της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Στο κέντρο των Δυτικών Κυκλάδων, ανάμεσα στην Κύθνο και τη Σίφνο, η Σέριφος παραμένει πιστή στις παραδόσεις και προσπαθεί να διατηρεί τα έθιμά της. Οι κάτοικοι του νησιού τηρούν με πίστη τα ήθη και έθιμα που κληρονόμησαν. Στη Σέριφο, όπως άλλωστε και στα περισσότερα νησιά οι τοπικές εκδηλώσεις συνδέονται με τη θρησκευτική λατρεία του τόπου.
Καπετανία
Πρόκειται για ένα από τα έθιμα που ξεχωρίζουν στο νησί, λαμβάνει χώρα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και έχει τις ρίζες του στον απελευθερωτικό αγώνα. Κατά την παράδοση, δύο ομάδες με έναν καπετάνιο η κάθε μία διαδραματίζουν μία θεατρική σύγκρουση έξω από τη Μονή Ταξιαρχών, στην οποία εισέρχονται όλοι στο τέλος για να προσκυνήσουν. Το έθιμο διατηρήθηκε ζωντανό χάρη στις προσπάθειες του Συλλόγου Γυναικών Σερίφου. Τα τελευταία χρόνια «οι καπετανίες» περνάνε από διάφορα μέρη, πέραν από το μοναστήρι των Ταξιαρχών.
Ξυλοπαναγιά
Το πανηγύρι της Ξυλοπαναγιάς πραγματοποιείται τον Δεκαπενταύγουστο γύρω από τη γέρικη ελιά στην πλατεία, στο χωριό Παναγιά, στην αρχαιότερη εκκλησία του νησιού. Το όνομα Ξυλοπαναγιά προέρχεται από τα «τσακώματα» με ξύλινες ράβδους μεταξύ των ανδρών για την κατάκτηση της ομορφότερης γυναίκας. Κατά την παράδοση, όποιο ζευγάρι χόρευε πρώτο γύρω από την ελιά μπροστά στην εκκλησία θα παντρεύονταν μέσα στον χρόνο. Στις μέρες μας, τελείται μόνο το πανηγύρι και είναι από τα σημαντικότερα του νησιού, καθώς συγκεντρώνονται σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του νησιού για γλέντι και χορό διάρκειας τριών ημερών.
Πρόκειται για ένα από τα έθιμα που ξεχωρίζουν στο νησί, λαμβάνει χώρα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς και έχει τις ρίζες του στον απελευθερωτικό αγώνα. Κατά την παράδοση, δύο ομάδες με έναν καπετάνιο η κάθε μία διαδραματίζουν μία θεατρική σύγκρουση έξω από τη Μονή Ταξιαρχών, στην οποία εισέρχονται όλοι στο τέλος για να προσκυνήσουν. Το έθιμο διατηρήθηκε ζωντανό χάρη στις προσπάθειες του Συλλόγου Γυναικών Σερίφου. Τα τελευταία χρόνια «οι καπετανίες» περνάνε από διάφορα μέρη, πέραν από το μοναστήρι των Ταξιαρχών.
Ξυλοπαναγιά
Το πανηγύρι της Ξυλοπαναγιάς πραγματοποιείται τον Δεκαπενταύγουστο γύρω από τη γέρικη ελιά στην πλατεία, στο χωριό Παναγιά, στην αρχαιότερη εκκλησία του νησιού. Το όνομα Ξυλοπαναγιά προέρχεται από τα «τσακώματα» με ξύλινες ράβδους μεταξύ των ανδρών για την κατάκτηση της ομορφότερης γυναίκας. Κατά την παράδοση, όποιο ζευγάρι χόρευε πρώτο γύρω από την ελιά μπροστά στην εκκλησία θα παντρεύονταν μέσα στον χρόνο. Στις μέρες μας, τελείται μόνο το πανηγύρι και είναι από τα σημαντικότερα του νησιού, καθώς συγκεντρώνονται σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του νησιού για γλέντι και χορό διάρκειας τριών ημερών.
Πάσχα
Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ όλες οι οικογένειες πηγαίνουν στην εκκλησία με ένα καλαθάκι μέσα στο οποίο τοποθετούν τυρί, κουλούρια και τόσα κόκκινα αυγά όσα τα μέλη της οικογένειας. Μετά το τέλος της λειτουργίας, οι πιστοί μεταφέρουν το αναστάσιμο φως στο σπίτι τους όπου με τη φλόγα σχηματίζουν έναν σταυρό στο ανώφλι της πόρτας. Στη συνέχεια, τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά τρώγοντας ο καθένας από ένα, μαζί με ένα κομάτι σερφιώτικο τυρί τελειώνοντας έτσι τη νηστεία.
