της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Χαλκιδική είναι ένας τόπος, πλούσιος σε παραδόσεις. Πολλές περιοχές της Χαλκιδικής έχουν τα δικά τους ήθη και έθιμα με έχουν τις ρίζες τους σε προηγούμενους αιώνες. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς την περιοχή και να ζήσει από κοντά την εμπειρία της αναβίωσης της ιστορίας μέσα από αυτά τα ήθη και έθιμα.
Τα κάλαντα στον Πολύγυρο
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι νέοι του χωριού πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι να πουν τα κάλαντα. Αποφάσιζαν ποιος θα ήταν ο αρχηγός τους, που θα έκανε τον Aη - Βασίλη. Ντύνονταν με τσομπάνικες κάπες, έβαζαν στο κεφάλι άσπρες τρίχες, έπαιρναν τη «γκλίτσα» στο χέρι και μεταμφιεσμένοι σε ποιμένες πήγαιναν να πουν τα κάλαντα.
Καντάρι
Στην πλατεία της Αρναίας κρεμιέται ένα «καντάρι», και περνούν όλοι για να ζυγιστούν για να δουν ποιος έφαγε περισσότερο το Πάσχα. Αυτοί με το μεγαλύτερο βάρος παίρνουν ως έπαθλο από μια κατσαρόλα. Παράλληλα, στην πλατεία στήνονται κούνιες από τις οποίες περνούν όλοι και οι γυναίκες του χωριού τραγουδούν παραδοσιακά πασχαλιάτικα τραγούδια.
Το κάψιμο του Ιούδα
Το Μεγάλο Σάββατο, σε πολλά χωριά της Χαλκιδικής στήνουν έναν φανό και κρεμούν από την κορυφή τον Ιούδα. Τα μεσάνυχτα και όταν λέει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν τον φανό για να κάψουν τον Ιούδα.
Αλογοδρομίες
Διοργανώνονται την τρίτη ημέρα του Πάσχα στην παραλία της Συκιάς. Μετά τη λειτουργία ο ιερέας δίνει στους ιππείς την εικόνα και εκείνοι τη μεταφέρουν από την εκκλησία, στο χώρο όπου θα λάβουν χώρα οι αλογοδρομίες.
«Του χαλκού τ' αλώνι» και το «Μαύρο Αλώνι»
Στο Παλαιοχώρι αναβιώνει το έθιμο «του Χαρ'κού τ' αλώνι». Στον παλαιό ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ γίνεται τρισάγιο και μετά γίνεται ένα μεγάλο γλέντι. Ο χορός και το έθιμο λέγεται Τ΄ χαλκού τ΄αλώνι και αναφέρεται στη σφαγή των κατοίκων του Παλαιοχωρίου. Το ίδιο έθιμο γίνεται και στην Ιερισσό και λέγεται «Μαύρο Αλώνι», το σημαντικότερο πασχαλινό έθιμο της Χαλκιδικής. Έχει τις ρίζες της στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 και σκοπό έχει να τιμήσει τα θύματα των Τούρκων, τους 400 Ιερισσώτες που σφαγιάστηκαν στη Χαλκιδική. Το ομώνυμο τραγούδι είναι γεμάτο υπονοούμενα για την ελευθερία καθώς, για πολλά χρόνια μετά, το έθιμο τελούνταν με την παρουσία των Τούρκων και τα πράγματα δεν μπορούσαν να ειπωθούν ανοιχτά.
Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, οι νέοι του χωριού πήγαιναν από σπίτι σε σπίτι να πουν τα κάλαντα. Αποφάσιζαν ποιος θα ήταν ο αρχηγός τους, που θα έκανε τον Aη - Βασίλη. Ντύνονταν με τσομπάνικες κάπες, έβαζαν στο κεφάλι άσπρες τρίχες, έπαιρναν τη «γκλίτσα» στο χέρι και μεταμφιεσμένοι σε ποιμένες πήγαιναν να πουν τα κάλαντα.
Καντάρι
Στην πλατεία της Αρναίας κρεμιέται ένα «καντάρι», και περνούν όλοι για να ζυγιστούν για να δουν ποιος έφαγε περισσότερο το Πάσχα. Αυτοί με το μεγαλύτερο βάρος παίρνουν ως έπαθλο από μια κατσαρόλα. Παράλληλα, στην πλατεία στήνονται κούνιες από τις οποίες περνούν όλοι και οι γυναίκες του χωριού τραγουδούν παραδοσιακά πασχαλιάτικα τραγούδια.
