της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Σίφνος έχει μεγάλη πολιτιστική και πνευματική παράδοση αφού ανέδειξε εξαίρετους ποιητές, συγγραφείς, λαογράφους, παιδαγωγούς, πνευματικούς ανθρώπους, όπως τον Αριστομένη Προβελέγγιο, Κάρολο Γκιων, Στέλιο Σπεράντσα αλλά και το Νίκο Τσελεμεντέ, τον κορυφαίο Έλληνα σεφ του 20ού αιώνα. Οι σημερινοί κάτοικοι στη Σίφνο μένουν πιστοί στις παραδόσεις και τα έθιμα, ενώ οι τοπικές εκδηλώσεις συνδέονται με τη θρησκευτική λατρεία του τόπου.
Σιφνέικος γάμος
Ο Σιφνέικος γάμος έχει παμπάλαιες ρίζες και παραμένει αναλλοίωτος μέχρι σήμερα. Έχει τεράστιο τελετουργικό μέρος , πριν και μετά την τελετή όπου πρωταγωνιστούν και ο κουμπάρος και η κουμπάρα. Χαρακτηριστικά τα δύο τακίμια (ζευγάρια) μουσικών οργάνων, που παίζουν δύο μερόνυχτα, το παστέλι που προσφέρεται σε ρομβοειδή κομμάτια , ο χορός της νύφης, που τη χορεύουν υποχρεωτικά όλοι οι καλεσμένοι και οι εκατοντάδες αυτοσχέδιες ποιητικές ευχές που λέγονται, όλη τη μέρα και όλη τη νύχτα.
Το έθιμο του κυρ Βοριά
Αναβιώνει στον Αρτεμώνα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ενώ υπάρχει από τα προχριστιανικά χρόνια. Ο χορός του κυρ-Βοριά χορευόταν προκειμένου να ευχαριστήσουν οι άνθρωποι το Θεό που τελειώνει ο χειμώνας και μαζί του και ο κυρ-Βοριάς που λυσσομανά στο νησί. Η αναβίωση του εθίμου έγινε από μοναχούς το 18ο αιώνα και ο χορός στηνόταν αποκλειστικά στο προαύλιο της Παναγιάς της Κόγχης στον Αρτεμώνα, πάντα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Από το χορό δεν έπρεπε να λείψει κανείς. Ο ιερέας τελούσε τον Εσπερινό και μετά διάβαζε τη «συγχωρητική ευχή», το εκκλησίασμα πέρναγε μπρός από τον ιερέα ο οποίος ασπαζόταν έναν-ένα χωριστά συγχωρώντας τον και στη συνέχεια όλοι ασπάζονταν και συγχωρούσαν ο ένας τον άλλον. Το χορό έσυρε ο ιερέας κατόπιν οι ψάλτες, οι επίτροποι και το εκκλησίασμα και ξεκινώντας μέσα από το ναό έβγαιναν στο προαύλιο. Στη διάρκεια του χορού, αυτοσχέδιοι ποιητές τραγουδούσαν δίστιχα μερικά εξ αυτών με ευχαριστίες προς το Θεό αλλά τα περισσότερα με περιεχόμενο ερωτικό. Μέχρι το 1940, όταν ετοιμάζανε το κρασί της χρονιάς, γέμιζαν ένα πήλινο πιθάρι με κρασί το 'έχριζαν' ως το 'κουρούπι' για το χορό του κυρ-Βοριά και την ημέρα του χορού βρακοφόροι το έφερναν στη γιορτή, όπου πρωτοανοιγόταν και συνόδευε το φαγητό και το γλέντι. Ο χορός έκλεινε με μία ευχή για νέο αντάμωμα του χρόνου. Πλέον, δε διαβάζεται επίσης η συγχωρητική ευχή.
