της δημοσιογράφουΕυαγγελίας Γουρνή
Πελασγία, Ίσσα, Αιθιοπία - Αίγειρα (μελαμψή), Μυτωνίς, Ιμερτή (ποθητή), Λασία (πυκνόδενδρη) και Μακαρία. Λυρικά ονόματα και μερικές από τις ονομασίες της Λέσβου ή Μυτιλήνης, ενός νησιού με ενδιαφέρουσα ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων…
Ως πρώτοι κάτοικοι τον νησιού θεωρούνται οι Πελασγοί, επικεφαλής των οποίων ήταν ο Ξάνθος, ο γιος του Τριόπου από το πελασγικό Άργος, τη μετέπειτα Θεσσαλία. Όμως, το νησί το όνομα Λέσβος το πήρε από τον Λέσβο, που έφτασε εδώ μαζί με Λαπίθες από τη Θεσσαλία. Η ιστορία της, κάτι παραπάνω από συναρπαστική για να την γνωρίσει κάποιος…
Αρχαιότητα
Οι Πελασγοί έφτασαν στην Λέσβο το 3.300 π.Χ., ενώ γύρω στο 1.400 π.Χ, έρχονται από την κεντρική Ελλάδα οι Αιολείς και γύρω στο 1.000 π.Χ. οι Αχαιοί από την Πελοπόννησο. Στους Αχαιούς οφείλεται η ίδρυση της «λεσβιακής εξάπολης», η οποία αποτελούνταν από τη Μυτιλήνη, την Άντισσα, την Πύρρα, την Αρίσβη, τη Μήθυμνα και την Ερεσό.
Η Μυτιλήνη, αφού κατάφερε να ξεπεράσει στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. τις εσωτερικές διενέξεις, στις οποίες έλαβε μέρος και ο ποιητής Αλκαίος, χάρη στον σοφό Πιττακό αποκτά δημοκρατικό πολίτευμα και πολιτική σταθερότητα, η οποία της επιτρέπει να αναπτυχθεί σε ισχυρή ναυτική δύναμη οπότε και κυριάρχησε στις άλλες πόλεις του νησιού. Το 570 π.Χ. οι Μυτιληναίοι είναι οι μόνοι Αιολείς που παίρνουν μέρος στον αποικισμό της Ναυκράτιδος στην Αίγυπτο.
Περσικοί πόλεμοι
Από το τέλος του 6ου αι. π.Χ., επί Κύρου, η Λέσβος γίνεται υποτελής στους Πέρσες και υποχρεώνεται να τους ακολουθήσει στις εκστρατείες τους. Μετά το τέλος των περσικών πολέμων και τη νίκη των Ελλήνων, οι λεσβιακές πόλεις έγιναν μέλη της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας και αργότερα πήραν ενεργό μέρος στα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου.
Το 428 π.Χ. η αποστασία των Μυτιληναίων από την Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία είχε ως αποτέλεσμα τη σφαγή του ανδρικού πληθυσμού της πόλης και τον εξανδραποδισμό του άμαχου πληθυσμού.
Η ανάπτυξη της λυρικής ποίησης
Η Μυτιλήνη είναι ένα «λυρικό» νησί, τα γράμματα και κυρίως η ποίηση, άνθισαν στο νησί από την πρώιμη αρχαιότητα. Σύμφωνα με την μυθολογία, στην Λέσβο έβγαλε το κύμα το κεφάλι του Ορφέα και την λύρα του, μετά την θανάτωση του από τις μαινάδες στη Θράκη. Μάλιστα, ο ίδιος μύθος αναφέρει ότι το κομμένο κεφάλι του Ορφέα συνέχισε να τραγουδάει, ενώ η λύρα υπήρχε λένε κρεμασμένη στο ναό του Απόλλωνος στην Μυτιλήνη.
