Το Καρπενήσι είναι ένας από τους ομορφότερους ορεινούς προορισμούς στο κέντρο της Ελλάδας. Το στοιχείο της φύσης είναι πού έντονο, καθώς περιτριγυρίζεται από δάση και ψηλά βουνά. Προσφέρει μία μοναδική εμπειρία περιήγησης, δράσης και περιπέτειας, ξεκούρασης και χαλάρωσης, 365 ημέρες το χρόνο αλλά και γνωριμίας με τις παραδόσεις, τις γαστρονομικές απολαύσεις, τη ζεστή φιλοξενία. Όλα τα παραπάνω μετατρέπουν το Καρπενήσι και τα χωριά του σε έναν αυθεντικό τόπο ζωής.

Ο παραδοσιακός γάμος

Στην Ευρυτανία παλαιότερα οι γάμοι γίνονταν κατά κόρων κατόπιν προξενιού. Ο πατέρας του γαμπρού έστελνε προξενητή στο σπίτι της νύφης και αν συμφωνούσαν στα της προίκας, τότε όριζαν τους αρραβώνες, που γίνονταν στο σπίτι της νύφης. Ο αριθμός των καλεσμένων από το σόι του γαμπρού έπρεπε να ήταν μονός αριθμός (π.χ. 11, 15), ανάμεσά τους και ο νονός του. Συνήθως είχαν μαζί τους και δώρα για τη νύφη. Αφού έπιναν λίγο κρασί έπιαναν το τραγούδι.

Στο τραπέζι ήταν ένα πιάτο με τα δακτυλίδια δεμένα μέσα σ’ ένα μεταξωτό μαντήλι και κουφέτα. Ο νονός φορούσε τα δακτυλίδια στους μελλόνυμφους, κάνοντας τρεις αλλαγές, έτσι ώστε το δακτυλίδι της νύφης να μείνει στο χέρι του γαμπρού. Την Τετάρτη πριν την Κυριακή του γάμου στο σπίτι της νύφης και την Παρασκευή στου γαμπρού γίνονταν τα προζύμια, ενώ την άλλη μέρα ζύμωναν την κουλούρα.

Την Παρασκευή οι συμπέθεροι του γαμπρού πήγαιναν στο πατρικό σπίτι της νύφης για να παραλάβουν τα προικιά, Την Κυριακή, στο σπίτι της νύφης όλες οι κοπέλες του χωριού, αναλάμβαναν το στόλισμά της, ενώ στου γαμπρού γίνονταν το «ξύρισμά» του. Κατά τη διάρκεια του ξυρίσματος, ο γαμπρός κρατούσε στα χέρια του πιάτο, στο οποίο οι φίλοι και οι συγγενείς έριχναν νομίσματα.

Ο κουρέας δεν έκοβε με ξυράφι, αλλά υποχρέωνε τους συγγενείς να ρίξουν χρήματα για να τ’ ακονίσει. Κατόπιν, ξεκινούσε το συμπεθερικό από το σπίτι του γαμπρού για να πάρει τη νύφη, με συνοδεία φλάμπουρου. Ο γαμπρός δώριζε στη νύφη τα παπούτσια, που αναλάμβανε να της φορέσει ο αδερφός του γαμπρού ή ο νονός, στρώνοντάς τα με χαρτονομίσματα για να χωρέσουν. Μετά την τέλεση του μυστηρίου, η πεθερά πρόσφερε στο ζευγάρι μια κούπα με μέλι και καρύδια για γλυκιά ζωή χωρίς πίκρες.

Η νύφη αντί για ανθοδέσμη πετούσε ένα μήλο -στολισμένο με λουλούδια και αρκετά χρήματα- προς το μέρος των καλεσμένων. Όποια κοπέλα έπιανε το μήλο θα είχε καλή τύχη. Οι συγγενείς πρόσφεραν στη νύφη ποτήρι γεμάτο με κρασί, το οποίο έχυνε σε τέσσερα σημεία σταυρωτά. Η πεθερά της πρόσφερε την κουλούρα του ψωμιού, που την έσπαγε στο κεφάλι της και μοίραζε τα κομμάτια στους καλεσμένους.

