της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Δράμα είναι γνωστή για τα ιδιαίτερα έθιμά της και για τη διατήρηση της παράδοσης, μέσα από πολιτισμικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες. Οι παραδόσεις της αλλά και η φιλόξενη συμπεριφορά των κατοίκων της καθιστούν τη Δράμα ως πόλο έλξης όλο το χρόνο και ιδιαίτερα τις Εθνικές και Θρησκευτικές Εορτές.
Το έθιμο των Αράπηδων
Ανήμερα των Θεοφανείων αναβιώνει το δρώμενο γνωστό ως Αράπηδες επειδή στην μεταμφίεση των πρωταγωνιστών επικρατεί το μαύρο χρώμα: μαύρες φλοκωτές κάπες και υψικόρυφες προσωπίδες, κεφαλοστολές από γιδοπροβιές. Στη μέση τους δένουν τρία μεγάλα κουδούνια ενώ στα χέρια τους κρατούν από ένα μακρύ ξύλινο σπαθί καθώς και ένα σακουλάκι με στάχτη του Δωδεκαήμερου, χτυπώντας με αυτό όσους συναντούν «για το καλό» .
Όλες οι ομάδες των «Αράπηδων» κάνουν κοινή παρέλαση στους δρόμους, κάτω από τους εκκωφαντικούς ήχους των κουδουνιών τους. Δύο αρχηγοί ομάδων παλεύουν μέχρι την τελική πτώση του ενός. Ακολούθως, γύρω από τον πεσμένο αρχηγό, μαζεύονται όλοι, σε μια μυσταγωγία, που τελειώνει με την ανάσταση του νεκρού και τον ιδιόρρυθμο ξέφρενο χορό όλων, που ακολουθεί. Η παράσταση αυτή συμβολίζει το θάνατο του Διονύσου από τους Τιτάνες και την ανάστασή του από το Δία και παράλληλα τον ερχομό της άνοιξης.
Το έθιμο με τα καραβάκια των ευχών
Οι εκδοχές του εθίμου είναι δύο. Σύμφωνα με την πρώτη, την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας (3 Δεκεμβρίου) μετά τη λιτανεία, οι πιστοί θέλοντας να ανάψουν το κερί τους έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι ένα κερί επάνω σε ένα σανίδι ξύλου.
Η δεύτερη εκδοχή βασίζεται στο ότι η Αγία Βαρβάρα εκτός από προστάτιδα του πυροβολικού ήταν και η προστάτιδα των κοριτσιών για την καλή τους φήμη κι αποκατάσταση. Έτσι όλα τα ελεύθερα κορίτσια στις 3 του Δεκέμβρη, κατά τη διάρκεια του εσπερινού και μόλις σκοτείνιαζε, άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της λίμνης. Κάποιες κοπέλες έβαζαν τα κεράκια τους πάνω σε σανίδες ξύλου και μαζί με μια ευχή τα έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
Η πορεία της σανίδας στη λίμνη έδειχνε αν η ευχή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Αν το κεράκι έσβηνε θεωρούνταν αποτυχία αλλά η ελπίδα έμενε, καθώς το επόμενο πρωί όλα τα κορίτσια κατέφθαναν και πάλι στη λίμνη για να πλυθούν με το νερό που η Αγία Βαρβάρα είχε αγιάσει το προηγούμενο βράδυ.
Μπαμπούγερα Καλής Βρύσης
Στην Καλή Βρύση Δράμας, την ημέρα των Φώτων, τραγόμορφες φιγούρες των «Μπαμπούγερων», μορφές που ξεπηδούν από τη λατρεία της Μητέρας Γης και του θεού Διονύσου. Άνθρωποι μεταμφιεσμένοι με κατσικοδέρματα και με πρόσωπα μαυρισμένα με αιθάλη, τραγουδούν και χορεύουν, ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα.Έτσι και φέτος πραγματοποιήθουν τα «Μπαμπούγερα» στην Κ. Βρύση με πλήθος κόσμου να παρακολουθεί το δρώμενο.