Η Λέσβος, όμως, ανέθρεψε και τους θεμελιωτές της λυρικής ποίησης, τον Αλκαίο και την Σαπφώ. Ο Αλκαίος ο οποίος εκτός από συμποσιακά ποιήματα, έγραψε και πολιτικά, εξορίσθηκε εξαιτίας της πολιτικής του δράσης στην Πύρρα, στην Λυδία και στην Αίγυπτο. Η Σαπφώ, η οποία γεννήθηκε στην Ερεσό, αναμείχθηκε και αυτή στην πολιτική, εξορίσθηκε στην Σικελία και γύρισε για να ανοίξει στην Μυτιλήνη σχολή χορού και μουσικής.
Ελληνιστική περίοδος
Το νησί επί αιώνες αλλάζει ηγεμόνες : Πέρσες, Μακεδόνες, Αθηναίοι, Σπαρτιάτες, Πόντιοι. Κατά την Ελληνιστική περίοδο, η Λέσβος βρισκόταν υπό την επιρροή της μακεδονικής κυριαρχίας και αργότερα των Πτολεμαίων. Μάλιστα το 88 π. Χ. η Λέσβος συμπαρατάχθηκε με τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, με σκοπό να εκδιώξει τους Ρωμαίους από την περιοχή του Αιγαίου αλλά η προσπάθεια απέτυχε και το νησί περνάει υπό την κυριαρχία των Ρωμαίων.
Αρχαιότητα
Οι Πελασγοί έφτασαν στην Λέσβο το 3.300 π.Χ., ενώ γύρω στο 1.400 π.Χ, έρχονται από την κεντρική Ελλάδα οι Αιολείς και γύρω στο 1.000 π.Χ. οι Αχαιοί από την Πελοπόννησο. Στους Αχαιούς οφείλεται η ίδρυση της «λεσβιακής εξάπολης», η οποία αποτελούνταν από τη Μυτιλήνη, την Άντισσα, την Πύρρα, την Αρίσβη, τη Μήθυμνα και την Ερεσό.
Η Μυτιλήνη, αφού κατάφερε να ξεπεράσει στα τέλη του 7ου αιώνα π.Χ. τις εσωτερικές διενέξεις, στις οποίες έλαβε μέρος και ο ποιητής Αλκαίος, χάρη στον σοφό Πιττακό αποκτά δημοκρατικό πολίτευμα και πολιτική σταθερότητα, η οποία της επιτρέπει να αναπτυχθεί σε ισχυρή ναυτική δύναμη οπότε και κυριάρχησε στις άλλες πόλεις του νησιού. Το 570 π.Χ. οι Μυτιληναίοι είναι οι μόνοι Αιολείς που παίρνουν μέρος στον αποικισμό της Ναυκράτιδος στην Αίγυπτο.
Περσικοί πόλεμοι
Από το τέλος του 6ου αι. π.Χ., επί Κύρου, η Λέσβος γίνεται υποτελής στους Πέρσες και υποχρεώνεται να τους ακολουθήσει στις εκστρατείες τους. Μετά το τέλος των περσικών πολέμων και τη νίκη των Ελλήνων, οι λεσβιακές πόλεις έγιναν μέλη της Α΄ Αθηναϊκής Συμμαχίας και αργότερα πήραν ενεργό μέρος στα γεγονότα του Πελοποννησιακού πολέμου.
Το 428 π.Χ. η αποστασία των Μυτιληναίων από την Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία είχε ως αποτέλεσμα τη σφαγή του ανδρικού πληθυσμού της πόλης και τον εξανδραποδισμό του άμαχου πληθυσμού.
Η ανάπτυξη της λυρικής ποίησης
Η Μυτιλήνη είναι ένα «λυρικό» νησί, τα γράμματα και κυρίως η ποίηση, άνθισαν στο νησί από την πρώιμη αρχαιότητα. Σύμφωνα με την μυθολογία, στην Λέσβο έβγαλε το κύμα το κεφάλι του Ορφέα και την λύρα του, μετά την θανάτωση του από τις μαινάδες στη Θράκη. Μάλιστα, ο ίδιος μύθος αναφέρει ότι το κομμένο κεφάλι του Ορφέα συνέχισε να τραγουδάει, ενώ η λύρα υπήρχε λένε κρεμασμένη στο ναό του Απόλλωνος στην Μυτιλήνη.