Ακολουθούσε το γαμήλιο γλέντι. Στο χορό πρώτη ήταν η νύφη κι ακολουθούσαν ο γαμπρός, ο κουμπάρος και οι συμπέθεροι. Το πρωί της Δευτέρας, οι συμπέθεροι έπαιρναν τη νύφη, που κρατούσε κανάτα, πετσέτα και σαπούνι και την οδηγούσαν στη βρύση του χωριού, για να πάρει νερό. Η νύφη άλειφε πρώτα τη βρύση σταυρωτά με βούτυρο και στη συνέχεια γέμιζε την κανάτα με νερό και το έριχνε στους συμπεθέρους να νιφτούν. Στο τέλος ξαναγέμιζε την κανάτα για το σπίτι.

Χριστούγεννα στο Καρπενήσι

«Χριστούγεννα, Πρωτούγεννα, πρώτη γιορτή του χρόνου.
Για βγήτε, δέτε, μάθετε, που ο Χριστός γεννάται.
Γεννιέται κι ανατρέφεται με μέλι και με γάλα.
Το γάλα τρών’ οι άρχοντες, το μέλι οι αφεντάδες.
Ανοιξ’ αφέντημ’ άνοιξε την αργυρή σακούλα,
κι αν έχει γρόσια, δώσ’ μου τα, φλουριά μη τα λυπάσαι.»

Αυτό και πολλά κάλαντα είναι γεμάτα τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά στην Ευρυτανία.

Το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων οι γυναίκες ετοιμάζουν χριστόψωμα, ενώ με το καθιερωμένο σφάξιμο του γουρουνιού, τοποθετoύν θυμίαμα στα κάρβουνα προκειμένου να διώξουν τα κακά πνεύματα. Τα έντερα του γουρουνιού, πάντως, τα χρησιμοποιούν για να ετοιμάσουν νόστιμα σπιτικά λουκάνικα.

Την Πρωτοχρονιά κόβεται η βασιλόπιτα την οποία έχουν ετοιμάσει με τυρί, γάλα, αυγά και βούτυρο και δεν έχουν μόνο ένα φλουρί αλλά τρία! Στην πίτα τοποθετούν μέσα το καθιερωμένο κέρμα, ένα φύλλο από πουρνάρι και ένα άχυρο! Το κέρμα συμβολίζει πλούτο, το φύλλο προκοπή για τα ζωντανά και το άχυρο προμηνύει καλή σοδειά!

Γιορτές του Δάσους και Λαϊκής Παράδοσης

Είναι δύο πολιτιστικές εκδηλώσεις που διεξάγονται τον Ιούλιο και Αύγουστο στην πόλη του Καρπενησίου. Κυριαρχούν μουσικές, θεατρικές, χορευτικές εκδηλώσεις κ.ά.

Εμποροπανήγυρη

Στις 29 Ιουλίου έως 3 Αυγούστου πραγματοποιείται εμποροπανήγυρη στην πόλη του Καρπενησίου που συγκεντρώνει το ενδιαφέρων των ντόπιων κατοίκων αλλά και των επισκεπτών.

Γιορτές Χειμώνα

Η έναρξη των εκδηλώσεων είναι 15 μέρες πριν τα Χριστούγεννα και διαρκούν 10-15 μέρες. Η έναρξη των γιορτών γίνεται με το άναμμα του Χριστουγεννιάτικου δέντρου στην κεντρική πλατεία της πόλης και ακολουθεί αλυσίδα πολιτιστικών εκδηλώσεων μέχρι τις πρώτες μέρες του νέου έτους, με οργανωτές το Δήμο και άλλους πολιτιστικούς φορείς.

Μποτσάρεια

Στο Καρπενήσι πραγματοποιούνται και πολλές αθλητικές δραστηριότητες όπως τα «Μποτσάρεια» που περιλαμβάνουν αγώνες ανώμαλου δρόμου που συνδιοργανώνει το ΣΕΓΑΣ Λαμίας και ο αθλητικός Σύλλογος ΑΠΟΚ «Το Βελούχι». Στους αγώνες συμμετέχουν αθλητές από την Στερεά Ελλάδα και άλλες περιοχές. Οι αγώνες πραγματοποιούνται συνήθως τον Αύγουστο.

Πανηγύρια

• Πανηγύρι του Αγίου Νικολάου Καρπενησιώτη στις 23 Σεπτεμβρίου όπου είναι και τοπική αργία.
• Πανηγύρι του Αγίου Αθανασίου στις 2 Μαΐου.
• Πανηγύρι του Προφήτη Ηλία στις 20 Ιουλίου
• Πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου.
• Την τελευταία Κυριακή του Αυγούστου διοργανώνεται πανηγύρι προς τιμήν των Ευρυτάνων Αγίων.