Ο Σιφνέικος γάμος έχει παμπάλαιες ρίζες και παραμένει αναλλοίωτος μέχρι σήμερα. Έχει τεράστιο τελετουργικό μέρος , πριν και μετά την τελετή όπου πρωταγωνιστούν και ο κουμπάρος και η κουμπάρα. Χαρακτηριστικά τα δύο τακίμια (ζευγάρια) μουσικών οργάνων, που παίζουν δύο μερόνυχτα, το παστέλι που προσφέρεται σε ρομβοειδή κομμάτια , ο χορός της νύφης, που τη χορεύουν υποχρεωτικά όλοι οι καλεσμένοι και οι εκατοντάδες αυτοσχέδιες ποιητικές ευχές που λέγονται, όλη τη μέρα και όλη τη νύχτα.
Το έθιμο του κυρ Βοριά
Αναβιώνει στον Αρτεμώνα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, ενώ υπάρχει από τα προχριστιανικά χρόνια. Ο χορός του κυρ-Βοριά χορευόταν προκειμένου να ευχαριστήσουν οι άνθρωποι το Θεό που τελειώνει ο χειμώνας και μαζί του και ο κυρ-Βοριάς που λυσσομανά στο νησί. Η αναβίωση του εθίμου έγινε από μοναχούς το 18ο αιώνα και ο χορός στηνόταν αποκλειστικά στο προαύλιο της Παναγιάς της Κόγχης στον Αρτεμώνα, πάντα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς. Από το χορό δεν έπρεπε να λείψει κανείς. Ο ιερέας τελούσε τον Εσπερινό και μετά διάβαζε τη «συγχωρητική ευχή», το εκκλησίασμα πέρναγε μπρός από τον ιερέα ο οποίος ασπαζόταν έναν-ένα χωριστά συγχωρώντας τον και στη συνέχεια όλοι ασπάζονταν και συγχωρούσαν ο ένας τον άλλον. Το χορό έσυρε ο ιερέας κατόπιν οι ψάλτες, οι επίτροποι και το εκκλησίασμα και ξεκινώντας μέσα από το ναό έβγαιναν στο προαύλιο. Στη διάρκεια του χορού, αυτοσχέδιοι ποιητές τραγουδούσαν δίστιχα μερικά εξ αυτών με ευχαριστίες προς το Θεό αλλά τα περισσότερα με περιεχόμενο ερωτικό. Μέχρι το 1940, όταν ετοιμάζανε το κρασί της χρονιάς, γέμιζαν ένα πήλινο πιθάρι με κρασί το 'έχριζαν' ως το 'κουρούπι' για το χορό του κυρ-Βοριά και την ημέρα του χορού βρακοφόροι το έφερναν στη γιορτή, όπου πρωτοανοιγόταν και συνόδευε το φαγητό και το γλέντι. Ο χορός έκλεινε με μία ευχή για νέο αντάμωμα του χρόνου. Πλέον, δε διαβάζεται επίσης η συγχωρητική ευχή.
Σιφνέικο Πάσχα
Το Πάσχα στο νησί κορυφώνεται με τα εγκώμια και την περιφορά του Επιταφίου στα στενά δρομάκια. Ακολουθεί η χαρά της Ανάστασης και ο αναστάσιμος χαιρετισμός που διαρκεί επί σαράντα ημέρες. Οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών), στολισμένα με κόκκινα αυγά. Ανήμερα το Πάσχα γίνεται και το κάψιμο του Ιούδα το Πάσχα Το αρνί εδώ ψήνεται στο μαστέλο, τοποθετημένο πάνω σε σχάρα από κληματόβεργες, με ντόπιο κόκκινο κρασί και άνηθο. Στο εορταστικό τραπέζι μεταξύ άλλων υπάρχει η σπιτική ξινομυζήθρα, και η γευστικότατη μελόπιτα, ένα τοπικό γλυκό από μέλι, μυζήθρα και αυγά.