Η Λέσβος, όμως, ανέθρεψε και τους θεμελιωτές της λυρικής ποίησης, τον Αλκαίο και την Σαπφώ. Ο Αλκαίος ο οποίος εκτός από συμποσιακά ποιήματα, έγραψε και πολιτικά, εξορίσθηκε εξαιτίας της πολιτικής του δράσης στην Πύρρα, στην Λυδία και στην Αίγυπτο. Η Σαπφώ, η οποία γεννήθηκε στην Ερεσό, αναμείχθηκε και αυτή στην πολιτική, εξορίσθηκε στην Σικελία και γύρισε για να ανοίξει στην Μυτιλήνη σχολή χορού και μουσικής.
Ελληνιστική περίοδος
Το νησί επί αιώνες αλλάζει ηγεμόνες : Πέρσες, Μακεδόνες, Αθηναίοι, Σπαρτιάτες, Πόντιοι. Κατά την Ελληνιστική περίοδο, η Λέσβος βρισκόταν υπό την επιρροή της μακεδονικής κυριαρχίας και αργότερα των Πτολεμαίων. Μάλιστα το 88 π. Χ. η Λέσβος συμπαρατάχθηκε με τον βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη, με σκοπό να εκδιώξει τους Ρωμαίους από την περιοχή του Αιγαίου αλλά η προσπάθεια απέτυχε και το νησί περνάει υπό την κυριαρχία των Ρωμαίων.
Ρωμαϊκή κυριαρχία
Η Ρωμαϊκή κυριαρχία φέρνει στο νησί μεγάλη οικονομική άνθηση και η δείκτες ευημερίες στο νησί φαίνονται τόσο από τις πλούσιες οικοδομές με τα μεγαλειώδη ψηφιδωτά, όσο και από τα δημόσια έργα που κατασκευάστηκαν την ίδια εκείνη περίοδο, όπως το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης, που θα εντυπωσιάσει τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Πομπήιο, και το υδραγωγείο στη Μόρια, που θα υδροδοτήσει την πρωτεύουσα της Λέσβου.
Βυζαντινή περίοδος
Η ακμή του νησιού συνεχίστηκε και στα παλαιοχριστιανικά χρόνια όπως μαρτυρά η ύπαρξη των δύο επισκοπών, της Μυτιλήνης και της Μηθύμνης. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η Λέσβος ανήκε διοικητικά στην επαρχία νήσων με πρωτεύουσα τη Ρόδο, ενώ μετά την θεματική οργάνωση της αυτοκρατορίας, η Λέσβος εντάχθηκε στο ναυτικό «θέμα» της Σάμου συνεχίζοντας να απολαμβάνει τα προνόμια και την προστασία των αυτοκρατόρων και να ακμάζει μέχρι τον 8ο αι., οπότε και αρχίζουν οι καταστροφικές βαρβαρικές επιδρομές.
Πάντως, σε όλη την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας, το νησί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος φιλοξενίας επισήμων εξόριστων όπως η αυτοκράτειρα Ειρήνη, ο πατριάρχης Ιγνάτιος Ραγκαβέ, ο Κωνσταντίνος Μονομάχος, ο Λέων Κουροπαλάτης κ.α.
Η κυριαρχία των Γατελούζων
Με την παρακμή του Βυζαντίου, δέχεται επιθέσεις από Τούρκους, Ενετούς και Σαρακηνούς. Το 1355 ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος παραχώρησε το νησί ως προίκα στον Γενουάτη Φραγκίσκο Γατελούζο, n οικογένεια του οποίου θα κυβερνήσει το νησί για 107 χρόνια, αναδεικνύοντας την ηγεμονία της σε μια από τις σπουδαιότερες της Ανατολής.
