της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
«Στην πόλη αυτή δεν μπαίνεις σαν ρομαντικός ταξιδευτής. Πρέπει να μπαίνεις προσκυνητής για τα τότε και για τα τωρινά». Το Διδυμότειχο είναι χτισμένο στη συμβολή δύο ποταμών, του Έβρου και του Ερυθροπόταμου, 2 χιλιόμετρα από τα σύνορα της Ελλάδας με την Τουρκία. Από τη νεολιθική εποχή έως και σήμερα η πόλη υπάρχει, κυριαρχεί, αφομοιώνοντας λαούς και πολιτισμούς χωρίς όμως να χάσει την ελληνικότητά της.
Ονομασία
Σύμφωνα με την μυθολογία, το όνομα της πόλης στορία αποδίδεται στην Θεά Δινδυμήνη η Διδύμη, η οποία λατρευόταν στην περιοχή. Ο γεωγράφος Μελέτιος την ονομάζει Δύμη ή Δήμο και έτσι αναφέρεται στους φορολογικούς καταλόγους της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Ωστόσο, οι πλέον παραδεκτές εκδοχές είναι δύο. Κατά την επικρατέστερη, η ονομασία οφείλεται στο «Δίδυμο τείχος» το οποίο βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του κάστρου, επειδή το κάστρο είναι διπλό. Και η δεύτερη εκδοχή είναι ότι, επειδή από τον 6ο μ.Χ. αιώνα υπήρχαν δυο πόλεις δίπλα δίπλα, η Πλωτινούπολη στο λόφο της Αγίας Πέτρας και το Διδυμότειχο στον λόφο του Καλέ που τα τειχισμένα κάστρα τους ένωναν στο κέντρο της μεταξύ τους απόστασης ,σχηματίζοντας ένα 8, όπου ανάμεσα από τα κάστρα περνούσε η οδός Τραϊανούπολης – Ανδριανούπολης. Έτσι η περιοχή λόγω των κάστρων ονομάστηκε δίδυμα-τείχη, Διδυμότειχο.
Αρχαιότητα
Σύμφωνα με αρχαιολογικές σκαπάνες Ο πρώτος οικισμός στην περιοχή του Διδυμοτείχου, έγινε από τους Πελασγούς και χρονολογείται στην 4η ή την 3η χιλιετία π.Χ. Ωστόσο, νεότερες έρευνες θεωρούν ότι ο οικισμός αυτός ανήκει στη νεολιθική περίοδο. Κατά την εποχή του σιδήρου δημιουργήθηκαν δυο οικισμοί, ένας στο ύψωμα της Αγίας Πέτρας και ο δεύτερος στο λόφο Βούβα. Τον 5ο π.Χ. ο οικισμός ανήκε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Τα επόμενα χρόνια περιήλθε στο βασίλειο των Οδρυσών, μέχρι τα χρόνια του Φιλίππου του Β', οπότε και πέρασε στην κυριαρχία των Μακεδόνων.
Σύμφωνα με την μυθολογία, το όνομα της πόλης στορία αποδίδεται στην Θεά Δινδυμήνη η Διδύμη, η οποία λατρευόταν στην περιοχή. Ο γεωγράφος Μελέτιος την ονομάζει Δύμη ή Δήμο και έτσι αναφέρεται στους φορολογικούς καταλόγους της Αθηναϊκής Συμμαχίας.
Ωστόσο, οι πλέον παραδεκτές εκδοχές είναι δύο. Κατά την επικρατέστερη, η ονομασία οφείλεται στο «Δίδυμο τείχος» το οποίο βρίσκεται στην βόρεια πλευρά του κάστρου, επειδή το κάστρο είναι διπλό. Και η δεύτερη εκδοχή είναι ότι, επειδή από τον 6ο μ.Χ. αιώνα υπήρχαν δυο πόλεις δίπλα δίπλα, η Πλωτινούπολη στο λόφο της Αγίας Πέτρας και το Διδυμότειχο στον λόφο του Καλέ που τα τειχισμένα κάστρα τους ένωναν στο κέντρο της μεταξύ τους απόστασης ,σχηματίζοντας ένα 8, όπου ανάμεσα από τα κάστρα περνούσε η οδός Τραϊανούπολης – Ανδριανούπολης. Έτσι η περιοχή λόγω των κάστρων ονομάστηκε δίδυμα-τείχη, Διδυμότειχο.