Ανήμερα των Θεοφανείων αναβιώνει το δρώμενο γνωστό ως Αράπηδες επειδή στην μεταμφίεση των πρωταγωνιστών επικρατεί το μαύρο χρώμα: μαύρες φλοκωτές κάπες και υψικόρυφες προσωπίδες, κεφαλοστολές από γιδοπροβιές. Στη μέση τους δένουν τρία μεγάλα κουδούνια ενώ στα χέρια τους κρατούν από ένα μακρύ ξύλινο σπαθί καθώς και ένα σακουλάκι με στάχτη του Δωδεκαήμερου, χτυπώντας με αυτό όσους συναντούν «για το καλό» .
Όλες οι ομάδες των «Αράπηδων» κάνουν κοινή παρέλαση στους δρόμους, κάτω από τους εκκωφαντικούς ήχους των κουδουνιών τους. Δύο αρχηγοί ομάδων παλεύουν μέχρι την τελική πτώση του ενός. Ακολούθως, γύρω από τον πεσμένο αρχηγό, μαζεύονται όλοι, σε μια μυσταγωγία, που τελειώνει με την ανάσταση του νεκρού και τον ιδιόρρυθμο ξέφρενο χορό όλων, που ακολουθεί. Η παράσταση αυτή συμβολίζει το θάνατο του Διονύσου από τους Τιτάνες και την ανάστασή του από το Δία και παράλληλα τον ερχομό της άνοιξης.
Το έθιμο με τα καραβάκια των ευχών
Οι εκδοχές του εθίμου είναι δύο. Σύμφωνα με την πρώτη, την παραμονή της Αγίας Βαρβάρας (3 Δεκεμβρίου) μετά τη λιτανεία, οι πιστοί θέλοντας να ανάψουν το κερί τους έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι ένα κερί επάνω σε ένα σανίδι ξύλου.
Η δεύτερη εκδοχή βασίζεται στο ότι η Αγία Βαρβάρα εκτός από προστάτιδα του πυροβολικού ήταν και η προστάτιδα των κοριτσιών για την καλή τους φήμη κι αποκατάσταση. Έτσι όλα τα ελεύθερα κορίτσια στις 3 του Δεκέμβρη, κατά τη διάρκεια του εσπερινού και μόλις σκοτείνιαζε, άναβαν κεριά στον ανατολικό τοίχο της λίμνης. Κάποιες κοπέλες έβαζαν τα κεράκια τους πάνω σε σανίδες ξύλου και μαζί με μια ευχή τα έστελναν στο βυθισμένο εκκλησάκι της Αγίας Βαρβάρας.
Η πορεία της σανίδας στη λίμνη έδειχνε αν η ευχή θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί. Αν το κεράκι έσβηνε θεωρούνταν αποτυχία αλλά η ελπίδα έμενε, καθώς το επόμενο πρωί όλα τα κορίτσια κατέφθαναν και πάλι στη λίμνη για να πλυθούν με το νερό που η Αγία Βαρβάρα είχε αγιάσει το προηγούμενο βράδυ.
Μπαμπούγερα Καλής Βρύσης
Στην Καλή Βρύση Δράμας, την ημέρα των Φώτων, τραγόμορφες φιγούρες των «Μπαμπούγερων», μορφές που ξεπηδούν από τη λατρεία της Μητέρας Γης και του θεού Διονύσου. Άνθρωποι μεταμφιεσμένοι με κατσικοδέρματα και με πρόσωπα μαυρισμένα με αιθάλη, τραγουδούν και χορεύουν, ξορκίζοντας τα κακά πνεύματα.Έτσι και φέτος πραγματοποιήθουν τα «Μπαμπούγερα» στην Κ. Βρύση με πλήθος κόσμου να παρακολουθεί το δρώμενο.