Οι Γενοβέζοι ηγεμόνες διοίκησαν συνετά, σεβόμενοι τη θρησκεία και τα έθιμα του ντόπιου πληθυσμού και συνετέλεσαν στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού. Οι Γατελούζοι άλλωστε πέρασαν από τη Λέσβο περισσότερο ως «εμπορικοί αντιπρόσωποι» παρά ως κατακτητές, καθώς χρησιμοποίησαν το νησί ως ορμητήριο για τις εμπορικές τους αποστολές. Τότε χτίζεται και το κάστρο της Μυτιλήνης που σώζεται μέχρι σήμερα.
Τουρκική κυριαρχία
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1462 ο Μωάμεθ ο Β' με ισχυρή ναυτική δύναμη πολιορκεί την Μυτιλήνη, η οποία μετά από 16 μέρες αντίστασης, παραδίνεται και, το οποίο, παρά τις προσπάθειες κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 παραμένει στα χέρια τους μέχρι τις 8 Νοεμβρίου του 1912.
Κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο πληθυσμός μειώθηκε σημαντικά, καθώς μετά την κατάληψη του νησιού 10.000 Λέσβιοι μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για να ενισχύσουν τον πληθυσμό της, στο πλαίσιο της πολιτικής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, οι επανειλημμένες προσπάθειες των δυτικών να καταλάβουν το νησί, λόγω της στρατηγικής του θέσης, είχαν ως αποτέλεσμα να ενταθεί από την πλευρά των Τούρκων η σκληρότητα.
Οι δοκιμασίες αυτές, πάντως, δεν έκαμψαν το ηθικό των κατοίκων και η συμβολή των Λεσβίων υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική στις επιχειρήσεις της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας κατά την επανάσταση του 1821. Μια διοικητική μεταρρύθμιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1839 καταργεί το μονοπώλιο των ναζίρηδων στο εμπόριο των τοπικών προϊόντων, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα το νησί να αρχίσει να ανθίζει και πάλι οικονομικά… Ενισχύεται η ελατοκαλλιέργεια, το εμπόριο του λαδιού, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και του εμπορίου.
Η Ρωμαϊκή κυριαρχία φέρνει στο νησί μεγάλη οικονομική άνθηση και η δείκτες ευημερίες στο νησί φαίνονται τόσο από τις πλούσιες οικοδομές με τα μεγαλειώδη ψηφιδωτά, όσο και από τα δημόσια έργα που κατασκευάστηκαν την ίδια εκείνη περίοδο, όπως το αρχαίο θέατρο της Μυτιλήνης, που θα εντυπωσιάσει τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Πομπήιο, και το υδραγωγείο στη Μόρια, που θα υδροδοτήσει την πρωτεύουσα της Λέσβου.
Βυζαντινή περίοδος
Η ακμή του νησιού συνεχίστηκε και στα παλαιοχριστιανικά χρόνια όπως μαρτυρά η ύπαρξη των δύο επισκοπών, της Μυτιλήνης και της Μηθύμνης. Κατά τη Βυζαντινή περίοδο, η Λέσβος ανήκε διοικητικά στην επαρχία νήσων με πρωτεύουσα τη Ρόδο, ενώ μετά την θεματική οργάνωση της αυτοκρατορίας, η Λέσβος εντάχθηκε στο ναυτικό «θέμα» της Σάμου συνεχίζοντας να απολαμβάνει τα προνόμια και την προστασία των αυτοκρατόρων και να ακμάζει μέχρι τον 8ο αι., οπότε και αρχίζουν οι καταστροφικές βαρβαρικές επιδρομές.
Πάντως, σε όλη την περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας, το νησί χρησιμοποιήθηκε ως τόπος φιλοξενίας επισήμων εξόριστων όπως η αυτοκράτειρα Ειρήνη, ο πατριάρχης Ιγνάτιος Ραγκαβέ, ο Κωνσταντίνος Μονομάχος, ο Λέων Κουροπαλάτης κ.α.
