της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Γνωστή και ως Ιερουσαλήμ του Αιγαίου ή ιερό νησί, η Πάτμος είναι το νησί όπου ο Άγιος Ιωάννης έγραψε την Αποκάλυψη. Αποτελεί το βορειότερο νησί στα Δωδεκάνησα και βρίσκεται ανάμεσα στη Λέρο, την Ικαρία και ΝΔ της Σάμου. Ας δούμε μια ελάχιστη γεύση από τη μακραίωνη και τόσο σημαντική ιστορία του.
Ονομασία
Το όνομά της κάποιοι ετυμολογούν (και ο Κρίππεν) εκ του πάτνη = Φάτνη. Η πρώτη ονομασία του νησιού θεωρείται ότι ήταν «Λητωίς», από τη θεά Άρτεμη, κόρη της Λητούς, καθώς πιστεύεται ότι χάρη σε εκείνη γεννήθηκε η Πάτμος. Η δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα της στο όρος Λάτμος της Μικράς Ασίας, όπου εκεί λατρεύονταν ιδιαίτερα η θεά Άρτεμη, απ' όπου προήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού μεταφέροντας και τη λατρεία της Άρτεμης. O Ορέστης, κυνηγημένος από τις Ερινύες επειδή σκότωσε τη μητέρα του την Κλυταιμνήστρα, περνώντας με τους Αργείους βρήκε καταφύγιο στην Πάτμο.
Ιστορία
Μυθολογία
Σύμφωνα με τη μυθολογία οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν ο Ποσειδώνας και η Πάτμος ή Πάντως που δεν ήταν άλλη από την θεά Άρτεμη.
Αρχαιότητα
Η καθίζηση της Αφρικανικής Πλάκας κάτω από τη μικροπλάκα του Αιγαίου, δημιούργησε πολλά ηφαίστεια, διαμορφώνοντας ένα τόξο στο Νότιο Αιγαίο πάνω στο οποίο βρίσκεται και η Πάτμος. Στα προϊστορικά κατοικήθηκε από τους Κάρες, αργότερα από τους Δωριείς και μετέπειτα από τους Ίωνες! Στη θέση του σημερινού μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, υπήρχε αρχαιοελληνικός ναός της Πατμίας Αρτέμιδος, όπως μαρτυρούν σχετικές επιγραφές και οι σωζόμενοι κίονες.
Το όνομά της κάποιοι ετυμολογούν (και ο Κρίππεν) εκ του πάτνη = Φάτνη. Η πρώτη ονομασία του νησιού θεωρείται ότι ήταν «Λητωίς», από τη θεά Άρτεμη, κόρη της Λητούς, καθώς πιστεύεται ότι χάρη σε εκείνη γεννήθηκε η Πάτμος. Η δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα της στο όρος Λάτμος της Μικράς Ασίας, όπου εκεί λατρεύονταν ιδιαίτερα η θεά Άρτεμη, απ' όπου προήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού μεταφέροντας και τη λατρεία της Άρτεμης. O Ορέστης, κυνηγημένος από τις Ερινύες επειδή σκότωσε τη μητέρα του την Κλυταιμνήστρα, περνώντας με τους Αργείους βρήκε καταφύγιο στην Πάτμο.
Ιστορία
Μυθολογία
Σύμφωνα με τη μυθολογία οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ήταν ο Ποσειδώνας και η Πάτμος ή Πάντως που δεν ήταν άλλη από την θεά Άρτεμη.
Αρχαιότητα
Η καθίζηση της Αφρικανικής Πλάκας κάτω από τη μικροπλάκα του Αιγαίου, δημιούργησε πολλά ηφαίστεια, διαμορφώνοντας ένα τόξο στο Νότιο Αιγαίο πάνω στο οποίο βρίσκεται και η Πάτμος. Στα προϊστορικά κατοικήθηκε από τους Κάρες, αργότερα από τους Δωριείς και μετέπειτα από τους Ίωνες! Στη θέση του σημερινού μοναστηριού του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, υπήρχε αρχαιοελληνικός ναός της Πατμίας Αρτέμιδος, όπως μαρτυρούν σχετικές επιγραφές και οι σωζόμενοι κίονες.