Μωμόγεροι
Πρόκειται για ένα λαϊκό σατυρικό ευετηριακό δρώμενο με προθεατρική μορφή τις ημέρες του Δωδεκαημέρου. Κύριο πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός ,ο Αλής (έφιππος), ο πατέρας ,ο γιατρός, ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο μικροί διάβολοι, η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία. Όλοι φορούν κουδούνια όπως προβιές και δέρματα τράγων. Ο Μωμόγερος ή Κιτί γοτσάς ή Πορδαλάς (Θρυλόριο) ο οποίος με τη δύση του ήλιου εισβάλλει με την ακολουθία του στα σπίτια του χωριού και εμπλέκει τους σπιτονοικοκύρηδες σε περιπέτειες «εξαπατώντας» τους. Με τη συνοδεία ποντιακής λύρας και νταουλιού, χορεύοντας και διασκεδάζοντας τα μωμογέρια, εγκαταλείπουν το σπίτι για να επισκεφτούν το επόμενο όπου θα προβούν σε ανάλογους ,νέους αυτοσχεδιασμούς και μιμικές πράξεις.
Μπάμπω
Είναι μια γονιμική και αμιγώς γυναικεία γιορτή, που τελείται στην αρχή του νέου χρόνου στις 8 Γενάρη και συμπίπτει με την περίοδο του μετα-δωδεκαήμερου, που είναι και περίοδος καρναβαλική στη Β.Ελλάδα καθώς οδηγεί σε μεταμφιέσεις και ελευθεριότητες που γίνονται αποδεκτές απ΄όλη την τοπική κοινωνία με την προσδοκία μιας ευτυχισμένης και τυχερής χρονιάς.
Καλόγερος
Τελείται τη Δευτέρα, μετά την Κυριακή της Αποκριάς. Πρόκειται για έναν κεφάτο θίασο μεταμφιεσμένων τελεστών που δίνει το μήνυμα της υγείας, της καλής σοδειάς, της γονιμότητας της φύσης μέσα από ένα σύνθετο, πολύπλευρο και εξαιρετικά δραματοποιημένο τελετουργικό. Το δρώμενο περιλαμβάνει εικονική σπορά και αροτρίωση. Το έθιμο κλείνει με κρασί, γλέντι και χορό.
Aναστενάρια
Είναι από τις πιο χαρακτηριστικές εκδηλώσεις της ελληνικής λαϊκής λατρείας και τελούνται προς τιμήν των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 21 Μαίου. Το πανηγύρι ξεκινά την παραμονή και διαρκεί συνολικά τέσσερεις ημέρες. Περιλαμβάνει τελετουργικό χορό στο κονάκι μπροστά στο στασίδι με τα εικονίσματα των αγίων με τη συνοδεία λύρας, γκάιντας και νταουλιού, πυροβασία και τελετουργικό γεύμα την τελευταία ημέρα του πανηγυριού.
Αρκούδες
Ο λόγος για ένα έθιμο που πραγματοποιείται στις 8 Γενάρη στον Βώλακα Δράμας. Οι Αρκούδες, ομάδες μεταμφιεσμένων, συμπληρώνουν τη σατυρική αναπαράσταση γάμου που γίνεται την ίδια μέρα μέσα σε ένα γιορτινό κλίμα.
Πρόκειται για ένα λαϊκό σατυρικό ευετηριακό δρώμενο με προθεατρική μορφή τις ημέρες του Δωδεκαημέρου. Κύριο πρόσωπο ο Μωμόγερος η Κιτί Γοτσάς με θίασο συντελεστών όπως η νύφη και ο γαμπρός ,ο Αλής (έφιππος), ο πατέρας ,ο γιατρός, ο οργανοπαίχτης, ο κουμπάρος, ο χωροφύλακας, δυο μικροί διάβολοι, η έγκυος γυναίκα και η συνοδεία. Όλοι φορούν κουδούνια όπως προβιές και δέρματα τράγων. Ο Μωμόγερος ή Κιτί γοτσάς ή Πορδαλάς (Θρυλόριο) ο οποίος με τη δύση του ήλιου εισβάλλει με την ακολουθία του στα σπίτια του χωριού και εμπλέκει τους σπιτονοικοκύρηδες σε περιπέτειες «εξαπατώντας» τους. Με τη συνοδεία ποντιακής λύρας και νταουλιού, χορεύοντας και διασκεδάζοντας τα μωμογέρια, εγκαταλείπουν το σπίτι για να επισκεφτούν το επόμενο όπου θα προβούν σε ανάλογους ,νέους αυτοσχεδιασμούς και μιμικές πράξεις.