Τσούνια και κουνίστριες
Από την Καθαρά Δευτέρα έως το Πάσχα στήνονταν ξύλινες κούνιες στις οποίες κάθονταν οι κοπέλες, ενώ τα αγόρια τις κουνούσαν λέγοντας τους έμμετρα ποιήματα. Tα κορίτσια απαντούσαν ανάλογα. Σήμερα, συνεχίζονται σε κάποια χωριά «τα τσούνια», ένα είδος του ξενικού «μπόουλινγκ» με συμμετοχή ζευγαριών που με ξύλινη μπάλα επιχειρούν να ξεστήσουν από προκαθορισμένη απόσταση τα εννιά ξύλινα «τσούνια». Είναι μια καλή ευκαιρία για συνάντηση, διασκέδαση ή φλερτάρισμα των νέων (κυρίως μέσα από την επιλογή της συμπαίκτριας.
Πανηγύρια
• Τον Μάιο ή τον Ιούνιο (κινητή εορτή): της Αναλήψεως και της Χρυσοπηγής.
• Στις 19 Ιουλίου: του Προφήτη Ηλία.
• Στις 26 Ιουλίου: του Αγίου Παντελεήμονα στη Χερρόνησο.
• Στις 2 Σεπτεμβρίου και στις 31 Αυγούστου: του Αγίου Συμεών.
• Στις 5 Σεπτεμβρίου: του Ταξιάρχη στο Βαθύ.
• Στις 13 Σεπτεμβρίου: του Σταυρού στο Φάρο και στη Χώνη.
• Στις 14 Σεπτεμβρίου: του Αγίου Νικήτα στο Σελάδι
Το Πάσχα στο νησί κορυφώνεται με τα εγκώμια και την περιφορά του Επιταφίου στα στενά δρομάκια. Ακολουθεί η χαρά της Ανάστασης και ο αναστάσιμος χαιρετισμός που διαρκεί επί σαράντα ημέρες. Οι νοικοκυρές ετοιμάζουν τα παραδοσιακά «πουλιά» (πασχαλινές κουλούρες σε διάφορα σχήματα ζώων και πουλιών), στολισμένα με κόκκινα αυγά. Ανήμερα το Πάσχα γίνεται και το κάψιμο του Ιούδα το Πάσχα Το αρνί εδώ ψήνεται στο μαστέλο, τοποθετημένο πάνω σε σχάρα από κληματόβεργες, με ντόπιο κόκκινο κρασί και άνηθο. Στο εορταστικό τραπέζι μεταξύ άλλων υπάρχει η σπιτική ξινομυζήθρα, και η γευστικότατη μελόπιτα, ένα τοπικό γλυκό από μέλι, μυζήθρα και αυγά.
Τσούνια και κουνίστριες
Από την Καθαρά Δευτέρα έως το Πάσχα στήνονταν ξύλινες κούνιες στις οποίες κάθονταν οι κοπέλες, ενώ τα αγόρια τις κουνούσαν λέγοντας τους έμμετρα ποιήματα. Tα κορίτσια απαντούσαν ανάλογα. Σήμερα, συνεχίζονται σε κάποια χωριά «τα τσούνια», ένα είδος του ξενικού «μπόουλινγκ» με συμμετοχή ζευγαριών που με ξύλινη μπάλα επιχειρούν να ξεστήσουν από προκαθορισμένη απόσταση τα εννιά ξύλινα «τσούνια». Είναι μια καλή ευκαιρία για συνάντηση, διασκέδαση ή φλερτάρισμα των νέων (κυρίως μέσα από την επιλογή της συμπαίκτριας.
Πανηγύρια
• Τον Μάιο ή τον Ιούνιο (κινητή εορτή): της Αναλήψεως και της Χρυσοπηγής.
• Στις 19 Ιουλίου: του Προφήτη Ηλία.
• Στις 26 Ιουλίου: του Αγίου Παντελεήμονα στη Χερρόνησο.
• Στις 2 Σεπτεμβρίου και στις 31 Αυγούστου: του Αγίου Συμεών.
• Στις 5 Σεπτεμβρίου: του Ταξιάρχη στο Βαθύ.
• Στις 13 Σεπτεμβρίου: του Σταυρού στο Φάρο και στη Χώνη.