Αρχαιότητα
Σύμφωνα με αρχαιολογικές σκαπάνες Ο πρώτος οικισμός στην περιοχή του Διδυμοτείχου, έγινε από τους Πελασγούς και χρονολογείται στην 4η ή την 3η χιλιετία π.Χ. Ωστόσο, νεότερες έρευνες θεωρούν ότι ο οικισμός αυτός ανήκει στη νεολιθική περίοδο. Κατά την εποχή του σιδήρου δημιουργήθηκαν δυο οικισμοί, ένας στο ύψωμα της Αγίας Πέτρας και ο δεύτερος στο λόφο Βούβα. Τον 5ο π.Χ. ο οικισμός ανήκε στην Αθηναϊκή Συμμαχία. Τα επόμενα χρόνια περιήλθε στο βασίλειο των Οδρυσών, μέχρι τα χρόνια του Φιλίππου του Β', οπότε και πέρασε στην κυριαρχία των Μακεδόνων.
Ρωμαϊκή εποχή
Την περίοδο αυτή, ιδρύθηκε η Ρωμαϊκή Πλωτινόπολη από τον αυτοκράτορα Τραϊανό στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα προς τιμήν της συζύγου του Αρίστης Πλωτίνης επί προϋπάρχοντος οικισμού της Ελληνιστικής περιόδου. Ο αυτοκράτορας αλλά και οι διάδοχοί του στόλισαν την πόλη με λαμπρά οικοδομήματα και έργα τέχνης, από τα οποία ελάχιστα μόνο έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα.
Βυζαντινά χρόνια
Η Πλωτινούπολη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ. οπότε και άρχισε να παρακμάζει. Οι κάτοικοί της άρχισαν να την εγκαταλείπουν, διαδικασία η οποία ολοκληρώθηκε μέχρι τον 9ο αι. Οι κάτοικοι της Πλωτινούπολης μετοίκησαν στη νέα πόλη που ιδρύθηκε στην ακρόπολη του Κάστρου τον 6ο αι. μ.Χ. για μεγαλύτερη ασφάλεια. Η νέα πόλη πήρε το όνομα Διδυμότειχο. Με την πάροδο των αιώνων γινόταν ολοένα και πιο ισχυρή καθώς ήταν χτισμένη σε οχυρή τοποθεσία πάνω στην Εγνατία Οδό. Το 1204 καταλήφθηκε από τους Φράγκους, αλλά ένα χρόνο αργότερα οι κάτοικοί του κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους κατακτητές.
Γενικά, τo Βυζαντινό Διδυμότειχο, ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της εποχής και πολλές φορές, αποτέλεσε διοικητική και στρατιωτική βάση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, τρεις φορές έγινε Πρωτεύουσα του Βυζαντίου ενώ ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός διάλεξε το Διδυμότειχο για να στεφθεί αυτοκράτορας.
Τουρκοκρατία
Το Διδυμότειχο καταλήφθηκε οριστικά από τους Οθωμανούς Τούρκους στα 1361 και αποτέλεσε την πρώτη τους πρωτεύουσα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Εδώ ο σουλτάνος Μουράτ ο Α' έκτισε τα ανάκτορα του και εδώ, σε ένα μικρό πύργο, φυλαγόταν ο αυτοκρατορικός θησαυρός. Παρά το γεγονός ότι η πόλη βαθμιαία έχασε την γεωστρατηγική της σημασία, εξακολούθησε να είναι διάσημη για την κεραμική της παραγωγή και την εξέχουσα θέση της ως πνευματικό κέντρο του ισλαμισμού. Οι μεταβολές που έλαβαν χώρα στις δομές της οθωμανικής εξουσίας και η παρακμή του κράτους κατά τους 18ο και 19ο αιώνα συνοδευτήκαν από μεταβολές στην πολεοδομική διάρθρωση της πόλης και την προβολή του ελληνικού στοιχείου ως του εξέχοντος οικονομικού, κοινωνικού και πολιτιστικού παράγοντα στη ζωή της πόλης.