Ρωμαϊκά χρόνια
Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους, η Πάτμος γνωρίζει την παρακμή! Στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια το νησί υποστηρίζεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εκτόπισης πολιτικών εξορίστων. Γύρω στο 95 μ.Χ., οι αρχαίες χριστιανικές παραδόσεις μαρτυρούν για την εξορία του Ευαγγελιστή Ιωάννη στη Πάτμο εξαιτίας του κατηχητικού του έργου. Ο ίδιος ο συγγραφέας της Αποκάλυψης της Καινής Διαθήκης, γράφει: «Εγώ ο Ιωάννης, ο αδελφός σας και συμμέτοχος μαζί σας στη θλίψη και στη βασιλεία και στην άσκηση της υπομονής με τη χάρη του Iησού Xριστού, εξορίστηκα στο νησί που ονομάζεται Πάτμος, επειδή κήρυττα το Λόγο του Θεού κι έδινα τη μαρτυρία μου για τον Ιησού Xριστό. Εκεί με συνεπήρε το Πνεύμα την ημέρα της Kυριακής και άκουσα πίσω μου μια φωνή δυνατή σαν της σάλπιγγας, που έλεγε: Ό,τι βλέπεις γράψε το σε βιβλίο και στείλε το στις εφτά εκκλησίες: στην Έφεσο, στη Σμύρνη, στην Πέργαμο, στη Θυάτειρα, στις Σάρδεις, στη Φιλαδέλφεια και στη Λαοδίκεια» (Ιωάννου Αποκάλυψις Α, 9-11).
Βυζαντινή Εποχή
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο (και κυρίως κατά τον 7ο – 8ο αιώνα) αραβικές επιδρομές έγιναν αιτία ερήμωσης του νησιού. Πολλά μνημεία καταστράφηκαν, ενώ οι κάτοικοι του νησιού απήχθησαν και πουλήθηκαν ως δούλοι. Ο ανεποικισμός της Πάτμου θα ξεκινήσει πάλι το 1088 μ.Χ. όπου ο Όσιος Χριστόδουλος ο Λατρηνός ιδρύει την ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, μετά από παραχώρηση σε αυτόν ολόκληρου του νησιού από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό. Οι τεχνίτες που ήρθαν για να χτίσουν τη Μονή πρωτοκατοίκησαν στην περιοχή Κάμπος, βόρεια του νησιού και εν συνεχεία μετοίκησαν γυρω από τα τείχη της Μονής για να προστατευτύν από τις πειρατικές επιδρομές, δημιουργώντας έτσι τον πρώτο οικιστικό πυρήνα της Χώρας.
Τουρκοκρατία
Το 17ο αιώνα η Πάτμος με τη συνύπαρξη της Μονής είχε καταστεί ναυτικό και εμπορικό κέντρο. Κατά την περίοδο του υπέρ 20ετούς Ενετοτουρκικού πολέμου του λεγόμενου Κρητικού (1645 – 1669), η Πάτμος λειτουργούσε ως ναύσταθμος των Ενετών. Με τη λήξη του πολέμου η Κρήτη περιήλθε στους Οθωμανούς Τούρκους, όπως και η Πάτμος. Παρά ταύτα οι κάτοικοι συνέχισαν να αποκτούν περισσότερα πλοία, η δε Μονή δια της Πατμιάδος Σχολής περισσότερη αίγλη. Το 1770 κατά την επανάσταση του Ορλόφ, η Πάτμος καταλήφθηκε από τον Ρωσικό στόλο και σε γενόμενη τότε απογραφή βρέθηκε να αριθμεί 510 οικίες και 2.086 κατοίκους. Με τη συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774) οι Πάτμιοι επωφελούμενοι της παρουσίας των Ρώσων προξένων στο Αιγαίο και χρησιμοποιώντας τη ρωσική σημαία κατασκεύασαν μεγάλα πλοία και επιδόθηκαν στο θαλάσσιο εμπόριο.
Στην Πάτμο η επανάσταση ξεκίνησε στις 12 Απριλίου του 1821 από τον Δημήτριο Θέμελη που μαζί με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο Παγκώστα, ύψωσαν την επαναστατική σημαίνα στη Χώρα της Πάτμου. Ο Θέμελης πήρε μέρος σε πολλές ναυτικές επιδρομές στα παράλια της μικράς Ασίας και στην πολιορκία και άλωση της Τρίπολης. Υπήρξε προεστός μέλος του Βουλευτικού και πληρεξούσιος της Πάτμου στην στην Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους, το 1823.