Μπάμπω
Είναι μια γονιμική και αμιγώς γυναικεία γιορτή, που τελείται στην αρχή του νέου χρόνου στις 8 Γενάρη και συμπίπτει με την περίοδο του μετα-δωδεκαήμερου, που είναι και περίοδος καρναβαλική στη Β.Ελλάδα καθώς οδηγεί σε μεταμφιέσεις και ελευθεριότητες που γίνονται αποδεκτές απ΄όλη την τοπική κοινωνία με την προσδοκία μιας ευτυχισμένης και τυχερής χρονιάς.
Καλόγερος
Τελείται τη Δευτέρα, μετά την Κυριακή της Αποκριάς. Πρόκειται για έναν κεφάτο θίασο μεταμφιεσμένων τελεστών που δίνει το μήνυμα της υγείας, της καλής σοδειάς, της γονιμότητας της φύσης μέσα από ένα σύνθετο, πολύπλευρο και εξαιρετικά δραματοποιημένο τελετουργικό. Το δρώμενο περιλαμβάνει εικονική σπορά και αροτρίωση. Το έθιμο κλείνει με κρασί, γλέντι και χορό.
Aναστενάρια
Είναι από τις πιο χαρακτηριστικές εκδηλώσεις της ελληνικής λαϊκής λατρείας και τελούνται προς τιμήν των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στις 21 Μαίου. Το πανηγύρι ξεκινά την παραμονή και διαρκεί συνολικά τέσσερεις ημέρες. Περιλαμβάνει τελετουργικό χορό στο κονάκι μπροστά στο στασίδι με τα εικονίσματα των αγίων με τη συνοδεία λύρας, γκάιντας και νταουλιού, πυροβασία και τελετουργικό γεύμα την τελευταία ημέρα του πανηγυριού.
Αρκούδες
Ο λόγος για ένα έθιμο που πραγματοποιείται στις 8 Γενάρη στον Βώλακα Δράμας. Οι Αρκούδες, ομάδες μεταμφιεσμένων, συμπληρώνουν τη σατυρική αναπαράσταση γάμου που γίνεται την ίδια μέρα μέσα σε ένα γιορτινό κλίμα.
Έθιμο της Καμήλας
Αναβιώνει στις 7 και 8 Γενάρη στην Πετρούσα Νομού Δράμας. Η εικονική καμήλα με τη συνοδεία ομάδας τελεστών τελεί το ευετηριακό δρώμενο με κορύφωση την εικονική σπορά και τον θερισμό καθώς και τη σατυρική αναπαράσταση του τοπικού γάμου. Το καρτερικό αυτό ζώο με την απαράμιλλη αντοχή στην πείνα και τη δίψα κάτω από αντίξοες συνθήκες, δείχνει τις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή και το χρόνο και την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει να παλεύει κόντρα στις ελλείψεις και τις στερήσεις.
Το έθιμο της «κούνιας»
Πραγματοποιούνταν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου στα χωρία του Βώλακα, Μοναστιρακίου, Πύργων, Παγονεριου και Καλής Βρύσης . Ομάδες νέων αγοριών πήγαιναν όπου υπήρχαν μεγάλα δέντρα και κατασκεύαζαν «κούνια» με σκοινί και για κάθισμα τοποθετούσαν ένα κιλίμι η κουβέρτα, σε αυτήν ανέβαιναν οι κοπέλες και εκεί η κοπέλες εκμυστηρευόταν το ποιον αγαπάνε.
Ονειρούπολη
Πρόκειται για μια χειμερινή εορταστική εορτή που έχει καθιερωθεί στη Δράμα. Κάθε χρόνο εντυπωσιακά δημιουργήματα που θυμίζουν μια παραμυθένια πολιτεία δημιουργούνται στο χώρο του Δημοτικού Κήπου και της Πλατείας Ελευθερίας της Δράμας. Περισσότερο από ένα μήνα αυτό το μεταμορφωμένο κέντρο της Δράμας σε Χριστουγεννιάτικο χωριό, κατακλύζεται από κόσμο.