Η περίπτωση όμως του Διδυμοτείχου αποτελεί ένα παράδειγμα πολύ χαρακτηριστικό – που καταρρίπτει το μύθο του ολοκληρωτικού εξισλαμισμού των αστικών κέντρων κατά την πρώιμη αυτοκρατορία: ποτέ ο Ελληνικός πληθυσμός της πόλης δεν συρρικνώθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να καθίσταται οικονομικά και κοινωνικά ανενεργός, ή να εξουδετερώνεται ως πολιτισμική οντότητα. Οι Χριστιανοί, εξακολουθούσαν να διαμένουν στα σπίτια τους, μέσα στο κάστρο, ενώ οι Οθωμανοί εγκαταστάθηκαν γύρω από το θρησκευτικό τους κέντρο το Μεγάλο Τέμενος.
Την περίοδο αυτή, ιδρύθηκε η Ρωμαϊκή Πλωτινόπολη από τον αυτοκράτορα Τραϊανό στις αρχές του 2ου μ.Χ. αιώνα προς τιμήν της συζύγου του Αρίστης Πλωτίνης επί προϋπάρχοντος οικισμού της Ελληνιστικής περιόδου. Ο αυτοκράτορας αλλά και οι διάδοχοί του στόλισαν την πόλη με λαμπρά οικοδομήματα και έργα τέχνης, από τα οποία ελάχιστα μόνο έχουν αποκαλυφθεί μέχρι σήμερα.
Βυζαντινά χρόνια
Η Πλωτινούπολη γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη μέχρι τον 6ο αι. μ.Χ. οπότε και άρχισε να παρακμάζει. Οι κάτοικοί της άρχισαν να την εγκαταλείπουν, διαδικασία η οποία ολοκληρώθηκε μέχρι τον 9ο αι. Οι κάτοικοι της Πλωτινούπολης μετοίκησαν στη νέα πόλη που ιδρύθηκε στην ακρόπολη του Κάστρου τον 6ο αι. μ.Χ. για μεγαλύτερη ασφάλεια. Η νέα πόλη πήρε το όνομα Διδυμότειχο. Με την πάροδο των αιώνων γινόταν ολοένα και πιο ισχυρή καθώς ήταν χτισμένη σε οχυρή τοποθεσία πάνω στην Εγνατία Οδό. Το 1204 καταλήφθηκε από τους Φράγκους, αλλά ένα χρόνο αργότερα οι κάτοικοί του κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους κατακτητές.
Γενικά, τo Βυζαντινό Διδυμότειχο, ήταν μια από τις σημαντικότερες πόλεις της εποχής και πολλές φορές, αποτέλεσε διοικητική και στρατιωτική βάση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, τρεις φορές έγινε Πρωτεύουσα του Βυζαντίου ενώ ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Καντακουζηνός διάλεξε το Διδυμότειχο για να στεφθεί αυτοκράτορας.
Τουρκοκρατία
Το Διδυμότειχο καταλήφθηκε οριστικά από τους Οθωμανούς Τούρκους στα 1361 και αποτέλεσε την πρώτη τους πρωτεύουσα στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Εδώ ο σουλτάνος Μουράτ ο Α' έκτισε τα ανάκτορα του και εδώ, σε ένα μικρό πύργο, φυλαγόταν ο αυτοκρατορικός θησαυρός. Παρά το γεγονός ότι η πόλη βαθμιαία έχασε την γεωστρατηγική της σημασία, εξακολούθησε να είναι διάσημη για την κεραμική της παραγωγή και την εξέχουσα θέση της ως πνευματικό κέντρο του ισλαμισμού. Οι μεταβολές που έλαβαν χώρα στις δομές της οθωμανικής εξουσίας και η παρακμή του κράτους κατά τους 18ο και 19ο αιώνα συνοδευτήκαν από μεταβολές στην πολεοδομική διάρθρωση της πόλης και την προβολή του ελληνικού στοιχείου ως του εξέχοντος οικονομικού, κοινωνικού και πολιτιστικού παράγοντα στη ζωή της πόλης.