Αποκριά

Πέραν από το μασκάρεμα τελούνται τα αγερμικά έθιμα του Καρπενησιού, η αποκριάτικη λαϊκή παράσταση «Πανάρατου» και το «Γύφτικο Γάμο» της Καθαρής Δευτέρας. Ο «Πανάρατος» είναι ένα έθιμο που αναβιώνει την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και την Καθαρά Δευτέρα. Το έθιμο αυτό κρατάει απ’ τις αρχές του 20ου αιώνα. Είναι μια θεατρική παράσταση με κεντρικό άξονα μια παραλλαγή της υπόθεσης της Ερωφίλης, αλλά εμπλουτίζεται και με θέματα της επικαιρότητας. Ο Πανάρετος είναι γιος του βασιλιά της Θράκης και ερωτεύεται την κόρη του βασιλια, δυστυχώς η κοπέλα προορίζεται για άλλο σύζυγο και έτσι ο Πανάρετος αποκεφαλίζεται ενώ η άμοιρη κοπέλα αυτοκτονεί.

Την Κ. Δευτέρα παίζεται ο «Γύφτικος Γάμος», σατυρική κωμωδία με πρωταγωνιστές μόνο άντρες κατοίκους του χωριού, η ταύτιση των ηθοποιών είναι τέτοια που τα παρατσούκλια της παράστασης τους ακολουθούν και στην καθημερινή τους ζωή.

Ρουμελιώτικο Πάσχα στο Καρπενήσι

Το Πάσχα στο Καρπενήσι γίνεται η περιφορά και η συνάντηση των Επιταφίων στην κεντρική πλατεία της πόλης τη Μεγάλη Παρασκευή με τη συμμετοχή της Φιλαρμονικής. Το Μεγάλο Σάββατο η Ανάσταση του Θεανθρώπου γιορτάζεται με τη ρίψη βεγγαλικών και το μοίρασμα κόκκινων αυγών από το Δήμο σε κατοίκους και επισκέπτες.

Την Κυριακή του Πάσχα, ολόκληρη η πόλη κυριολεκτικά καλύπτεται από τον καπνό εκατοντάδων λάκκων στις γειτονιές της πόλης, στους οποίους οι κάτοικοι καίνε κληματαριές. Το έθιμο αναβιώνει κάθε χρόνο την Κυριακή του Πάσχα σχεδόν σε όλα τα σπίτια του Καρπενησίου. Δίπλα στους λάκκους στήνονται οι σούβλες για το ψήσιμο του οβελία και το γλέντι με άφθονο φαγητό, ποτό, χορούς και τραγούδια διαρκεί μέχρι αργά το βράδυ. Παράλληλα, ο Δήμος ανήμερα του Πάσχα διοργανώνει μουσικοχορευτικές εκδηλώσεις, στις οποίες είναι καλεσμένοι ντόπιοι και τουρίστες.

Τοπικές Γεύσεις

Το χωριό παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία στην τοπική κουζίνα, που μπορεί να ικανοποιήσει κάθε γαστρονομικό γούστο. Η κουζίνα περιλαμβάνει κοντοσούβλι, κοκορέτσι, λουκάνικα, κεμπάπ, το πασίγνωστο προσούτο, τσαλαφούτι καθώς και τις τοπικές πίτες. Αξιόλογα είναι ,επίσης, η τηγανιτή πέστροφα και τα κοκκινιστά μανιτάρια. Το Καρπενήσι φημίζεται για την παραγωγή μεγάλης ποικιλίας παραδοσιακών, τοπικών προϊόντων, όπως το κατσικίσιο τυρί της Ευρυτανίας, κατίκι, γιαούρτι, βούτυρο, τυρί φέτα, ντόπια κρέατα και αλλαντικά, φασόλια, χυλοπίτες και τραχανά, χορτόπιτα και ζυμαρόπιτα, καρύδια, κάστανα, μούρα, βύσσινα, μανιτάρια, ρίγανη, χαμομήλι, τσάι, αγριόμηλα, σύκα και κυδώνια, βασιλικό πολτό και γλυκά του κουταλιού.

Στα τοπικά προϊόντα υπάγονται το κρασί, το τσίπουρο, το ρακόμελο και το λικέρ.
Τέλος, στο Καρπενήσι μπορεί να βρει κανείς εξαιρετικής ποιότητας χειροποίητα κιλίμια και υφαντά, ταγάρια και άλλα είδη λαϊκής τέχνης.