Γαστρονομία - τοπικά προϊόντα
Η κουζίνα της Δράμας φέρει επιρροές από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία, καθώς υπήρξε τόπος υποδοχής προσφύγων. Χαρακτηριστικά πιάτα αποτελούν τα ιτσλί κιοφτέ, χουνκιάρ μπεγεντί, γκιούλμπασι κ.λπ.. Στις πηγές Κεφαλαρίου θα δοκιμάσετε τοπική πέστροφα, ενώ στα χωριά του Μενοίκιου όρους ντόπια ψητά κρέατα. Στα τοπικά προϊόντα εντάσσονται κρασιά από τα επτά επισκέψιμα οινοποιεία της περιοχής, μαστιχάτο χαλβά Κυργίων από το ομώνυμο χωριό, ζυμαρικά, πελτέ από κράνο, γλυκά του κουταλιού και πίτες από τον Γυναικείο Συνεταιρισμό Κοκκινογείων καθώς αλλαντικά (καβουρμάς, παστουρμάς, λουκάνικα, παστράμι).
Αναβιώνει στις 7 και 8 Γενάρη στην Πετρούσα Νομού Δράμας. Η εικονική καμήλα με τη συνοδεία ομάδας τελεστών τελεί το ευετηριακό δρώμενο με κορύφωση την εικονική σπορά και τον θερισμό καθώς και τη σατυρική αναπαράσταση του τοπικού γάμου. Το καρτερικό αυτό ζώο με την απαράμιλλη αντοχή στην πείνα και τη δίψα κάτω από αντίξοες συνθήκες, δείχνει τις περιπέτειες του ανθρώπου μέσα στη ζωή και το χρόνο και την αποφασιστικότητά του να συνεχίσει να παλεύει κόντρα στις ελλείψεις και τις στερήσεις.
Το έθιμο της «κούνιας»
Πραγματοποιούνταν την ημέρα του Αγίου Γεωργίου στα χωρία του Βώλακα, Μοναστιρακίου, Πύργων, Παγονεριου και Καλής Βρύσης . Ομάδες νέων αγοριών πήγαιναν όπου υπήρχαν μεγάλα δέντρα και κατασκεύαζαν «κούνια» με σκοινί και για κάθισμα τοποθετούσαν ένα κιλίμι η κουβέρτα, σε αυτήν ανέβαιναν οι κοπέλες και εκεί η κοπέλες εκμυστηρευόταν το ποιον αγαπάνε.
Ονειρούπολη
Πρόκειται για μια χειμερινή εορταστική εορτή που έχει καθιερωθεί στη Δράμα. Κάθε χρόνο εντυπωσιακά δημιουργήματα που θυμίζουν μια παραμυθένια πολιτεία δημιουργούνται στο χώρο του Δημοτικού Κήπου και της Πλατείας Ελευθερίας της Δράμας. Περισσότερο από ένα μήνα αυτό το μεταμορφωμένο κέντρο της Δράμας σε Χριστουγεννιάτικο χωριό, κατακλύζεται από κόσμο.
Γαστρονομία - τοπικά προϊόντα
Η κουζίνα της Δράμας φέρει επιρροές από τη Θράκη και τη Μικρά Ασία, καθώς υπήρξε τόπος υποδοχής προσφύγων. Χαρακτηριστικά πιάτα αποτελούν τα ιτσλί κιοφτέ, χουνκιάρ μπεγεντί, γκιούλμπασι κ.λπ.. Στις πηγές Κεφαλαρίου θα δοκιμάσετε τοπική πέστροφα, ενώ στα χωριά του Μενοίκιου όρους ντόπια ψητά κρέατα. Στα τοπικά προϊόντα εντάσσονται κρασιά από τα επτά επισκέψιμα οινοποιεία της περιοχής, μαστιχάτο χαλβά Κυργίων από το ομώνυμο χωριό, ζυμαρικά, πελτέ από κράνο, γλυκά του κουταλιού και πίτες από τον Γυναικείο Συνεταιρισμό Κοκκινογείων καθώς αλλαντικά (καβουρμάς, παστουρμάς, λουκάνικα, παστράμι).