Το κάψιμο του Ιούδα
Το Μεγάλο Σάββατο, σε πολλά χωριά της Χαλκιδικής στήνουν έναν φανό και κρεμούν από την κορυφή τον Ιούδα. Τα μεσάνυχτα και όταν λέει ο παπάς το «Χριστός Ανέστη» ανάβουν τον φανό για να κάψουν τον Ιούδα.
Αλογοδρομίες
Διοργανώνονται την τρίτη ημέρα του Πάσχα στην παραλία της Συκιάς. Μετά τη λειτουργία ο ιερέας δίνει στους ιππείς την εικόνα και εκείνοι τη μεταφέρουν από την εκκλησία, στο χώρο όπου θα λάβουν χώρα οι αλογοδρομίες.
«Του χαλκού τ' αλώνι» και το «Μαύρο Αλώνι»
Στο Παλαιοχώρι αναβιώνει το έθιμο «του Χαρ'κού τ' αλώνι». Στον παλαιό ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ γίνεται τρισάγιο και μετά γίνεται ένα μεγάλο γλέντι. Ο χορός και το έθιμο λέγεται Τ΄ χαλκού τ΄αλώνι και αναφέρεται στη σφαγή των κατοίκων του Παλαιοχωρίου. Το ίδιο έθιμο γίνεται και στην Ιερισσό και λέγεται «Μαύρο Αλώνι», το σημαντικότερο πασχαλινό έθιμο της Χαλκιδικής. Έχει τις ρίζες της στα χρόνια της Επανάστασης του 1821 και σκοπό έχει να τιμήσει τα θύματα των Τούρκων, τους 400 Ιερισσώτες που σφαγιάστηκαν στη Χαλκιδική. Το ομώνυμο τραγούδι είναι γεμάτο υπονοούμενα για την ελευθερία καθώς, για πολλά χρόνια μετά, το έθιμο τελούνταν με την παρουσία των Τούρκων και τα πράγματα δεν μπορούσαν να ειπωθούν ανοιχτά.
Κλήδωνας
Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπαντρες κοπέλες συγκεντρώνονται σε ένα σπίτι. Μία από αυτές πηγαίνει στην πηγή για να φέρει το «αμίλητο νερό». Στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν. Στο σπίτι το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο, τα λεγόμενα ριζικάρια. Κατόπιν, σκεπάζουν το δοχείο με κόκκινο ύφασμα, το δένουν και το αφήνουν σε κάποιο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα κάτω από το φως των άστρων και λέγεται ότι τα κορίτσια θα ονειρευτούν το μελλοντικό τους σύζυγο.
Το «φεστιβάλ της θάλασσας»
Διεξάγεται του καλοκαιρινούς μήνες στη Χαλκιδική και αποτελεί την απόλυτη πολιτιστική πρόταση. Κάθε καλοκαίρι ,λοιπόν, η ελίτ των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων της χώρας φιλοξενούνται στο ανοικτό αμφιθέατρο της πόλης και προσφέρουν ηδύποτες γεύσεις πολιτισμού.
Τσιγαριδογιορτή
Πρόκειται για το παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία του χωριού με τσιγαρίδια, ψητές «μήρες»(χοιρινά παϊδάκια και μπριζόλες) και λουκάνικα συνοδευόμενα από κόκκινο κρασί, ρετσίνα και τσίπουρο. Πιθανότατα το έθιμο της σφαγής του οικόσιτου χοίρου ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους, τότε που οι γεωργοί θυσίαζαν, κατά τα «Σατουρνάλια» (17-25 Δεκεμβρίου), προς τιμή του Κρόνου και της Δήμητρας, χοίρο για την ευφορία της γης. Οι Χαλκιδικιώτες πάντως, έσφαζαν το γουρούνι τα Χριστούγεννα, διότι και το κρύο επέτρεπε τη διατήρηση του χοιρινού κρέατος για πολύ καιρό και να φάνε δεν είχαν. Τέλος, η σφαγή του γουρουνιού, από παρέα φίλων και γειτόνων, ήταν τελετουργική.