• Στις 14 Σεπτεμβρίου: του Αγίου Νικήτα στο Σελάδι
Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές»
Στον Αρτεμώνα διοργανώνεται το πρώτο 15ήμερο του Σεπτεμβρίου από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου, το τριήμερο Φεστιβάλ Κυκλαδίτικης Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές», με συμμετοχές μαγείρων, μουσικών και χορευτών από πολλά νησιά των Κυκλάδων, με επιδείξεις τοπικών συνταγών, διαγωνισμούς μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, εκθέσεις κ.α. Τις γεύσεις αυτές, οι επισκέπτες μπορούν να δοκιμάσουν στα περίπτερα των νησιών.
Η Κυριακάτικη ρεβυθάδα
Κάθε Σάββατο, η σιφνέικη οικογένεια θα ετοιμάσει η σκεπασταριά , πήλινο δοχείο με ρεβίθια στον συνοικιακό φούρνο και θα ψήνεται μέχρι την Κυριακή το πρωί .
Γαστρονομία
Το νησί αποτελεί γενέτειρα του μεγάλου Έλληνα αρχιμάγειρα, Νικόλαου Τσελεμεντέ, γεγονός που έχει προσδώσει στο νησί μία κουλτούρα μαγειρικής. Η Σίφνος φημίζεται για τη ρεβιθάδα της, το μαστέλο της (αρνάκι ή κατσικάκι μαγειρεμένο σε πήλινο σκεύος με κόκκινο κρασί και άνηθο που ψήνεται σε ξυλόφουρνο), και τη μανούρα της (κίτρινο, σκληρό πικάντικο τυρί που διατηρείται μέσα σε ίζημα κόκκινου κρασιού). Εκτός αυτών άλλα παραδοσιακά σιφνέικα φαγητά είναι τα εξής: καπαροσαλάτα (ξερή κάππαρη μαγειρεμένη σε στιφάδο), ρεβιθοκεφτέδες, μελόπιτες, αμυγδαλωτά, παστέλια. Πολλά είναι και τα τοπικά γλυκά, όπως τα αμυγδαλωτά, κατσαρόλας και φούρνου, παστέλια κ.ά.
Στον Αρτεμώνα διοργανώνεται το πρώτο 15ήμερο του Σεπτεμβρίου από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου, το τριήμερο Φεστιβάλ Κυκλαδίτικης Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές», με συμμετοχές μαγείρων, μουσικών και χορευτών από πολλά νησιά των Κυκλάδων, με επιδείξεις τοπικών συνταγών, διαγωνισμούς μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, εκθέσεις κ.α. Τις γεύσεις αυτές, οι επισκέπτες μπορούν να δοκιμάσουν στα περίπτερα των νησιών.
Η Κυριακάτικη ρεβυθάδα
Κάθε Σάββατο, η σιφνέικη οικογένεια θα ετοιμάσει η σκεπασταριά , πήλινο δοχείο με ρεβίθια στον συνοικιακό φούρνο και θα ψήνεται μέχρι την Κυριακή το πρωί .
Γαστρονομία
Το νησί αποτελεί γενέτειρα του μεγάλου Έλληνα αρχιμάγειρα, Νικόλαου Τσελεμεντέ, γεγονός που έχει προσδώσει στο νησί μία κουλτούρα μαγειρικής. Η Σίφνος φημίζεται για τη ρεβιθάδα της, το μαστέλο της (αρνάκι ή κατσικάκι μαγειρεμένο σε πήλινο σκεύος με κόκκινο κρασί και άνηθο που ψήνεται σε ξυλόφουρνο), και τη μανούρα της (κίτρινο, σκληρό πικάντικο τυρί που διατηρείται μέσα σε ίζημα κόκκινου κρασιού). Εκτός αυτών άλλα παραδοσιακά σιφνέικα φαγητά είναι τα εξής: καπαροσαλάτα (ξερή κάππαρη μαγειρεμένη σε στιφάδο), ρεβιθοκεφτέδες, μελόπιτες, αμυγδαλωτά, παστέλια. Πολλά είναι και τα τοπικά γλυκά, όπως τα αμυγδαλωτά, κατσαρόλας και φούρνου, παστέλια κ.ά.