Η περίπτωση όμως του Διδυμοτείχου αποτελεί ένα παράδειγμα πολύ χαρακτηριστικό – που καταρρίπτει το μύθο του ολοκληρωτικού εξισλαμισμού των αστικών κέντρων κατά την πρώιμη αυτοκρατορία: ποτέ ο Ελληνικός πληθυσμός της πόλης δεν συρρικνώθηκε σε τέτοιο βαθμό ώστε να καθίσταται οικονομικά και κοινωνικά ανενεργός, ή να εξουδετερώνεται ως πολιτισμική οντότητα. Οι Χριστιανοί, εξακολουθούσαν να διαμένουν στα σπίτια τους, μέσα στο κάστρο, ενώ οι Οθωμανοί εγκαταστάθηκαν γύρω από το θρησκευτικό τους κέντρο το Μεγάλο Τέμενος.
Νεότερα χρόνια
Το ξεκίνημα του 20ου αιώνα χαρακτηρίζεται από την ένταση των συγκρούσεων ανάμεσα στις εθνότητες και τα κράτη των Βαλκανίων και κορυφώνεται με τους δύο βαλκανικούς πολέμους και τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Με τη Συνθήκη των Σεβρών στις 10 Αυγούστου 1920 ο Έβρος περιήλθε οριστικά πλέον στην Ελλάδα. Τον Απρίλιο του 1941 όλη η περιοχή Διδυμοτείχου καταλήφθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα. Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής παρέμεινε στην ελληνική επικράτεια και έγινε έδρα του νομού Έβρου. Ανακαταλήφθηκε από τις ελληνικές δυνάμεις το 1945. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν στο Διδυμότειχο πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία. Στην πόλη υπήρχε επίσης μια από τις αρχαιότερες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδος. Στις 4 Μαΐου 1943, 731 Εβραίοι του Διδυμοτείχου μεταφέρθηκαν στην Πολωνία όπου εξοντώθηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές. Το 1985 πέθανε ο τελευταίος Εβραίος της πόλης και το 1987 διαλύθηκε επισήμως η Ισραηλιτική Κοινότητα του Διδυμοτείχου. Στην πόλη του Διδυμοτείχου η αρμενική κοινότητα εμφανίστηκε περί τον 18ο αιώνα και είναι παρούσα και στη σύγχρονη εποχή, ενταγμένη στην κοινωνία της πόλης.
Το ξεκίνημα του 20ου αιώνα χαρακτηρίζεται από την ένταση των συγκρούσεων ανάμεσα στις εθνότητες και τα κράτη των Βαλκανίων και κορυφώνεται με τους δύο βαλκανικούς πολέμους και τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Με τη Συνθήκη των Σεβρών στις 10 Αυγούστου 1920 ο Έβρος περιήλθε οριστικά πλέον στην Ελλάδα. Τον Απρίλιο του 1941 όλη η περιοχή Διδυμοτείχου καταλήφθηκε από τα γερμανικά στρατεύματα. Στη διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής παρέμεινε στην ελληνική επικράτεια και έγινε έδρα του νομού Έβρου. Ανακαταλήφθηκε από τις ελληνικές δυνάμεις το 1945. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την ανταλλαγή πληθυσμών εγκαταστάθηκαν στο Διδυμότειχο πολλοί Έλληνες πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Ανατολική Θράκη και την Ανατολική Ρωμυλία. Στην πόλη υπήρχε επίσης μια από τις αρχαιότερες εβραϊκές κοινότητες της Ελλάδος. Στις 4 Μαΐου 1943, 731 Εβραίοι του Διδυμοτείχου μεταφέρθηκαν στην Πολωνία όπου εξοντώθηκαν από τους Γερμανούς κατακτητές. Το 1985 πέθανε ο τελευταίος Εβραίος της πόλης και το 1987 διαλύθηκε επισήμως η Ισραηλιτική Κοινότητα του Διδυμοτείχου. Στην πόλη του Διδυμοτείχου η αρμενική κοινότητα εμφανίστηκε περί τον 18ο αιώνα και είναι παρούσα και στη σύγχρονη εποχή, ενταγμένη στην κοινωνία της πόλης.