Έθιμο της «Καμήλας και της Νύφης»
Τελείται στη Γαλάτιστα της Χαλκιδικής στις 5, 6 και 7 Ιανουαρίου. Η συγκεκριμένη παράδοση έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας και βασίζεται στο γεγονός της αρπαγής μιας πολύ όμορφης κοπέλας, της Μανιώς, από τον Αγά του χωριού με σκοπό να την κλείσει στο χαρέμι του. Τα παλικάρια του χωριού με επικεφαλής τον αγαπημένο της αντέδρασαν και αποφάσισαν να πάρουν πίσω την κοπέλα. Σκέφτηκαν λοιπόν το τέχνασμα της Καμήλας, κάτι παρόμοιο με τον Δούρειο Ίππο.
Οι Φωταράδες
Την παραμονή των Φώτων, αναβιώνει στο Παλαιόκαστρο το έθιμο των Φωταράδων. Μία ομάδα καλαντιστών εκλέγει το «βασιλιά» της και πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού. Κατόπιν, η ομάδα περιφέρεται τραγουδώντας τα τοπικά κάλαντα, τα οποία καταλήγουν σε ευχές ξεχωριστές για το κάθε μέλος της οικογένειας. Ανήμερα των Φώτων, ο «βασιλιάς» με την τσομπάνικη κάπα, και οι «Φωταράδες» με την τοπική ενδυμασία και κρατώντας μεγάλα ξύλινα σπαθιά, χορεύουν στην κεντρική πλατεία.
Φούταροι
Ο λόγος για το κυρίαρχο έθιμο των Θεοφανείων για τον Άγιο Πρόδρομο Χαλκιδικής. Την παραμονή των Φώτων, οι «Φούταροι», νέοι άντρες του χωριού, λένε τα κάλαντα και, αντί για χρήματα, μαζεύουν κρέας και λουκάνικα από τους κατοίκους. Την ημέρα του Αϊ Γιάννη, οι «Φούταροι» χορεύουν στην πλατεία του χωριού, ενώ όταν βγαίνουν από τον χορό, παίρνουν από ένα ρόπαλο ο καθένας. Ξαναμπαίνοντας στο χορό, πετούν τα ρόπαλα ψηλά και σφυρίζουν δυνατά για να σηματοδοτήσουν το τέλος του Δωδεκαημέρου.
Την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, οι ανύπαντρες κοπέλες συγκεντρώνονται σε ένα σπίτι. Μία από αυτές πηγαίνει στην πηγή για να φέρει το «αμίλητο νερό». Στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει σε κανέναν. Στο σπίτι το νερό μπαίνει σε πήλινο δοχείο, στο οποίο η κάθε κοπέλα ρίχνει ένα προσωπικό της αντικείμενο, τα λεγόμενα ριζικάρια. Κατόπιν, σκεπάζουν το δοχείο με κόκκινο ύφασμα, το δένουν και το αφήνουν σε κάποιο ανοιχτό χώρο. Εκεί παραμένει όλη τη νύχτα κάτω από το φως των άστρων και λέγεται ότι τα κορίτσια θα ονειρευτούν το μελλοντικό τους σύζυγο.
Το «φεστιβάλ της θάλασσας»
Διεξάγεται του καλοκαιρινούς μήνες στη Χαλκιδική και αποτελεί την απόλυτη πολιτιστική πρόταση. Κάθε καλοκαίρι ,λοιπόν, η ελίτ των θεατρικών και μουσικών παραστάσεων της χώρας φιλοξενούνται στο ανοικτό αμφιθέατρο της πόλης και προσφέρουν ηδύποτες γεύσεις πολιτισμού.
Τσιγαριδογιορτή
Πρόκειται για το παραδοσιακό γλέντι στην πλατεία του χωριού με τσιγαρίδια, ψητές «μήρες»(χοιρινά παϊδάκια και μπριζόλες) και λουκάνικα συνοδευόμενα από κόκκινο κρασί, ρετσίνα και τσίπουρο. Πιθανότατα το έθιμο της σφαγής του οικόσιτου χοίρου ανάγεται στους ρωμαϊκούς χρόνους, τότε που οι γεωργοί θυσίαζαν, κατά τα «Σατουρνάλια» (17-25 Δεκεμβρίου), προς τιμή του Κρόνου και της Δήμητρας, χοίρο για την ευφορία της γης. Οι Χαλκιδικιώτες πάντως, έσφαζαν το γουρούνι τα Χριστούγεννα, διότι και το κρύο επέτρεπε τη διατήρηση του χοιρινού κρέατος για πολύ καιρό και να φάνε δεν είχαν. Τέλος, η σφαγή του γουρουνιού, από παρέα φίλων και γειτόνων, ήταν τελετουργική.
Έθιμο της «Καμήλας και της Νύφης»
Τελείται στη Γαλάτιστα της Χαλκιδικής στις 5, 6 και 7 Ιανουαρίου. Η συγκεκριμένη παράδοση έχει τις ρίζες του στα χρόνια της τουρκοκρατίας και βασίζεται στο γεγονός της αρπαγής μιας πολύ όμορφης κοπέλας, της Μανιώς, από τον Αγά του χωριού με σκοπό να την κλείσει στο χαρέμι του. Τα παλικάρια του χωριού με επικεφαλής τον αγαπημένο της αντέδρασαν και αποφάσισαν να πάρουν πίσω την κοπέλα. Σκέφτηκαν λοιπόν το τέχνασμα της Καμήλας, κάτι παρόμοιο με τον Δούρειο Ίππο.
Οι Φωταράδες
Την παραμονή των Φώτων, αναβιώνει στο Παλαιόκαστρο το έθιμο των Φωταράδων. Μία ομάδα καλαντιστών εκλέγει το «βασιλιά» της και πηγαίνουν στην εκκλησία του χωριού. Κατόπιν, η ομάδα περιφέρεται τραγουδώντας τα τοπικά κάλαντα, τα οποία καταλήγουν σε ευχές ξεχωριστές για το κάθε μέλος της οικογένειας. Ανήμερα των Φώτων, ο «βασιλιάς» με την τσομπάνικη κάπα, και οι «Φωταράδες» με την τοπική ενδυμασία και κρατώντας μεγάλα ξύλινα σπαθιά, χορεύουν στην κεντρική πλατεία.
Φούταροι
Ο λόγος για το κυρίαρχο έθιμο των Θεοφανείων για τον Άγιο Πρόδρομο Χαλκιδικής. Την παραμονή των Φώτων, οι «Φούταροι», νέοι άντρες του χωριού, λένε τα κάλαντα και, αντί για χρήματα, μαζεύουν κρέας και λουκάνικα από τους κατοίκους. Την ημέρα του Αϊ Γιάννη, οι «Φούταροι» χορεύουν στην πλατεία του χωριού, ενώ όταν βγαίνουν από τον χορό, παίρνουν από ένα ρόπαλο ο καθένας. Ξαναμπαίνοντας στο χορό, πετούν τα ρόπαλα ψηλά και σφυρίζουν δυνατά για να σηματοδοτήσουν το τέλος του Δωδεκαημέρου.
Γουρουνοχαρά
Την ημέρα της σφαγής, διαχωρίζονταν το λίπος από το ψαχνό, τεμαχιζόταν και τα μικρά παιδιά έπαιρναν τη «φούσκα» του γουρουνιού, έβαζαν μέσα κόκκους καλαμποκιού για να είναι θορυβώδης και την μετέτρεπαν παιχνίδι μπαλονιού! Στη συνέχεια βράζανε το λίπος για την εξαγωγή της περίφημης «λίγδας» την οποία αποθήκευαν σε μεγάλα δοχεία. Πάστωναν το κρέας και το τοποθετούσαν επίσης σε δοχεία με λίπος του περίφημου «καβουρμα». Τέλος, η αφαίρεση και ο καθαρισμός των πολλών μέτρων εντέρου για τα λουκάνικα έχρηζε ιδιαίτερης τεχνικής.
Γιορτή Ελιάς
Το τελευταίο τριήμερο του Ιουλίου λαμβάνει χώρα στην Όλυνθο η Γιορτή της Ελιάς. Μέσα από τη διοργάνωση, παρουσιάζεται η ελιά που παράγεται στην περιοχή. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν την ελιά, καθώς και άλλα προϊόντα που παρασκευάζονται από αυτή και να διασκεδάσουν με την παραδοσιακή μουσική. Την τελευταία ημέρα πραγματοποιείται διανομή ελιών και τσίπουρου.
Το «Σήκωμα του Υψώματος»
Στον Πολύγυρο τα Χριστούγεννα «σήκωναν Ύψωμα» στα σπίτια που γιόρταζαν. Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας πήγαινες ο παπάς στο σπίτι της οικογένειας, η οποία συγκεντρωνόταν στο «καλό» δωμάτιο, το γιορτινό. Επάνω στο τραπέζι η νοικοκυρά είχε φροντίσει να υπάρχουν κεριά, θυμιατό, σταφίδες, ένα ποτήρι κρασί και το πρόσφορο. Αφού ο ιερέας έλεγε το τροπάριο της γιορτής, ο νοικοκύρης σήκωνε ψηλά το πρόσφορο, επαναλαμβάνοντας 3 φορές τη φράση: «μέγα το όνομα της αγίας Τριάδος…». Ο ιερέας στη συνέχεια έκοβε το πρόσφορο και το μοίραζε στους παρευρισκόμενους, οι οποίοι το έτρωγαν, αφού το βουτούσαν στο ποτήρι με το κρασί. Κατόπιν όλοι παρακάθονταν σε κοινό τραπέζι για το γεύμα. Στα σπίτια των κτηνοτρόφων, όταν σήκωναν Ύψωμα την ημέρα των Χριστουγέννων, άνοιγαν και τα «δερμάτια» με το «κατίκι» το οποίο ήταν νοστιμότατο παρασκεύασμα. Μέρος από αυτό αποτελούσε και την αμοιβή του ιερέα που ευλογούσε το Ύψωμα.
Η Κούτσμανους
Την τρίτη μέρα του Πάσχα, στις 8 το πρωί άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται με άλογα στην πλατεία της Αρναίας. Τραγουδώντας πηγαίνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό και μετά την τέλεση Θ.Λειτουργίας ξεκινά η σκοποβολή με στόχους κόκκινα αυγά. Σήμερα στους νικητές αποδίδονται έπαινοι. Οι καβαλάρηδες επιστρέφουν από το εξωκλήσι και συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία της Αρναίας, όπου ακολουθεί γλέντι. Το έθιμο πρωτοεμφανίστηκε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και η ονομασία αυτή πιθανόν προέρχεται από την παραφθορά του ονόματος του Τούρκου Αγά (Κοτσμ-ανλής -Κουτσμάνους).
Σουσσαρίτσα
Είναι ένας διαγωνισμός πετάγματος κόκκινων αυγών που διοργανώνεται την τρίτη του Πάσχα στο άλσος της Αγίας Παρασκευής Αρναίας. Οι συμμετέχοντες, αφού χωριστούν σε αντίπαλες ομάδες, κάνουν ρίψεις κόκκινων αυγών στο χορτάρι. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα πετάξει το αυγό όσο πιο μακριά γίνεται χωρίς αυτό να σπάσει.
Γαστρονομία
Η Χαλκιδική φημίζεται για το μέλι, το τσίπουρο από μέλι (μουντοβίνα), τις πατάτες Χολομώντα, τα μανιτάρια (ποικιλία αβγομηλάκια), τα γλυκά του κουταλιού, τον τραχανά από γυναικείους συνεταιρισμούς, τα κάστανα, τα μπαρμπουνοφάσουλα από το Nεοχώρι αλλά και τα κτηνοτροφικά προϊόντα της. Η κτηνοτροφική παράδοση της πόλης είναι η βάση για την παραγωγή των τυροκομικών της. Σύμφωνα με την παράδοση, κατά την αρχαιότητα η Χαλκιδική ήταν φημισμένη για τα κρασιά της. Μαρτυρίες ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. κάνουν λόγο για τον ξηρό και για τον ημίγλυκο οίνο της περιοχής της Κασσάνδρας. Τέλος, η μοναδική γεύση της ελιάς και του ελαιόλαδου της Χαλκιδικής οφείλεται στο κλίμα και στη μορφολογία του εδάφους της περιοχής.
Την ημέρα της σφαγής, διαχωρίζονταν το λίπος από το ψαχνό, τεμαχιζόταν και τα μικρά παιδιά έπαιρναν τη «φούσκα» του γουρουνιού, έβαζαν μέσα κόκκους καλαμποκιού για να είναι θορυβώδης και την μετέτρεπαν παιχνίδι μπαλονιού! Στη συνέχεια βράζανε το λίπος για την εξαγωγή της περίφημης «λίγδας» την οποία αποθήκευαν σε μεγάλα δοχεία. Πάστωναν το κρέας και το τοποθετούσαν επίσης σε δοχεία με λίπος του περίφημου «καβουρμα». Τέλος, η αφαίρεση και ο καθαρισμός των πολλών μέτρων εντέρου για τα λουκάνικα έχρηζε ιδιαίτερης τεχνικής.
Γιορτή Ελιάς
Το τελευταίο τριήμερο του Ιουλίου λαμβάνει χώρα στην Όλυνθο η Γιορτή της Ελιάς. Μέσα από τη διοργάνωση, παρουσιάζεται η ελιά που παράγεται στην περιοχή. Οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν την ελιά, καθώς και άλλα προϊόντα που παρασκευάζονται από αυτή και να διασκεδάσουν με την παραδοσιακή μουσική. Την τελευταία ημέρα πραγματοποιείται διανομή ελιών και τσίπουρου.