Μετά την κατάληψη του νησιού από τους Ρωμαίους, η Πάτμος γνωρίζει την παρακμή! Στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια το νησί υποστηρίζεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως τόπος εκτόπισης πολιτικών εξορίστων. Γύρω στο 95 μ.Χ., οι αρχαίες χριστιανικές παραδόσεις μαρτυρούν για την εξορία του Ευαγγελιστή Ιωάννη στη Πάτμο εξαιτίας του κατηχητικού του έργου. Ο ίδιος ο συγγραφέας της Αποκάλυψης της Καινής Διαθήκης, γράφει: «Εγώ ο Ιωάννης, ο αδελφός σας και συμμέτοχος μαζί σας στη θλίψη και στη βασιλεία και στην άσκηση της υπομονής με τη χάρη του Iησού Xριστού, εξορίστηκα στο νησί που ονομάζεται Πάτμος, επειδή κήρυττα το Λόγο του Θεού κι έδινα τη μαρτυρία μου για τον Ιησού Xριστό. Εκεί με συνεπήρε το Πνεύμα την ημέρα της Kυριακής και άκουσα πίσω μου μια φωνή δυνατή σαν της σάλπιγγας, που έλεγε: Ό,τι βλέπεις γράψε το σε βιβλίο και στείλε το στις εφτά εκκλησίες: στην Έφεσο, στη Σμύρνη, στην Πέργαμο, στη Θυάτειρα, στις Σάρδεις, στη Φιλαδέλφεια και στη Λαοδίκεια» (Ιωάννου Αποκάλυψις Α, 9-11).
Βυζαντινή Εποχή
Κατά τη Βυζαντινή περίοδο (και κυρίως κατά τον 7ο – 8ο αιώνα) αραβικές επιδρομές έγιναν αιτία ερήμωσης του νησιού. Πολλά μνημεία καταστράφηκαν, ενώ οι κάτοικοι του νησιού απήχθησαν και πουλήθηκαν ως δούλοι. Ο ανεποικισμός της Πάτμου θα ξεκινήσει πάλι το 1088 μ.Χ. όπου ο Όσιος Χριστόδουλος ο Λατρηνός ιδρύει την ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, μετά από παραχώρηση σε αυτόν ολόκληρου του νησιού από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό. Οι τεχνίτες που ήρθαν για να χτίσουν τη Μονή πρωτοκατοίκησαν στην περιοχή Κάμπος, βόρεια του νησιού και εν συνεχεία μετοίκησαν γυρω από τα τείχη της Μονής για να προστατευτύν από τις πειρατικές επιδρομές, δημιουργώντας έτσι τον πρώτο οικιστικό πυρήνα της Χώρας.
Τουρκοκρατία
Το 17ο αιώνα η Πάτμος με τη συνύπαρξη της Μονής είχε καταστεί ναυτικό και εμπορικό κέντρο. Κατά την περίοδο του υπέρ 20ετούς Ενετοτουρκικού πολέμου του λεγόμενου Κρητικού (1645 – 1669), η Πάτμος λειτουργούσε ως ναύσταθμος των Ενετών. Με τη λήξη του πολέμου η Κρήτη περιήλθε στους Οθωμανούς Τούρκους, όπως και η Πάτμος. Παρά ταύτα οι κάτοικοι συνέχισαν να αποκτούν περισσότερα πλοία, η δε Μονή δια της Πατμιάδος Σχολής περισσότερη αίγλη. Το 1770 κατά την επανάσταση του Ορλόφ, η Πάτμος καταλήφθηκε από τον Ρωσικό στόλο και σε γενόμενη τότε απογραφή βρέθηκε να αριθμεί 510 οικίες και 2.086 κατοίκους. Με τη συνθήκη Κιουτσούκ-Καϊναρτζή (1774) οι Πάτμιοι επωφελούμενοι της παρουσίας των Ρώσων προξένων στο Αιγαίο και χρησιμοποιώντας τη ρωσική σημαία κατασκεύασαν μεγάλα πλοία και επιδόθηκαν στο θαλάσσιο εμπόριο.
Στην Πάτμο η επανάσταση ξεκίνησε στις 12 Απριλίου του 1821 από τον Δημήτριο Θέμελη που μαζί με τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόφιλο Παγκώστα, ύψωσαν την επαναστατική σημαίνα στη Χώρα της Πάτμου. Ο Θέμελης πήρε μέρος σε πολλές ναυτικές επιδρομές στα παράλια της μικράς Ασίας και στην πολιορκία και άλωση της Τρίπολης. Υπήρξε προεστός μέλος του Βουλευτικού και πληρεξούσιος της Πάτμου στην στην Β' Εθνοσυνέλευση του Άστρους, το 1823.