Η κυριαρχία των Γατελούζων
Με την παρακμή του Βυζαντίου, δέχεται επιθέσεις από Τούρκους, Ενετούς και Σαρακηνούς. Το 1355 ο αυτοκράτορας Ιωάννης Ε' Παλαιολόγος παραχώρησε το νησί ως προίκα στον Γενουάτη Φραγκίσκο Γατελούζο, n οικογένεια του οποίου θα κυβερνήσει το νησί για 107 χρόνια, αναδεικνύοντας την ηγεμονία της σε μια από τις σπουδαιότερες της Ανατολής.
Οι Γενοβέζοι ηγεμόνες διοίκησαν συνετά, σεβόμενοι τη θρησκεία και τα έθιμα του ντόπιου πληθυσμού και συνετέλεσαν στην οικονομική ανάπτυξη του νησιού. Οι Γατελούζοι άλλωστε πέρασαν από τη Λέσβο περισσότερο ως «εμπορικοί αντιπρόσωποι» παρά ως κατακτητές, καθώς χρησιμοποίησαν το νησί ως ορμητήριο για τις εμπορικές τους αποστολές. Τότε χτίζεται και το κάστρο της Μυτιλήνης που σώζεται μέχρι σήμερα.
Τουρκική κυριαρχία
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1462 ο Μωάμεθ ο Β' με ισχυρή ναυτική δύναμη πολιορκεί την Μυτιλήνη, η οποία μετά από 16 μέρες αντίστασης, παραδίνεται και, το οποίο, παρά τις προσπάθειες κατά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 παραμένει στα χέρια τους μέχρι τις 8 Νοεμβρίου του 1912.
Κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας, ο πληθυσμός μειώθηκε σημαντικά, καθώς μετά την κατάληψη του νησιού 10.000 Λέσβιοι μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη για να ενισχύσουν τον πληθυσμό της, στο πλαίσιο της πολιτικής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Μάλιστα, οι επανειλημμένες προσπάθειες των δυτικών να καταλάβουν το νησί, λόγω της στρατηγικής του θέσης, είχαν ως αποτέλεσμα να ενταθεί από την πλευρά των Τούρκων η σκληρότητα.
Οι δοκιμασίες αυτές, πάντως, δεν έκαμψαν το ηθικό των κατοίκων και η συμβολή των Λεσβίων υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική στις επιχειρήσεις της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδας κατά την επανάσταση του 1821. Μια διοικητική μεταρρύθμιση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας το 1839 καταργεί το μονοπώλιο των ναζίρηδων στο εμπόριο των τοπικών προϊόντων, το οποίο είχε ως αποτέλεσμα το νησί να αρχίσει να ανθίζει και πάλι οικονομικά… Ενισχύεται η ελατοκαλλιέργεια, το εμπόριο του λαδιού, η ανάπτυξη της βιομηχανίας και του εμπορίου.
Απελευθέρωση & μικρασιατική καταστροφή
Σε όλη την διάρκεια της Επανάστασης το νησί, στην θαλάσσια περιοχή της Λέσβου, διεξήχθησαν πολλές ναυτικές επιχειρήσεις, όπως στην Ερεσό το 1821 και το 1824 και στο στενό Λέσβου και Μ. Ασίας το 1826. Τελικά, στις 8 Νοεμβρίου του 1912 ο ναύαρχος Κουντουριώτης με τον Ελληνικό στόλο καταλαμβάνει την πόλη της Μυτιλήνης και ένα μήνα αργότερα απελευθερώνεται ολόκληρη η Λέσβος. Το νησί, πάντως, παραχωρήθηκε οριστικά στην Ελλάδα με την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 περίπου 24.000 πρόσφυγες εγκαθίστανται μόνιμα στο νησί. Η μαζική έλευση προσφύγων αναδιοργάνωσε τις κοινωνικές δομές και την κατανομή του πληθυσμού, ενώ οδήγησε το νησί σε οικονομική άνθηση λόγω των γνώσεων που έφεραν οι πρόσφυγες πάνω σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας.