Το «Σήκωμα του Υψώματος»
Στον Πολύγυρο τα Χριστούγεννα «σήκωναν Ύψωμα» στα σπίτια που γιόρταζαν. Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας πήγαινες ο παπάς στο σπίτι της οικογένειας, η οποία συγκεντρωνόταν στο «καλό» δωμάτιο, το γιορτινό. Επάνω στο τραπέζι η νοικοκυρά είχε φροντίσει να υπάρχουν κεριά, θυμιατό, σταφίδες, ένα ποτήρι κρασί και το πρόσφορο. Αφού ο ιερέας έλεγε το τροπάριο της γιορτής, ο νοικοκύρης σήκωνε ψηλά το πρόσφορο, επαναλαμβάνοντας 3 φορές τη φράση: «μέγα το όνομα της αγίας Τριάδος…». Ο ιερέας στη συνέχεια έκοβε το πρόσφορο και το μοίραζε στους παρευρισκόμενους, οι οποίοι το έτρωγαν, αφού το βουτούσαν στο ποτήρι με το κρασί. Κατόπιν όλοι παρακάθονταν σε κοινό τραπέζι για το γεύμα. Στα σπίτια των κτηνοτρόφων, όταν σήκωναν Ύψωμα την ημέρα των Χριστουγέννων, άνοιγαν και τα «δερμάτια» με το «κατίκι» το οποίο ήταν νοστιμότατο παρασκεύασμα. Μέρος από αυτό αποτελούσε και την αμοιβή του ιερέα που ευλογούσε το Ύψωμα.
Η Κούτσμανους
Την τρίτη μέρα του Πάσχα, στις 8 το πρωί άνδρες με παραδοσιακές στολές και οπλισμένοι συγκεντρώνονται με άλογα στην πλατεία της Αρναίας. Τραγουδώντας πηγαίνουν μέχρι τον προφήτη Ηλία, έξω από το χωριό και μετά την τέλεση Θ.Λειτουργίας ξεκινά η σκοποβολή με στόχους κόκκινα αυγά. Σήμερα στους νικητές αποδίδονται έπαινοι. Οι καβαλάρηδες επιστρέφουν από το εξωκλήσι και συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία της Αρναίας, όπου ακολουθεί γλέντι. Το έθιμο πρωτοεμφανίστηκε στην περίοδο της Τουρκοκρατίας και η ονομασία αυτή πιθανόν προέρχεται από την παραφθορά του ονόματος του Τούρκου Αγά (Κοτσμ-ανλής -Κουτσμάνους).
Σουσσαρίτσα
Είναι ένας διαγωνισμός πετάγματος κόκκινων αυγών που διοργανώνεται την τρίτη του Πάσχα στο άλσος της Αγίας Παρασκευής Αρναίας. Οι συμμετέχοντες, αφού χωριστούν σε αντίπαλες ομάδες, κάνουν ρίψεις κόκκινων αυγών στο χορτάρι. Νικητής αναδεικνύεται αυτός που θα πετάξει το αυγό όσο πιο μακριά γίνεται χωρίς αυτό να σπάσει.
Γαστρονομία
Η Χαλκιδική φημίζεται για το μέλι, το τσίπουρο από μέλι (μουντοβίνα), τις πατάτες Χολομώντα, τα μανιτάρια (ποικιλία αβγομηλάκια), τα γλυκά του κουταλιού, τον τραχανά από γυναικείους συνεταιρισμούς, τα κάστανα, τα μπαρμπουνοφάσουλα από το Nεοχώρι αλλά και τα κτηνοτροφικά προϊόντα της. Η κτηνοτροφική παράδοση της πόλης είναι η βάση για την παραγωγή των τυροκομικών της. Σύμφωνα με την παράδοση, κατά την αρχαιότητα η Χαλκιδική ήταν φημισμένη για τα κρασιά της. Μαρτυρίες ήδη από τον 5ο αι. π.Χ. κάνουν λόγο για τον ξηρό και για τον ημίγλυκο οίνο της περιοχής της Κασσάνδρας. Τέλος, η μοναδική γεύση της ελιάς και του ελαιόλαδου της Χαλκιδικής οφείλεται στο κλίμα και στη μορφολογία του εδάφους της περιοχής.