Κούνιες
Τα παλιά χρόνια το Πάσχα, στηνόταν μία μεγάλη ξύλινη κούνια σε ένα κεντρικό σημείο και οι ελεύθεροι άντρες κούναγαν την κοπέλα που επιθυμούσαν, δείχνοντάς της έτσι τον έρωτά τους. Σήμερα, μία μεγάλη ξύλινη κούνια στολισμένη με ανθισμένα αγριολούλουδα στήνεται στο σοκάκι κάποιου οικισμού. Μετά το Χριστός Ανέστη της Δεύτερης Ανάστασης, ο επονομαζόμενος «κουνιστής» κουνάει τον κόσμο στην κούνια, ανά ζευγάρια. Το έθιμο συνοδεύεται από χορούς και τραγούδια από τους παρευρισκόμενους. Τέλος, το έθιμο συναντάται σχεδόν σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, ενώ πιθανολογείται ότι κρατά από την αρχαία Αθήνα.
Κτήτορες
Στη Σέριφο, γίνονται και πανηγύρια από απλούς πολίτες, τους λεγόμενους κτήτορες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι και για τη συντήρηση της εκκλησίας. Οι κτήτορες, φορώντας πολύχρωμες ποδιές, περιποιούνται και προσφέρουν στους επισκέπτες , χωρίς κανένα κόστος, εδέσματα που έχουν φτιάξει οι ίδιοι και ντόπιο κρασί. Τα πανηγύρια τελειώνουν αργά τη νύχτα, μετά από πολύωρο γλέντι με τραγούδι και χορό.
Το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ όλες οι οικογένειες πηγαίνουν στην εκκλησία με ένα καλαθάκι μέσα στο οποίο τοποθετούν τυρί, κουλούρια και τόσα κόκκινα αυγά όσα τα μέλη της οικογένειας. Μετά το τέλος της λειτουργίας, οι πιστοί μεταφέρουν το αναστάσιμο φως στο σπίτι τους όπου με τη φλόγα σχηματίζουν έναν σταυρό στο ανώφλι της πόρτας. Στη συνέχεια, τσουγκρίσουν τα κόκκινα αυγά τρώγοντας ο καθένας από ένα, μαζί με ένα κομάτι σερφιώτικο τυρί τελειώνοντας έτσι τη νηστεία.
Κούνιες
Τα παλιά χρόνια το Πάσχα, στηνόταν μία μεγάλη ξύλινη κούνια σε ένα κεντρικό σημείο και οι ελεύθεροι άντρες κούναγαν την κοπέλα που επιθυμούσαν, δείχνοντάς της έτσι τον έρωτά τους. Σήμερα, μία μεγάλη ξύλινη κούνια στολισμένη με ανθισμένα αγριολούλουδα στήνεται στο σοκάκι κάποιου οικισμού. Μετά το Χριστός Ανέστη της Δεύτερης Ανάστασης, ο επονομαζόμενος «κουνιστής» κουνάει τον κόσμο στην κούνια, ανά ζευγάρια. Το έθιμο συνοδεύεται από χορούς και τραγούδια από τους παρευρισκόμενους. Τέλος, το έθιμο συναντάται σχεδόν σε όλα τα νησιά των Κυκλάδων, ενώ πιθανολογείται ότι κρατά από την αρχαία Αθήνα.
Κτήτορες
Στη Σέριφο, γίνονται και πανηγύρια από απλούς πολίτες, τους λεγόμενους κτήτορες, οι οποίοι είναι υπεύθυνοι και για τη συντήρηση της εκκλησίας. Οι κτήτορες, φορώντας πολύχρωμες ποδιές, περιποιούνται και προσφέρουν στους επισκέπτες , χωρίς κανένα κόστος, εδέσματα που έχουν φτιάξει οι ίδιοι και ντόπιο κρασί. Τα πανηγύρια τελειώνουν αργά τη νύχτα, μετά από πολύωρο γλέντι με τραγούδι και χορό.
Φεστιβάλ Σουραυλιού
Ο λόγος για εκδήλωση παραδοσιακής μουσικής που πραγματοποιείται στο Ανοικτό Θέατρο του Συνδέσμου Σεριφίων, στην Κ. Χώρα, υπό την αιγίδα του Δήμου Σεριφίων, του Συνδέσμου Σεριφίων και τοπικών φορέων. Συμμετέχουν 10 σουραύλια και 15 τουμπιά, σε ένα μουσικό πέρασμα από την εποχή της Μυθολογίας έως και σήμερα, πλαισιωμένο με παλιά και άγνωστα τραγούδια της Σερίφου που εχουν πιά ξεχαστεί. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το σουραύλι αποτελεί ένα παραδοσιακό πνευστό όργανο που παίζεται κατ' εξοχήν στην Σέριφο και κατασκευάζεται από καλάμι από τους ίδιους τους μουσικούς.