Ιταλική Κατοχή
Μετά τη συνθήκη Κωνσταντινουπόλεως (9 Ιουλίου 1832), το νησί περιήλθε και πάλι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1912, οπότε καταλήφθηκε από τους Ιταλούς στους οποίους και παρέμεινε μέχρι την κατάρρευση του Φασισμού, περί το θέρος του 1943, οπότε τους αντικατέστησαν γερμανικοί σχηματισμοί που με τη κατάρρευση του Ναζισμού παραδόθηκαν στους Συμμάχους. Τέλος, με τη συνθήκη 10 Φεβρουαρίου του 1947 ενσωματώθηκε στην Ελλάδα μαζί με τα υπόλοιπα πρώην ιταλοκρατούμενα νησιά που απετέλεσαν τη Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου.
Νεότερα χρόνια
Τη Σχολή της Πάτμου, από την οποία προήλθαν πλείστοι διδάσκαλοι του Γένους, λόγιοι και διάσημοι Αρχιερείς και Πατριάρχες, συντηρούσε στα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι του 1912 ο εν Αθήναις ιδρυθείς σύλλογος των Μικρασιατών «Ανατολή», ενώ ήδη στη Σχολή λειτουργεί Ιερατική Σχολή με καθηγητές του Ελληνικού κράτους και λογίους μοναχούς παρέχουσα τη μόρφωση πλήρους Γυμνασίου και Εκκλησιαστικού Λυκείου αναγνωρισμένη ως κρατικό ίδρυμα. Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1947 η Ιταλία εκχωρούσε στην Ελλάδα τα νησιά της Δωδεκανήσου με πλήρη κυριαρχία, τα οποία και τυπικά εντάχθηκαν στα όρια του ελληνικού κράτους στις 9 Ιανουαρίου 1948. Το 1981 η Ελληνική Βουλή με νόμο που ψηφίζει την ανακηρύσσει επίσημα Ιερό Νησί. Το 1999 η Πάτμος συμπεριλαμβάνεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO .
Μετά τη συνθήκη Κωνσταντινουπόλεως (9 Ιουλίου 1832), το νησί περιήλθε και πάλι στην Οθωμανική αυτοκρατορία, όπου και παρέμεινε μέχρι το 1912, οπότε καταλήφθηκε από τους Ιταλούς στους οποίους και παρέμεινε μέχρι την κατάρρευση του Φασισμού, περί το θέρος του 1943, οπότε τους αντικατέστησαν γερμανικοί σχηματισμοί που με τη κατάρρευση του Ναζισμού παραδόθηκαν στους Συμμάχους. Τέλος, με τη συνθήκη 10 Φεβρουαρίου του 1947 ενσωματώθηκε στην Ελλάδα μαζί με τα υπόλοιπα πρώην ιταλοκρατούμενα νησιά που απετέλεσαν τη Γενική Διοίκηση Δωδεκανήσου.
Νεότερα χρόνια
Τη Σχολή της Πάτμου, από την οποία προήλθαν πλείστοι διδάσκαλοι του Γένους, λόγιοι και διάσημοι Αρχιερείς και Πατριάρχες, συντηρούσε στα τέλη του 19ου αιώνα και μέχρι του 1912 ο εν Αθήναις ιδρυθείς σύλλογος των Μικρασιατών «Ανατολή», ενώ ήδη στη Σχολή λειτουργεί Ιερατική Σχολή με καθηγητές του Ελληνικού κράτους και λογίους μοναχούς παρέχουσα τη μόρφωση πλήρους Γυμνασίου και Εκκλησιαστικού Λυκείου αναγνωρισμένη ως κρατικό ίδρυμα. Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1947 η Ιταλία εκχωρούσε στην Ελλάδα τα νησιά της Δωδεκανήσου με πλήρη κυριαρχία, τα οποία και τυπικά εντάχθηκαν στα όρια του ελληνικού κράτους στις 9 Ιανουαρίου 1948. Το 1981 η Ελληνική Βουλή με νόμο που ψηφίζει την ανακηρύσσει επίσημα Ιερό Νησί. Το 1999 η Πάτμος συμπεριλαμβάνεται στα Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO .
