της δημοσιογράφουΕυαγγελίας Γουρνή
Η Κεφαλονιά είναι ένα νησί που έχει ενσωματώνει στην καθημερινότητα της πολλούς και διαφορετικούς πολιτισμούς. Αυτό είναι ιδιαίτερα φανερό και από τα ήθη και έθιμα που πολλά από αυτά τα διατηρεί αναλλοίωτα ακόμα και σήμερα…
Το δωδεκαήμερο Χριστουγέννων – Θεοφανείων
Οι νοικοκυρές για τα Χριστούγεννα φτιάχνουν το Χριστόψωμο, το οποίο διακοσμούν με το σχήμα του Σταυρού και το στολίζουν με αμύγδαλα και καρύδια. Τον παλιό καιρό αφού κάθε μέλος της οικογένειας έκοβε ένα κομμάτι, το υπόλοιπο το πήγαιναν στον στάβλο και τάιζαν τα ζώα σε ανάμνηση της ζεστασιάς που πρόσφεραν στον Χριστό στην γέννησή του.
Ο στολισμός του σπιτιού για τα Χριστούγεννα, πριν έρθει το ξενόφερτο έλατο, ήθελε τα Κεφαλλονίτικα σπίτια να στολίζονται με κλαδιά από αγριοκουμαριές και μυρτιές, ενώ πολλοί χρησιμοποιούσαν και σκίνους. Στο Αργοστόλι, οι κάτοικοι αποχαιρετούν τον παλιό χρόνο περπατώντας στον κεντρικό δρόμο της πόλης όπου οι μπάντες και χορωδίες ψάλλουν τα κάλαντα ρίχνοντας ο ένας στον άλλο αρώματα.
Ένα έθιμο που συνεχίζεται από την αρχαιότητα θέλει την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς τους Κεφαλλονίτες να ξεχύνονται στην εξοχή και να κόβουν μια ασκυνοκάρα ή αγιοβασιλίτσα (όπως την έχουν ονομάσει προς τιμή του Αγίου Βασιλείου), την οποία στην συνέχεια κρεμάνε πάνω από την πόρτα του σπιτιού για να φέρει υγεία, καλή τύχη και προστασία στο σπιτικό τους.
Την Πρωτοχρονιά σπάνε ένα ρόδι πετώντας το στο έδαφος μπροστά από την είσοδο του σπιτιού. Όσοι σπόροι ελευθερώνονται τόσος είναι και ο αριθμός των ευχών για το σπίτι και την οικογένεια. Επίσης ,την ημέρα της Πρωτοχρονιάς οι γυναίκες έφτιαχναν τηγανίτες και μαγείρευαν το χοντρό, μια λαδερή σούπα με λάδι και αλάτι που την έτρωγαν για πρωινό.
Στην Κεφαλονιά δεν υπάρχουν καλικάντζαροι αλλά παγανά, δηλαδή παράξενα πνεύματα με παιδική μορφή, τα οποία πολλοί πιστεύουν πως είναι οι ψυχές των αβάπτιστων νηπίων. Για το δωδεκαήμερο σταύρωναν τις πόρτες κάθε βράδυ και λιβανίζανε, ενώ την παραμονή των Θεοφανείων όταν περνούσε ο παπάς με τον Σταυρό και άγιαζε το σπίτι, τα πνεύματα εξαφανίζονταν.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι ότι όταν γινόταν η Βάπτιση του Ιησού στην εκκλησία και ο παπάς ράντιζε τον κόσμο, οι γυναίκες προσπαθούσαν να μαζέψουν τις πρώτες σταγόνες που θα έπεφταν για να μπορέσουν να κάνουν αρσενικά παιδιά.
Η γιορτή της Ρόμπολας
Η διοργάνωση της πρώτης γιορτής της ρομπόλας έγινε το 1978 στα Φραγκάτα και είχε σαν σκοπό την προβολή της ομώνυμης τοπικής ποικιλίας σταφυλιού. Από το 1978 έως και σήμερα η γιορτή της Ρομπόλας διοργανώνεται ανελλιπώς το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τον Δεκαπενταύγουστο.
Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει τοπικά εδέσματα, άφθονο κρασί και να γνωρίσει τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς από τα συγκροτήματα και να διασκεδάσει. Αντίστοιχες γιορτές στην διάρκεια του Αυγούστου διοργανώνονται για το μοναδικό κεφαλλονίτικο κρασί και σε άλλα μέρη όπως τα Βαλσαμάτα.
Η βαγιοφόρα των νιόπαντρων
Ένα ξεχωριστό βάγιο, το οποίο ονόμαζαν βαγιοφόρα, και είχε πάνω του εκτός από τα συνηθισμένα φυτά των υπόλοιπων βάγιων και κόκκινες διπλές βιολέτες, προσφέρονταν στους νιόπαντρους την Κυριακή των Βαϊων. Αυτοί θα το έπαιρναν από το δίσκο και θα προσέφεραν χρήματα για την εκκλησία.
Το ευχέλαιο της Μεγάλης Τετάρτης
Οι γυναίκες πηγαίνοντας στην εκκλησία για το ευχέλαιο, είχαν μαζί τους μια λεκάνη με αλεύρι και επτά κεριά, όσα δηλαδή ήταν τα Ευαγγέλια. Το κάθε κερί άναβε όταν λεγόταν το αντίστοιχο Ευαγγέλιο. Το αλεύρι αυτό δεν το πετούσαν, αλλά το έκαναν πρόσφορο και τον πήγαιναν κατόπιν στην εκκλησία ή το χρησιμοποιούσαν όταν έκαναν ευχέλαιο στο σπίτι τους.
Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης
Ιδιαίτερη σημασία έδιναν οι νοικοκυρές της Κεφαλονιάς στο βάψιμο των αυγών και προπάντων του πρώτου αυγού. Ξεκινούσαν το βάψιμο τους γύρω στις 12 το μεσημέρι και έβαφαν με ιδιαίτερη επιμέλεια το πρώτο μιας και θεωρούσαν ότι υπήρχαν πολλές θεραπευτικές και γενικά θετικές ιδιότητες σε αυτό, όπως αυτή που θέλει το χαλάζι να σταματά όταν βγάλουν το αυγό έξω την ώρα της χαλαζόπτωσης.
Ακόμα, οι επίτροποι της κάθε εκκλησιάς πήγαιναν στα σπίτια του χωριού, για να τους δώσουν οι ενορίτες αυγά ώστε να τα βάψουν για το Πάσχα. Αυτά τα μοίραζαν τη Νια ή Νέα Δευτέρα στα πανηγύρια που έκαναν τα ξωκλήσια του χωριού.
Το βράδυ την ώρα που ψάλλονται τα δώδεκα Ευαγγέλια, οι γυναίκες έχουν ένα μέτρο κλωστή μπλε και κάνουν ένα κόμπο κάθε φορά που λέγεται ένα Ευαγγέλιο. Την άλλη μέρα έβαζαν αυτή την κλωστή σε μια ανθισμένη αγραπιδιά για να παίρνει τις αρρώστιες του κόσμου.
Οι νοικοκυρές για τα Χριστούγεννα φτιάχνουν το Χριστόψωμο, το οποίο διακοσμούν με το σχήμα του Σταυρού και το στολίζουν με αμύγδαλα και καρύδια. Τον παλιό καιρό αφού κάθε μέλος της οικογένειας έκοβε ένα κομμάτι, το υπόλοιπο το πήγαιναν στον στάβλο και τάιζαν τα ζώα σε ανάμνηση της ζεστασιάς που πρόσφεραν στον Χριστό στην γέννησή του.
Ο στολισμός του σπιτιού για τα Χριστούγεννα, πριν έρθει το ξενόφερτο έλατο, ήθελε τα Κεφαλλονίτικα σπίτια να στολίζονται με κλαδιά από αγριοκουμαριές και μυρτιές, ενώ πολλοί χρησιμοποιούσαν και σκίνους. Στο Αργοστόλι, οι κάτοικοι αποχαιρετούν τον παλιό χρόνο περπατώντας στον κεντρικό δρόμο της πόλης όπου οι μπάντες και χορωδίες ψάλλουν τα κάλαντα ρίχνοντας ο ένας στον άλλο αρώματα.
Ένα έθιμο που συνεχίζεται από την αρχαιότητα θέλει την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς τους Κεφαλλονίτες να ξεχύνονται στην εξοχή και να κόβουν μια ασκυνοκάρα ή αγιοβασιλίτσα (όπως την έχουν ονομάσει προς τιμή του Αγίου Βασιλείου), την οποία στην συνέχεια κρεμάνε πάνω από την πόρτα του σπιτιού για να φέρει υγεία, καλή τύχη και προστασία στο σπιτικό τους.
Την Πρωτοχρονιά σπάνε ένα ρόδι πετώντας το στο έδαφος μπροστά από την είσοδο του σπιτιού. Όσοι σπόροι ελευθερώνονται τόσος είναι και ο αριθμός των ευχών για το σπίτι και την οικογένεια. Επίσης ,την ημέρα της Πρωτοχρονιάς οι γυναίκες έφτιαχναν τηγανίτες και μαγείρευαν το χοντρό, μια λαδερή σούπα με λάδι και αλάτι που την έτρωγαν για πρωινό.
Στην Κεφαλονιά δεν υπάρχουν καλικάντζαροι αλλά παγανά, δηλαδή παράξενα πνεύματα με παιδική μορφή, τα οποία πολλοί πιστεύουν πως είναι οι ψυχές των αβάπτιστων νηπίων. Για το δωδεκαήμερο σταύρωναν τις πόρτες κάθε βράδυ και λιβανίζανε, ενώ την παραμονή των Θεοφανείων όταν περνούσε ο παπάς με τον Σταυρό και άγιαζε το σπίτι, τα πνεύματα εξαφανίζονταν.
Άλλο ένα χαρακτηριστικό είναι ότι όταν γινόταν η Βάπτιση του Ιησού στην εκκλησία και ο παπάς ράντιζε τον κόσμο, οι γυναίκες προσπαθούσαν να μαζέψουν τις πρώτες σταγόνες που θα έπεφταν για να μπορέσουν να κάνουν αρσενικά παιδιά.
Η γιορτή της Ρόμπολας
Η διοργάνωση της πρώτης γιορτής της ρομπόλας έγινε το 1978 στα Φραγκάτα και είχε σαν σκοπό την προβολή της ομώνυμης τοπικής ποικιλίας σταφυλιού. Από το 1978 έως και σήμερα η γιορτή της Ρομπόλας διοργανώνεται ανελλιπώς το πρώτο Σαββατοκύριακο μετά τον Δεκαπενταύγουστο.
Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να δοκιμάσει τοπικά εδέσματα, άφθονο κρασί και να γνωρίσει τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς από τα συγκροτήματα και να διασκεδάσει. Αντίστοιχες γιορτές στην διάρκεια του Αυγούστου διοργανώνονται για το μοναδικό κεφαλλονίτικο κρασί και σε άλλα μέρη όπως τα Βαλσαμάτα.
Η βαγιοφόρα των νιόπαντρων
Ένα ξεχωριστό βάγιο, το οποίο ονόμαζαν βαγιοφόρα, και είχε πάνω του εκτός από τα συνηθισμένα φυτά των υπόλοιπων βάγιων και κόκκινες διπλές βιολέτες, προσφέρονταν στους νιόπαντρους την Κυριακή των Βαϊων. Αυτοί θα το έπαιρναν από το δίσκο και θα προσέφεραν χρήματα για την εκκλησία.
Το ευχέλαιο της Μεγάλης Τετάρτης
Οι γυναίκες πηγαίνοντας στην εκκλησία για το ευχέλαιο, είχαν μαζί τους μια λεκάνη με αλεύρι και επτά κεριά, όσα δηλαδή ήταν τα Ευαγγέλια. Το κάθε κερί άναβε όταν λεγόταν το αντίστοιχο Ευαγγέλιο. Το αλεύρι αυτό δεν το πετούσαν, αλλά το έκαναν πρόσφορο και τον πήγαιναν κατόπιν στην εκκλησία ή το χρησιμοποιούσαν όταν έκαναν ευχέλαιο στο σπίτι τους.
Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης
Ιδιαίτερη σημασία έδιναν οι νοικοκυρές της Κεφαλονιάς στο βάψιμο των αυγών και προπάντων του πρώτου αυγού. Ξεκινούσαν το βάψιμο τους γύρω στις 12 το μεσημέρι και έβαφαν με ιδιαίτερη επιμέλεια το πρώτο μιας και θεωρούσαν ότι υπήρχαν πολλές θεραπευτικές και γενικά θετικές ιδιότητες σε αυτό, όπως αυτή που θέλει το χαλάζι να σταματά όταν βγάλουν το αυγό έξω την ώρα της χαλαζόπτωσης.
Ακόμα, οι επίτροποι της κάθε εκκλησιάς πήγαιναν στα σπίτια του χωριού, για να τους δώσουν οι ενορίτες αυγά ώστε να τα βάψουν για το Πάσχα. Αυτά τα μοίραζαν τη Νια ή Νέα Δευτέρα στα πανηγύρια που έκαναν τα ξωκλήσια του χωριού.
Το βράδυ την ώρα που ψάλλονται τα δώδεκα Ευαγγέλια, οι γυναίκες έχουν ένα μέτρο κλωστή μπλε και κάνουν ένα κόμπο κάθε φορά που λέγεται ένα Ευαγγέλιο. Την άλλη μέρα έβαζαν αυτή την κλωστή σε μια ανθισμένη αγραπιδιά για να παίρνει τις αρρώστιες του κόσμου.
Το σπάσιμο της στάμνας το Μεγάλο Σάββατο
Το σπάσιμο της στάμνας μπορεί να είναι ένα έθιμο που έχει γίνει γνωστό κάθε Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα αλλά πάντα υπήρχε και στην Κεφαλονιά και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να πραγματοποιείται στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στα Μονοπολάτα την ώρα που ο ιερέας λέει το «Ανάστα ο θεός». Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια προσπάθειες αναβίωσης του εθίμου γίνονται και στο Αργοστόλι, την Σάμη και Ληξούρι.
Το κάψιμο του Ιούδα
Η κάθαρση που έρχεται με το κάψιμο του Ιούδα έχει δημιουργήσει ένα έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα σε πολλά χωριά της Κεφαλονιάς όπως τα Μονοπολάτα της , στα Λουρδάτα Λοεβαθούς, , στον Κατελειό, στη Σκάλα, στον Πόρο, στην Έρυσσο κ.α.
Πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή των Λουρδάτων τα παιδιά φτιάχνουν το αχυρένιο ανδρείκελο σε ένα πλάτωμα του χωριού, που το ονομάζουν «Ιούδας» και αφού το φτιάξουν τον μεταφέρουν και τον κρεμούν, στον Πλάτανο, και το καίνε. Παλιότερα, που το μέσο μετακίνησης ήταν ο γάιδαρος, το περιέφεραν πάνω του καθισμένο ανάποδα ώστε να τον διαπομπεύσουν σε όλο το χωριό.
Το καρναβάλι της Κεφαλονιάς
Στην Κεφαλλονίτικη διάλεκτο το Καρναβάλι λέγεται μάσκαρα. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς , ομάδες μασκαρεμένων από τα χωριά συνήθιζαν να κατεβαίνουν στο Αργοστόλι για πολύ χορό και τραγούδι. Οι μασκαρεμένοι χόρευαν τόσο τους τοπικούς χορούς όπως τον μπάλο, τον λεβαντίνικο και τον διβαράτικο αλλά και ξενόφερτους όπως το τανγκό, το βαλς, τις καντρίλιες, τις λατσιέρες και το φοξ τροτ, χορούς που αποτελούσαν απομεινάρια των κατακτητών του νησιού.
Οι μασκαρεμένοι φορούσαν λευκές φουστανέλες, λευκά γάντια , χάρτινη ψηλή περικεφαλαία στολισμένη με ωραία κουδουνάκια, ενώ στο στήθος κρεμούσαν πολλά πολύτιμα κοσμήματα. Μάλιστα, αυτά τα κοσμήματα ήταν συνήθως δανεικά είτε από κάποια πλούσια οικογένεια είτε από τις εκκλησιές του χωριού. Εκτός από τον χορό, όμως, οι μασκαρεμένοι διοργάνωναν και διάφορα μπαμπαούλια, δηλαδή εκτελούσαν διάφορα κωμικά νούμερα.
Διασημότερο καρναβάλι, πάντως, στο νησί, είναι το Διονυσιακό καρναβάλι του Ληξουρίου. Έχει ξεκινήσει από τα πολύ πολύ παλιά χρόνια και ακόμα και σήμερα καταφέρνει να αποτελέσει πόλο έλξης τόσο για τους Κεφαλλονίτες, όσο και για τους τουρίστες.
Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζονταν ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η επέτειος της Επανάστασης του 1821 στην Κεφαλονιά. Την παραμονή, μετά τον Εσπερινό γινόταν ολονυχτία. Οι παρεβρισκόμενοι βαρούσαν τουφεκιές, ενώ έφερναν μπαρούτι από το Μοριά και έριχναν πυροτεχνήματα.
Οι μάγειρες του πανηγυριού μαγείρευαν αλιάδες (σκορδαλιές) , το τυπικό φαγητό της ημέρας, μπακαλεόπιτες και κοφισόπιτες . Μετά τον εσπερινό τις μοίραζαν στους πιστούς του πανηγυριού. Μετά την ολονυχτία , μόλις ξημέρωνε έβγαζαν λιτανεία την εικόνα της Βαγγελίστρας σε όλο το χωριό με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής.
Η απαγόρευση που ίσχυε τη συγκεκριμένη ημέρα ήταν να μην βάλουν στο σπίτι λουλούδια ή χόρτα στο σπίτι, διότι τον επόμενο χρόνο θα έβρισκαν φίδι στο σπίτι.
Τα ζαχαροκούλουμα για τις ελεύθερες
Στην Κεφαλονιά στην διάρκεια της προετοιμασίας του γάμου και τον προικιών της νύφης, συνηθίζουν να βάζουν μερικά ζαχαροκούλουρα μέσα στα στρώματα που στέλνονται μαζί με τα άλλα αντικείμενα της προίκας στο σπίτι του γαμπρού. Τα ζαχαροκούλουρα αυτά προορίζονται για τις κοπέλες που θα στρώσουν το νυφικό κρεβάτι.
Η Ανάληψης του Κυρίου
Ιδιαίτερα είναι τα έθιμα και της Ανάληψης προπάντων στα χωριά της Κεφαλονιάς. Εκεί συνηθίζουν να σκορπίζουν άνθη και ανθοπέταλα στον κήπο σε ανάμνηση μελών της οικογένειας αλλά και φίλων που έχουν φύγει από την ζωή.
Ακόμα, το φαγητό της ημέρας ήταν οι κρεατόπιτες ενώ πήγαιναν και στην θάλασσα όπου έκαναν και το πρώτο τους μπάνιο αφού πίστευαν ότι με τον τρόπο αυτό θα αναληφθούν και οι αρρώστιες από πάνω τους.
Αϊ Γιάννης ο Λαμπαδάρης
Στις 24 Ιουνίου, στην γιορτή του Αϊ Γιάννη, οι Κεφαλονίτες γιόρταζαν το έθιμο της Λαμπάδας, προς τιμή του Αϊ Γιάννη του Λαμπαδάρη ή Κλήδωνα. Την προετοιμασία για το άναμμα των φωτιών είχαν αποκλειστικά οι γυναίκες και τα κορίτσια της κάθε γειτονιάς.
Στα χωριά είχαν και το έθιμο του κλήδωνα. Εκεί, σε στέρνες που δεν φαινόντουσαν οι σκιές των δέντρων μέσα, τις ανοίγανε και τις ξορκίζανε στις 2 το μεσημέρι με κόκκινο μαντήλι. Φέρνανε ένα μεγάλο καθρέφτη για να βλέπουνε κάτω χαμηλά στη στέρνα. Μετά το ξόρκι το νερό έκανε κύμα και οι κοπέλες βλέπανε αυτόν που θα παντρευόντουσαν. Την ώρα που έλεγαν το ξόρκι δεν έπρεπε να κρατούν φυλαχτό ή σταυρό (χριστιανικά στοιχεία δεν χωρούσαν σε ένα παγανιστικό έθιμο), να γελούν ή να μιλούν, έπρεπε να είναι απόλυτα αφοσιωμένες στην στέρνα.
Το σπάσιμο της στάμνας μπορεί να είναι ένα έθιμο που έχει γίνει γνωστό κάθε Μεγάλο Σάββατο στην Κέρκυρα αλλά πάντα υπήρχε και στην Κεφαλονιά και συνεχίζει ακόμα και σήμερα να πραγματοποιείται στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής στα Μονοπολάτα την ώρα που ο ιερέας λέει το «Ανάστα ο θεός». Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια προσπάθειες αναβίωσης του εθίμου γίνονται και στο Αργοστόλι, την Σάμη και Ληξούρι.
Το κάψιμο του Ιούδα
Η κάθαρση που έρχεται με το κάψιμο του Ιούδα έχει δημιουργήσει ένα έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα σε πολλά χωριά της Κεφαλονιάς όπως τα Μονοπολάτα της , στα Λουρδάτα Λοεβαθούς, , στον Κατελειό, στη Σκάλα, στον Πόρο, στην Έρυσσο κ.α.
Πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή των Λουρδάτων τα παιδιά φτιάχνουν το αχυρένιο ανδρείκελο σε ένα πλάτωμα του χωριού, που το ονομάζουν «Ιούδας» και αφού το φτιάξουν τον μεταφέρουν και τον κρεμούν, στον Πλάτανο, και το καίνε. Παλιότερα, που το μέσο μετακίνησης ήταν ο γάιδαρος, το περιέφεραν πάνω του καθισμένο ανάποδα ώστε να τον διαπομπεύσουν σε όλο το χωριό.
Το καρναβάλι της Κεφαλονιάς
Στην Κεφαλλονίτικη διάλεκτο το Καρναβάλι λέγεται μάσκαρα. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς , ομάδες μασκαρεμένων από τα χωριά συνήθιζαν να κατεβαίνουν στο Αργοστόλι για πολύ χορό και τραγούδι. Οι μασκαρεμένοι χόρευαν τόσο τους τοπικούς χορούς όπως τον μπάλο, τον λεβαντίνικο και τον διβαράτικο αλλά και ξενόφερτους όπως το τανγκό, το βαλς, τις καντρίλιες, τις λατσιέρες και το φοξ τροτ, χορούς που αποτελούσαν απομεινάρια των κατακτητών του νησιού.
Οι μασκαρεμένοι φορούσαν λευκές φουστανέλες, λευκά γάντια , χάρτινη ψηλή περικεφαλαία στολισμένη με ωραία κουδουνάκια, ενώ στο στήθος κρεμούσαν πολλά πολύτιμα κοσμήματα. Μάλιστα, αυτά τα κοσμήματα ήταν συνήθως δανεικά είτε από κάποια πλούσια οικογένεια είτε από τις εκκλησιές του χωριού. Εκτός από τον χορό, όμως, οι μασκαρεμένοι διοργάνωναν και διάφορα μπαμπαούλια, δηλαδή εκτελούσαν διάφορα κωμικά νούμερα.
Διασημότερο καρναβάλι, πάντως, στο νησί, είναι το Διονυσιακό καρναβάλι του Ληξουρίου. Έχει ξεκινήσει από τα πολύ πολύ παλιά χρόνια και ακόμα και σήμερα καταφέρνει να αποτελέσει πόλο έλξης τόσο για τους Κεφαλλονίτες, όσο και για τους τουρίστες.
Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου
Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζονταν ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η επέτειος της Επανάστασης του 1821 στην Κεφαλονιά. Την παραμονή, μετά τον Εσπερινό γινόταν ολονυχτία. Οι παρεβρισκόμενοι βαρούσαν τουφεκιές, ενώ έφερναν μπαρούτι από το Μοριά και έριχναν πυροτεχνήματα.
Οι μάγειρες του πανηγυριού μαγείρευαν αλιάδες (σκορδαλιές) , το τυπικό φαγητό της ημέρας, μπακαλεόπιτες και κοφισόπιτες . Μετά τον εσπερινό τις μοίραζαν στους πιστούς του πανηγυριού. Μετά την ολονυχτία , μόλις ξημέρωνε έβγαζαν λιτανεία την εικόνα της Βαγγελίστρας σε όλο το χωριό με τη συνοδεία της Φιλαρμονικής.
Η απαγόρευση που ίσχυε τη συγκεκριμένη ημέρα ήταν να μην βάλουν στο σπίτι λουλούδια ή χόρτα στο σπίτι, διότι τον επόμενο χρόνο θα έβρισκαν φίδι στο σπίτι.
Τα ζαχαροκούλουμα για τις ελεύθερες
Στην Κεφαλονιά στην διάρκεια της προετοιμασίας του γάμου και τον προικιών της νύφης, συνηθίζουν να βάζουν μερικά ζαχαροκούλουρα μέσα στα στρώματα που στέλνονται μαζί με τα άλλα αντικείμενα της προίκας στο σπίτι του γαμπρού. Τα ζαχαροκούλουρα αυτά προορίζονται για τις κοπέλες που θα στρώσουν το νυφικό κρεβάτι.
Η Ανάληψης του Κυρίου
Ιδιαίτερα είναι τα έθιμα και της Ανάληψης προπάντων στα χωριά της Κεφαλονιάς. Εκεί συνηθίζουν να σκορπίζουν άνθη και ανθοπέταλα στον κήπο σε ανάμνηση μελών της οικογένειας αλλά και φίλων που έχουν φύγει από την ζωή.
Ακόμα, το φαγητό της ημέρας ήταν οι κρεατόπιτες ενώ πήγαιναν και στην θάλασσα όπου έκαναν και το πρώτο τους μπάνιο αφού πίστευαν ότι με τον τρόπο αυτό θα αναληφθούν και οι αρρώστιες από πάνω τους.
Αϊ Γιάννης ο Λαμπαδάρης
Στις 24 Ιουνίου, στην γιορτή του Αϊ Γιάννη, οι Κεφαλονίτες γιόρταζαν το έθιμο της Λαμπάδας, προς τιμή του Αϊ Γιάννη του Λαμπαδάρη ή Κλήδωνα. Την προετοιμασία για το άναμμα των φωτιών είχαν αποκλειστικά οι γυναίκες και τα κορίτσια της κάθε γειτονιάς.
Στα χωριά είχαν και το έθιμο του κλήδωνα. Εκεί, σε στέρνες που δεν φαινόντουσαν οι σκιές των δέντρων μέσα, τις ανοίγανε και τις ξορκίζανε στις 2 το μεσημέρι με κόκκινο μαντήλι. Φέρνανε ένα μεγάλο καθρέφτη για να βλέπουνε κάτω χαμηλά στη στέρνα. Μετά το ξόρκι το νερό έκανε κύμα και οι κοπέλες βλέπανε αυτόν που θα παντρευόντουσαν. Την ώρα που έλεγαν το ξόρκι δεν έπρεπε να κρατούν φυλαχτό ή σταυρό (χριστιανικά στοιχεία δεν χωρούσαν σε ένα παγανιστικό έθιμο), να γελούν ή να μιλούν, έπρεπε να είναι απόλυτα αφοσιωμένες στην στέρνα.
Οι κρίνοι της Παναγίας στο χωριό Πάστρα
Ένα θαύμα συντελείται κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο στην εκκλησία του χωριού Πάστρα. Στις 30 Ιουνίου, στην γιορτή των Αγίων Αποστόλων, κρίνοι της Παναγίας που είχαν ανθίσει κατά την διάρκεια του Μαΐου φυλάσσονται και τοποθετούνται μπροστά στην εικόνα της Παναγίας μέχρι την 15η Αυγούστου, οπότε ξανανθίζουν.
Ο εορτασμός του Αγίου Γερασίμου
Ο Άγιος Γεράσιμος, ο μοναχός από τα Τρίκαλα Κορινθίας και προστάτης της Κεφαλονιάς, έζησε τον 16ο αιώνα. Στις 16 Αυγούστου, κάτοικοι του νησιού και προσκυνητές από όλα τα μέρη της Ορθοδοξίας γιορτάζουν την επέτειο της Κοίμησης του Αγίου στο μοναστήρι του στα Ομαλά.
Κατά το έθιμο το εκκλησίασμα ακολουθεί την λιτανεία από την εκκλησία, μέσα από μια μεγάλη σκιασμένη λεωφόρο στον μεγαλοπρεπή μοναχικό πλάτανο. Πρόκειται για το σημείο που ο Άγιος Γεράσιμος έσκαψε ένα πηγάδι και φύτεψε τον πλάτανο δίπλα του. Η λιτανεία σταματά για λίγο εδώ και συνηθίζεται να παίρνουν οι πιστοί ένα φυλλαράκι αυτού του πολύτιμου πλατάνου σε ανάμνηση του Άγιου. Στις 20 Οκτωβρίου γίνεται μια παρόμοια γιορτή σε ανάμνηση της ανακομιδής του λειψάνου του Άγιου.
Τα Μπουρμπουρέλια της Μεσοσπορίτισσας
Πρόκειται για τα Εισόδια της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου, μια γιορτή που γίνεται στο μέσον της εποχής της σποράς για αυτό η Παναγία των Εισοδίων λέγεται και Μεσοσπορίτισσα. Πρόκειται για πανάρχαια ελληνική συνήθεια, τότε προς την Δήμητρα, ώστε να αποδώσει καρπούς η σπορά.
Αυτή την ημέρα, οι νοικοκυρές μαγειρεύουν τα «μπουρμπουρέλια», ένα μείγμα από διάφορους ντόπιους καρπούς , στάρι, καλαμπόκι, φασόλια, φακές, ρεβύθια, κουκιά και μπιζέλια. Μάλιστα, οι αγρότες έχουν και το ανάλογο στιχάκι: «μισόφαγα, μισόσπειρα, μισά έχω να περάσω».
Γιορτή Τρύγου και Μουσταλευρίας στα Τρωϊαννάτα
Κάθε χρόνο τον Αύγουστο διοργανώνεται στα Τρωϊαννάτα η γιορτή Τρύγου και Μουσταλευριάς. Εκεί οι παρευρισκόμενοι μαθαίνουν πως φτιάχνεται η μουσταλευριά: Από τη στιγμή που κόβεται το σταφύλι, πάτημα στον λινό, από το σέκιο στην πινιάτα και στην συνέχεια η προσθήκη των υλικών στον μούστο.
Ακόμα, τα νέα παιδιά του χωριού αναβιώνουν το έθιμο του πατήματος των σταφυλιών, ενώ οι παρευρισκόμενοι δοκιμάζουν ρομπόλα και μουσταλευριές, χορεύουν και διασκεδάζουν.
Τα φιδάκια της Παναγίας
15 Αυγούστου στο χωριό Μαρκόπουλο γιορτάζει η εκκλησία της «Παναγιάς της Λαγκουβάρδας» όπου παρατηρείται το μοναδικό φαινόμενο με τα φιδάκια της Παναγιάς. Σύμφωνα με την παράδοση, παλιά η εκκλησία βρισκόταν σε άλλο σημείο και λειτουργούσε και σαν μοναστήρι. Σε κάποια επιδρομή πειρατών οι μοναχές παρακάλεσαν την Παναγία να τις μεταμορφώσει σε φίδια. Όταν οι πειρατές μπήκαν στη μονή βρήκαν μόνο φίδια.
Κάθε χρόνο, πάντως, από τη νύχτα της 6ης Αυγούστου παρουσιάζονται στην εκκλησία φιδάκια, που φέρουν ένα μαύρο σημάδι σαν σταυρό στο κεφάλι και την γλώσσα τους, ενώ πλήθος κόσμου προσκυνάει την εικόνα της Παναγίας. Το βράδυ της 14ης Αυγούστου, μετά την λειτουργία, γίνεται εμποροπανήγυρις και χορός στη μικρή πλατεία γύρω από την εκκλησία.
Τοπικά προϊόντα
Δύο είναι τα προϊόντα της Κεφαλονιάς που την έχουν κάνει διάσημη… Οι μάντολες (μικρή ζαχαρωτή λιχουδιά σε κόκκινο χρώμα, η οποία πήρε το όνομά της από την ιταλική λέξη mandorla που σημαίνει αμύγδαλο) και το τοπικό κρασί ρομπόλα. Φροντίστε, λοιπόν, να προμηθευτείτε ποσότητες από αυτά πριν αφήσετε το νησί.
Σε κάποια από τις επισκέψεις σας στα ταβερνάκια του νησιού μην παραλείψετε να δοκιμάσετε την μοναδική Κεφαλλονίτικη κρεατόπιτα, η οποία είναι πολύ διαφορετική από ότι έχουμε συνηθίσει, καθώς και το Κεφαλλονίτικο Μπουργέτο που φτιάχνεται ψιλό ψαράκι (μαριδάκι ή αθερίνα).
Ένα θαύμα συντελείται κάθε χρόνο τον Δεκαπενταύγουστο στην εκκλησία του χωριού Πάστρα. Στις 30 Ιουνίου, στην γιορτή των Αγίων Αποστόλων, κρίνοι της Παναγίας που είχαν ανθίσει κατά την διάρκεια του Μαΐου φυλάσσονται και τοποθετούνται μπροστά στην εικόνα της Παναγίας μέχρι την 15η Αυγούστου, οπότε ξανανθίζουν.
Ο εορτασμός του Αγίου Γερασίμου
Ο Άγιος Γεράσιμος, ο μοναχός από τα Τρίκαλα Κορινθίας και προστάτης της Κεφαλονιάς, έζησε τον 16ο αιώνα. Στις 16 Αυγούστου, κάτοικοι του νησιού και προσκυνητές από όλα τα μέρη της Ορθοδοξίας γιορτάζουν την επέτειο της Κοίμησης του Αγίου στο μοναστήρι του στα Ομαλά.
Κατά το έθιμο το εκκλησίασμα ακολουθεί την λιτανεία από την εκκλησία, μέσα από μια μεγάλη σκιασμένη λεωφόρο στον μεγαλοπρεπή μοναχικό πλάτανο. Πρόκειται για το σημείο που ο Άγιος Γεράσιμος έσκαψε ένα πηγάδι και φύτεψε τον πλάτανο δίπλα του. Η λιτανεία σταματά για λίγο εδώ και συνηθίζεται να παίρνουν οι πιστοί ένα φυλλαράκι αυτού του πολύτιμου πλατάνου σε ανάμνηση του Άγιου. Στις 20 Οκτωβρίου γίνεται μια παρόμοια γιορτή σε ανάμνηση της ανακομιδής του λειψάνου του Άγιου.
Τα Μπουρμπουρέλια της Μεσοσπορίτισσας
Πρόκειται για τα Εισόδια της Θεοτόκου στις 21 Νοεμβρίου, μια γιορτή που γίνεται στο μέσον της εποχής της σποράς για αυτό η Παναγία των Εισοδίων λέγεται και Μεσοσπορίτισσα. Πρόκειται για πανάρχαια ελληνική συνήθεια, τότε προς την Δήμητρα, ώστε να αποδώσει καρπούς η σπορά.
Αυτή την ημέρα, οι νοικοκυρές μαγειρεύουν τα «μπουρμπουρέλια», ένα μείγμα από διάφορους ντόπιους καρπούς , στάρι, καλαμπόκι, φασόλια, φακές, ρεβύθια, κουκιά και μπιζέλια. Μάλιστα, οι αγρότες έχουν και το ανάλογο στιχάκι: «μισόφαγα, μισόσπειρα, μισά έχω να περάσω».
Γιορτή Τρύγου και Μουσταλευρίας στα Τρωϊαννάτα
Κάθε χρόνο τον Αύγουστο διοργανώνεται στα Τρωϊαννάτα η γιορτή Τρύγου και Μουσταλευριάς. Εκεί οι παρευρισκόμενοι μαθαίνουν πως φτιάχνεται η μουσταλευριά: Από τη στιγμή που κόβεται το σταφύλι, πάτημα στον λινό, από το σέκιο στην πινιάτα και στην συνέχεια η προσθήκη των υλικών στον μούστο.
Ακόμα, τα νέα παιδιά του χωριού αναβιώνουν το έθιμο του πατήματος των σταφυλιών, ενώ οι παρευρισκόμενοι δοκιμάζουν ρομπόλα και μουσταλευριές, χορεύουν και διασκεδάζουν.
Τα φιδάκια της Παναγίας
15 Αυγούστου στο χωριό Μαρκόπουλο γιορτάζει η εκκλησία της «Παναγιάς της Λαγκουβάρδας» όπου παρατηρείται το μοναδικό φαινόμενο με τα φιδάκια της Παναγιάς. Σύμφωνα με την παράδοση, παλιά η εκκλησία βρισκόταν σε άλλο σημείο και λειτουργούσε και σαν μοναστήρι. Σε κάποια επιδρομή πειρατών οι μοναχές παρακάλεσαν την Παναγία να τις μεταμορφώσει σε φίδια. Όταν οι πειρατές μπήκαν στη μονή βρήκαν μόνο φίδια.
Κάθε χρόνο, πάντως, από τη νύχτα της 6ης Αυγούστου παρουσιάζονται στην εκκλησία φιδάκια, που φέρουν ένα μαύρο σημάδι σαν σταυρό στο κεφάλι και την γλώσσα τους, ενώ πλήθος κόσμου προσκυνάει την εικόνα της Παναγίας. Το βράδυ της 14ης Αυγούστου, μετά την λειτουργία, γίνεται εμποροπανήγυρις και χορός στη μικρή πλατεία γύρω από την εκκλησία.
Τοπικά προϊόντα
Δύο είναι τα προϊόντα της Κεφαλονιάς που την έχουν κάνει διάσημη… Οι μάντολες (μικρή ζαχαρωτή λιχουδιά σε κόκκινο χρώμα, η οποία πήρε το όνομά της από την ιταλική λέξη mandorla που σημαίνει αμύγδαλο) και το τοπικό κρασί ρομπόλα. Φροντίστε, λοιπόν, να προμηθευτείτε ποσότητες από αυτά πριν αφήσετε το νησί.
Σε κάποια από τις επισκέψεις σας στα ταβερνάκια του νησιού μην παραλείψετε να δοκιμάσετε την μοναδική Κεφαλλονίτικη κρεατόπιτα, η οποία είναι πολύ διαφορετική από ότι έχουμε συνηθίσει, καθώς και το Κεφαλλονίτικο Μπουργέτο που φτιάχνεται ψιλό ψαράκι (μαριδάκι ή αθερίνα).
