη νέα, έβγαζε ένα ένα τα αντικείμενα και σαν την Πυθία έλεγε το μέλλον της ενδιαφερόμενης. Που τις πιο πολλές φορές ήταν σατιρικό.
Νεκρικά έθιμα
Τα παλιά χρόνια τελούνταν κάποια έθιμα προς τιμήν του νεκρού. Ορισμένα από αυτά είναι το κατέβασμα ή αναποδογύρισμα καθρεφτών και φωτογραφιών, καθώς και το σπάσιμο του γυάλινου πιάτου, όταν βγαίνει ο νεκρός από το σπίτι.
Ο Γάμος και τα έθιμά του
Πριν το γάμο τελείτο ο αρραβώνας, οπότε ο γαμπρός πήγαινε στο σπίτι της νύφης με δώρα. Μετά τον αρραβώνα ως το γάμο ο γαμπρός δεν ξανάβλεπε τη νύφη. Τις προηγούμενες μέρες, ή και την ίδια μέρα παραδίνονταν στους «προικολόγους» τα προικιά της νύφης, αφού προηγουμένως είχαν εκτεθεί τρεις μέρες στο πατρικό της για να τα δουν οι συγγενείς της. Ο γάμος λάμβανε χώρα στο σπίτι της νύφης. Αν ήταν κοντά πήγαιναν με τα πόδια. Αν ήταν μακριά πήγαιναν με τα στολισμένα άλογα. Μετά τη στέψη, γινόταν γλέντι τρικούβερτο. Το γλέντι συνεχιζόταν, τρεις μέρες, πότε στο σπίτι του γαμπρού, και πότε στης νύφης. Ήταν τα λεγόμενα «επιστρόφια». Απαράβατο έθιμο ήταν αυτό του ματωμένου σεντονιού, ή του εσωρούχου της νύφης - που για την περίπτωση αυτή ήταν ανοιχτό στα σκέλη- μετά την πρώτη νύχτα του γάμου. Αυτό αποδείκνυε την αγνότητα της και δεν τα έπλενε ποτέ. Αν ή νύφη δεν ήταν αγνή. Την διαπόμπευαν σαν πόρνη και την έδιωχναν.
Η Γέννηση παιδιού
Η μαμή κουβαλούσε το σκαμνί της γέννας κι όταν έφτανε στο σπίτι, άνοιγε πόρτες, παράθυρα, συρτάρια, ξεκλείδωνε το πάντα, για να βγει εύκολα το παιδί. Κι όσες βοηθούσαν έπρεπε να πούνε ότι είδαν στο δρόμο ένα λαδά και του χύθηκε το λάδι, για να γλιστρήσει εύκολα το παιδί. Αν η γέννα ήταν δύσκολη, φώναζαν το σύζυγο, χτυπούσε τρεις φορές στη ράχη, με το παπούτσι του, την επίτοκο, κι έλεγε: «εγώ σε φόρτωσα, εγώ σε ξεφορτώνω». Μετά τη γέννα τύλιγαν με πανί τη λεχώνα, από το στήθος ως τα νεφρά, για να μην πρηστεί. Οκτώ μέρες δεν έκανε να τη δουν τα άστρα, κι όταν σηκωνόταν πατούσε ένα σίδερο. Επίσης φάσκιωναν το νεογέννητο, προσέχοντας να μην τυλίξει κανένα κακό μέσα, και του έβαζαν φυλαχτά.
Πανηγύρια
17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Αγίου Αντωνίου στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κυψέλης
2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις της Υπαπαντής του Χριστού στο Δημοτικό Διαμέρισμα Μεγαλοχωρίου
10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Αγίου Χαραλάμους στον οικισμό Βρωμολίμνης Μεθάνων
25 ΜΑΡΤΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Ι.Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Μακρύλογγο Μεθάνων
8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Γενέσιον της Θεοτόκου στο Στενό Μεθάνων
4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις της Αγίας Βαρβάρας στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κυψέλης
ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Αγίου Γεωργίου στον οικισμό Άγιο Γεώργιο στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κουνουπίτσας
ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ: Ιερά Πανήγυρις της Πολιούχου Αγίας Τριάδας στη Λουτρόπολη Μεθάνων
Τοπικά προϊόντα
Στα Μέθανα, οι επισκέπτες θα πρέπει να δοκιμάσουν τα προϊόντα της θάλασσας, που σίγουρα είναι φρέσκα και σε τιμές που δελεάζουν τους ενδιαφερομένους. Επίσης, μπορούν να συνοδεύσουν το φαγητό τους με ντόπιο κρασί. Τα αχλάδια των Μεθάνων ήταν στην προπολεμική περίοδο από τα πλέον ανάρπαστα στην αγορά του Πειραιά. Μάλιστα, ο Μεθανιώτης Γιώργος Μπάτης, στο τραγούδι του «Φασουλάς», δίνει τον πιο γνωστό χαρακτηρισμό της περιοχής, λέει «Μεθενίτης, Αχλαδάς». Ένα ακόμη τοπικό προϊόν είναι τα αμυγδαλωτά, αφού η περιοχή είναι γεμάτη με αμυγδαλιές. Τέλος, οι κιούρλιες είναι οι παραδοσιακές τηγανίτες ή κουταλίθρες.