Η κατοχή των Γερμανών & ο εμφύλιος
Το 1941 το νησί παραδίδεται στους Γερμανούς κατακτητές και η απελευθέρωση του έρχεται τρία χρόνια αργότερα, το 1944, μετά από 3 χρόνια πείνας και δυστυχίας. Η συνέχεια με τον εμφύλιο, τις πολιτικές διώξεις και την πλήρη οικονομική δυσπραγία οδηγούν σε μεγάλο κύμα εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, με αποτέλεσμα την μείωση του πληθυσμού και την ερήμωση αρκετών οικισμών του νησιού.
Τα νεότερα χρόνια
Τη δεκαετία του 1980 αναπτύσσεται η τουριστική βιομηχανία, η οποία σήμερα είναι ένας από τους κύριους τομείς εισοδήματος του νησιού, μαζί με τη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, κυρίως λαδιού, αλλά και την κτηνοτροφία.
Αυτό, όμως, που στην Λέσβο συνεχίζεται αδιάκοπτα από τα αρχαία χρόνια και φτάνει ως και σήμερα είναι η πνευματική παράδοση του νησιού με πολλούς και σημαντικούς εκπροσώπους της όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Ηλίας Βενέζης, ο Στρατής Δούκας και Αργύρης Εφταλιώτης, ο ζωγράφος και γλύπτης Γεώργιος Ιακωβίδης και φυσικά ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ο γνωστός σε όλους Θεόφιλος.
Σε όλη την διάρκεια της Επανάστασης το νησί, στην θαλάσσια περιοχή της Λέσβου, διεξήχθησαν πολλές ναυτικές επιχειρήσεις, όπως στην Ερεσό το 1821 και το 1824 και στο στενό Λέσβου και Μ. Ασίας το 1826. Τελικά, στις 8 Νοεμβρίου του 1912 ο ναύαρχος Κουντουριώτης με τον Ελληνικό στόλο καταλαμβάνει την πόλη της Μυτιλήνης και ένα μήνα αργότερα απελευθερώνεται ολόκληρη η Λέσβος. Το νησί, πάντως, παραχωρήθηκε οριστικά στην Ελλάδα με την Συνθήκη της Λωζάνης το 1923.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 περίπου 24.000 πρόσφυγες εγκαθίστανται μόνιμα στο νησί. Η μαζική έλευση προσφύγων αναδιοργάνωσε τις κοινωνικές δομές και την κατανομή του πληθυσμού, ενώ οδήγησε το νησί σε οικονομική άνθηση λόγω των γνώσεων που έφεραν οι πρόσφυγες πάνω σε όλους τους τομείς της οικονομικής δραστηριότητας.
Η κατοχή των Γερμανών & ο εμφύλιος
Το 1941 το νησί παραδίδεται στους Γερμανούς κατακτητές και η απελευθέρωση του έρχεται τρία χρόνια αργότερα, το 1944, μετά από 3 χρόνια πείνας και δυστυχίας. Η συνέχεια με τον εμφύλιο, τις πολιτικές διώξεις και την πλήρη οικονομική δυσπραγία οδηγούν σε μεγάλο κύμα εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης, με αποτέλεσμα την μείωση του πληθυσμού και την ερήμωση αρκετών οικισμών του νησιού.
Τα νεότερα χρόνια
Τη δεκαετία του 1980 αναπτύσσεται η τουριστική βιομηχανία, η οποία σήμερα είναι ένας από τους κύριους τομείς εισοδήματος του νησιού, μαζί με τη μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, κυρίως λαδιού, αλλά και την κτηνοτροφία.
Αυτό, όμως, που στην Λέσβο συνεχίζεται αδιάκοπτα από τα αρχαία χρόνια και φτάνει ως και σήμερα είναι η πνευματική παράδοση του νησιού με πολλούς και σημαντικούς εκπροσώπους της όπως ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Στρατής Μυριβήλης, ο Ηλίας Βενέζης, ο Στρατής Δούκας και Αργύρης Εφταλιώτης, ο ζωγράφος και γλύπτης Γεώργιος Ιακωβίδης και φυσικά ο λαϊκός ζωγράφος Θεόφιλος Χατζημιχαήλ, ο γνωστός σε όλους Θεόφιλος.