Πανηγύρια
Στη Σέριφο οργανώνεται πλήθος πανηγυριών κατά τη διάρκεια του έτους. Ορισμένα από τα πιο σημαντικά είναι τα εξής:
- Αγίου Πνεύματος: Αγια Τριάδα, Μαύρα Βολάδια
- Της Αγίας Ειρήνης στον Κουταλά (5 Μαΐου)
- Των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου)
- Του Προφήτη Ηλία στα Βουνιά και στο Ξερό χωριό (20 Ιουλίου)
- Της Αγίας Παρασκευής στην Κάτω Χώρα
- Του Σωτήρος στο Καλό Αμπέλι και στον Πύργο (6 Αυγούστου)
- Το «Πανηγύρι της Λιόμαντρας»
- Tης Παναγίας στον Πύργο (16 Αυγούστου)
- Του Αγίου Σώστη στην ομώνυμη παραλία (7 Σεπτεμβρίου)
- Των Ταξιαρχών στη μονή Ταξιαρχών (8 Νοεμβρίου) κ.α.
Γαστρονομία
Η κουζίνα της Σερίφου περιλαμβάνει χοιρινές λούζες (παραδοσιακό παστό), λουκάνικα και σύγλινα, καρυκευμένα με μυρωδάτα μπαχαρικά. Το διάσημο Σεριφιώτικο παστέλι, με τον μικρό ρόμβο να είναι ακουμπισμένο σε φύλλο λεμονιάς και να έχει στο κέντρο του καθαρισμένο αμύγδαλο και γλυκά του κουταλιού. Μαραθόπιτες και μαραθοτηγανίτες, ρεβυθάδα με σταφίδες από τοπική ποικιλία, λιαστό χταπόδι, τοπικά τυριά, μυζήθρες και ξινομυζήθρες. Κι όλα αυτά συνοδεία κρασιού ντόπιου και γλυκόπιοτου. Τοπικό φαγητό θεωρείται η ρεβιθάδα, που είναι ρεβίθια στον φούρνο με δενδρολίβανο. Τοπικό έδεσμα της Σερίφου είναι και οι μαραθοτηγανίτες που μπορείτε να τις συνοδέψετε με ντόπιο κρασί ή σούμα(είδος ρακής). Τέλος, φημισμένος είαι ο μεθυστικός σερφιώτικος οίνος.
Ο λόγος για εκδήλωση παραδοσιακής μουσικής που πραγματοποιείται στο Ανοικτό Θέατρο του Συνδέσμου Σεριφίων, στην Κ. Χώρα, υπό την αιγίδα του Δήμου Σεριφίων, του Συνδέσμου Σεριφίων και τοπικών φορέων. Συμμετέχουν 10 σουραύλια και 15 τουμπιά, σε ένα μουσικό πέρασμα από την εποχή της Μυθολογίας έως και σήμερα, πλαισιωμένο με παλιά και άγνωστα τραγούδια της Σερίφου που εχουν πιά ξεχαστεί. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το σουραύλι αποτελεί ένα παραδοσιακό πνευστό όργανο που παίζεται κατ' εξοχήν στην Σέριφο και κατασκευάζεται από καλάμι από τους ίδιους τους μουσικούς.
Πανηγύρια
Στη Σέριφο οργανώνεται πλήθος πανηγυριών κατά τη διάρκεια του έτους. Ορισμένα από τα πιο σημαντικά είναι τα εξής:
- Αγίου Πνεύματος: Αγια Τριάδα, Μαύρα Βολάδια
- Της Αγίας Ειρήνης στον Κουταλά (5 Μαΐου)
- Των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (21 Μαΐου)
- Του Προφήτη Ηλία στα Βουνιά και στο Ξερό χωριό (20 Ιουλίου)
- Της Αγίας Παρασκευής στην Κάτω Χώρα
- Του Σωτήρος στο Καλό Αμπέλι και στον Πύργο (6 Αυγούστου)
- Το «Πανηγύρι της Λιόμαντρας»
- Tης Παναγίας στον Πύργο (16 Αυγούστου)
- Του Αγίου Σώστη στην ομώνυμη παραλία (7 Σεπτεμβρίου)
- Των Ταξιαρχών στη μονή Ταξιαρχών (8 Νοεμβρίου) κ.α.
Γαστρονομία
Η κουζίνα της Σερίφου περιλαμβάνει χοιρινές λούζες (παραδοσιακό παστό), λουκάνικα και σύγλινα, καρυκευμένα με μυρωδάτα μπαχαρικά. Το διάσημο Σεριφιώτικο παστέλι, με τον μικρό ρόμβο να είναι ακουμπισμένο σε φύλλο λεμονιάς και να έχει στο κέντρο του καθαρισμένο αμύγδαλο και γλυκά του κουταλιού. Μαραθόπιτες και μαραθοτηγανίτες, ρεβυθάδα με σταφίδες από τοπική ποικιλία, λιαστό χταπόδι, τοπικά τυριά, μυζήθρες και ξινομυζήθρες. Κι όλα αυτά συνοδεία κρασιού ντόπιου και γλυκόπιοτου. Τοπικό φαγητό θεωρείται η ρεβιθάδα, που είναι ρεβίθια στον φούρνο με δενδρολίβανο. Τοπικό έδεσμα της Σερίφου είναι και οι μαραθοτηγανίτες που μπορείτε να τις συνοδέψετε με ντόπιο κρασί ή σούμα(είδος ρακής). Τέλος, φημισμένος είαι ο μεθυστικός σερφιώτικος οίνος.