Πριν το γάμο τελείτο ο αρραβώνας, οπότε ο γαμπρός πήγαινε στο σπίτι της νύφης με δώρα. Μετά τον αρραβώνα ως το γάμο ο γαμπρός δεν ξανάβλεπε τη νύφη. Τις προηγούμενες μέρες, ή και την ίδια μέρα παραδίνονταν στους «προικολόγους» τα προικιά της νύφης, αφού προηγουμένως είχαν εκτεθεί τρεις μέρες στο πατρικό της για να τα δουν οι συγγενείς της. Ο γάμος λάμβανε χώρα στο σπίτι της νύφης. Αν ήταν κοντά πήγαιναν με τα πόδια. Αν ήταν μακριά πήγαιναν με τα στολισμένα άλογα. Μετά τη στέψη, γινόταν γλέντι τρικούβερτο. Το γλέντι συνεχιζόταν, τρεις μέρες, πότε στο σπίτι του γαμπρού, και πότε στης νύφης. Ήταν τα λεγόμενα «επιστρόφια». Απαράβατο έθιμο ήταν αυτό του ματωμένου σεντονιού, ή του εσωρούχου της νύφης - που για την περίπτωση αυτή ήταν ανοιχτό στα σκέλη- μετά την πρώτη νύχτα του γάμου. Αυτό αποδείκνυε την αγνότητα της και δεν τα έπλενε ποτέ. Αν ή νύφη δεν ήταν αγνή. Την διαπόμπευαν σαν πόρνη και την έδιωχναν.
Η Γέννηση παιδιού
Η μαμή κουβαλούσε το σκαμνί της γέννας κι όταν έφτανε στο σπίτι, άνοιγε πόρτες, παράθυρα, συρτάρια, ξεκλείδωνε το πάντα, για να βγει εύκολα το παιδί. Κι όσες βοηθούσαν έπρεπε να πούνε ότι είδαν στο δρόμο ένα λαδά και του χύθηκε το λάδι, για να γλιστρήσει εύκολα το παιδί. Αν η γέννα ήταν δύσκολη, φώναζαν το σύζυγο, χτυπούσε τρεις φορές στη ράχη, με το παπούτσι του, την επίτοκο, κι έλεγε: «εγώ σε φόρτωσα, εγώ σε ξεφορτώνω». Μετά τη γέννα τύλιγαν με πανί τη λεχώνα, από το στήθος ως τα νεφρά, για να μην πρηστεί. Οκτώ μέρες δεν έκανε να τη δουν τα άστρα, κι όταν σηκωνόταν πατούσε ένα σίδερο. Επίσης φάσκιωναν το νεογέννητο, προσέχοντας να μην τυλίξει κανένα κακό μέσα, και του έβαζαν φυλαχτά.
Πανηγύρια
17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Αγίου Αντωνίου στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κυψέλης
2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις της Υπαπαντής του Χριστού στο Δημοτικό Διαμέρισμα Μεγαλοχωρίου
10 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Αγίου Χαραλάμους στον οικισμό Βρωμολίμνης Μεθάνων
25 ΜΑΡΤΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Ι.Ν. Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στο Μακρύλογγο Μεθάνων
8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Γενέσιον της Θεοτόκου στο Στενό Μεθάνων
4 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις της Αγίας Βαρβάρας στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κυψέλης
ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Ιερά Πανήγυρις του Αγίου Γεωργίου στον οικισμό Άγιο Γεώργιο στο Δημοτικό Διαμέρισμα Κουνουπίτσας
ΑΓΙΟΥ ΠΝΕΥΜΑΤΟΣ: Ιερά Πανήγυρις της Πολιούχου Αγίας Τριάδας στη Λουτρόπολη Μεθάνων
Τοπικά προϊόντα
Στα Μέθανα, οι επισκέπτες θα πρέπει να δοκιμάσουν τα προϊόντα της θάλασσας, που σίγουρα είναι φρέσκα και σε τιμές που δελεάζουν τους ενδιαφερομένους. Επίσης, μπορούν να συνοδεύσουν το φαγητό τους με ντόπιο κρασί. Τα αχλάδια των Μεθάνων ήταν στην προπολεμική περίοδο από τα πλέον ανάρπαστα στην αγορά του Πειραιά. Μάλιστα, ο Μεθανιώτης Γιώργος Μπάτης, στο τραγούδι του «Φασουλάς», δίνει τον πιο γνωστό χαρακτηρισμό της περιοχής, λέει «Μεθενίτης, Αχλαδάς». Ένα ακόμη τοπικό προϊόν είναι τα αμυγδαλωτά, αφού η περιοχή είναι γεμάτη με αμυγδαλιές. Τέλος, οι κιούρλιες είναι οι παραδοσιακές τηγανίτες ή κουταλίθρες.
