της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Στη Σάμο οι άνθρωποι είναι απλοί, φιλόξενοι, καλόκαρδοι. Οι παραδόσεις διατηρούνται ζωντανές στις καρδιές τους και τα ήθη και τα έθιμα περνούν από γενιά σε γενιά.
Χριστούγεννα & Πρωτοχρονιά
Τις μέρες των Χριστουγέννων παρασκευάζονται γλυκά – μπακλαβά, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, κατάδες – και σφάζουν χοιρινά, τα βράζουν και με το βρασμένο κρέας και λεμόνι, φτιάχνουν τη λεγόμενη «πηχτή» για να φαγωθεί ανήμερα τα Χριστούγεννα.
Το ρόδι είναι απαραίτητο για κάθε σαμιώτικο σπιτικό, καθώς οι οικογένειες το πρωί της Πρωτοχρονιάς μετά την εκκλησία θα το σπάσουν για να σκορπίσουν οι σπόροι του και να γεμίσει το σπίτι ευτυχία και υγεία.
Συνήθως μπροστά στο κατώφλι της εισόδου ο νοικοκύρης έβαζε τον «τραχά» για να τον πατήσει αυτός που έκανε το ποδαρικό και να είναι το σπίτι «σιδερένιο» σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς.
Πριν το πρωτοχρονιάτικο γεύμα, τα παιδιά προσφέρουν ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά στους παππούδες τους για να τους δείξουν την αγάπη και τη φροντίδα τους, την ονομαζόμενη «Προβέντα». Οι παππούδες με τη σειρά τους, τους δίνουν τη λεγόμενη «Μπουπιστρίνα» ή «μπουλστρίνα», δηλ. χαρτζιλίκι και γλυκά.
Ο Καδής
Το αποκριάτικο αυτό έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή της Τουρκοκρατίας και σατιρίζει τους Τούρκους δικαστές, οι οποίοι απαιτούσαν από τους Σαμιώτες δυσβάσταχτους φόρους. Στις μέρες μας, ο Καδής με τη φρουρά του, όλοι μασκαρεμένοι, εισέρχεται στην πλατεία του χωριού καβάλα ανάποδα σε ένα γαϊδουράκι. Το δικαστήριο ξεκινά και ο χωρικός, που αναπαριστά τον Τούρκο Καδή δικάζει τους παρευρισκόμενους βρίσκοντας αστείες δικαιολογίες και επιβάλλοντας πρόστιμα.
Τις μέρες των Χριστουγέννων παρασκευάζονται γλυκά – μπακλαβά, κουραμπιέδες, μελομακάρονα, κατάδες – και σφάζουν χοιρινά, τα βράζουν και με το βρασμένο κρέας και λεμόνι, φτιάχνουν τη λεγόμενη «πηχτή» για να φαγωθεί ανήμερα τα Χριστούγεννα.
Το ρόδι είναι απαραίτητο για κάθε σαμιώτικο σπιτικό, καθώς οι οικογένειες το πρωί της Πρωτοχρονιάς μετά την εκκλησία θα το σπάσουν για να σκορπίσουν οι σπόροι του και να γεμίσει το σπίτι ευτυχία και υγεία.
Συνήθως μπροστά στο κατώφλι της εισόδου ο νοικοκύρης έβαζε τον «τραχά» για να τον πατήσει αυτός που έκανε το ποδαρικό και να είναι το σπίτι «σιδερένιο» σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς.
Πριν το πρωτοχρονιάτικο γεύμα, τα παιδιά προσφέρουν ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά στους παππούδες τους για να τους δείξουν την αγάπη και τη φροντίδα τους, την ονομαζόμενη «Προβέντα». Οι παππούδες με τη σειρά τους, τους δίνουν τη λεγόμενη «Μπουπιστρίνα» ή «μπουλστρίνα», δηλ. χαρτζιλίκι και γλυκά.
Ο Καδής
Το αποκριάτικο αυτό έθιμο έχει τις ρίζες του στην εποχή της Τουρκοκρατίας και σατιρίζει τους Τούρκους δικαστές, οι οποίοι απαιτούσαν από τους Σαμιώτες δυσβάσταχτους φόρους. Στις μέρες μας, ο Καδής με τη φρουρά του, όλοι μασκαρεμένοι, εισέρχεται στην πλατεία του χωριού καβάλα ανάποδα σε ένα γαϊδουράκι. Το δικαστήριο ξεκινά και ο χωρικός, που αναπαριστά τον Τούρκο Καδή δικάζει τους παρευρισκόμενους βρίσκοντας αστείες δικαιολογίες και επιβάλλοντας πρόστιμα.
Τo έθιμο των οβίδων
Το Πάσχα, μετά το «Χριστός Ανέστη» του ιερέα στο Μαραθόκαμπο, διατηρούν το έθιμο των «Οβίδων ή Τουφεκιών», όπου οι ενορίες του χωριού ανταγωνίζονται για το ποια θα παρουσιάσει το εντυπωσιακότερο θέαμα. Για τη συνέχιση του εθίμου αυτού, απαιτείται προετοιμασία μήνες πριν.
H «Κούνια»
Το Πάσχα, μετά την εκκλησία λοιπόν, σε μεγάλα δέντρα του χωριού ή κοντά στο χωριό στήνονται μεγάλες κούνιες, όπου στη μέση κάθονται μία με δύο κοπέλες και στην άκρη, όρθιο, από ένα παλικάρι.
Γιορτή του Άη Γιάννη Κλήδονα
Κάθε χρόνο στις 23 Ιουνίου, αναβιώνει στο νησί το έθιμο του Άη Γιάννη του Κλήδονα. Στις κεντρικές πλατείες των χωριών ανάβουν μεγάλες φωτιές, όπου καίγονται μαγιάτικα στεφάνια και κλαδιά. Ο κόσμος συμμετέχει πηδώντας πάνω από τις φωτιές. Το γλέντι συνεχίζεται με παραδοσιακούς χορούς και δρώμενα.
Πανηγύρια
Πολλά και με μεγάλη συμμετοχή είναι και τα υπαίθρια πανηγύρια, με ζωντανή μουσική, χορούς, φαγητό και άφθονο σαμιώτικο κρασί. Είναι κυρίως εμπνευσμένα από τοπικά έθιμα και παραδοσιακά προϊόντα, όπως η «Γιορτή Τηγανίτας» στους Μυτιληνιούς και στον Πλάτανο, η «Γιορτή του Πορτοκαλιού» στους Μύλους, η «Γιορτή του Κρεμμυδιού» στα Κουμέϊκα, η «Γιορτή της Σούμας» σε Καστανιά, Πάνδροσο και πολλά ορεινά χωριά, τα «Κυβελομαγειρέματα» στον Πύργο, η «Γιορτή της Μουσταλευριάς» στο Μεσόγειο, κ.ά.
Το Πάσχα, μετά το «Χριστός Ανέστη» του ιερέα στο Μαραθόκαμπο, διατηρούν το έθιμο των «Οβίδων ή Τουφεκιών», όπου οι ενορίες του χωριού ανταγωνίζονται για το ποια θα παρουσιάσει το εντυπωσιακότερο θέαμα. Για τη συνέχιση του εθίμου αυτού, απαιτείται προετοιμασία μήνες πριν.
H «Κούνια»
Το Πάσχα, μετά την εκκλησία λοιπόν, σε μεγάλα δέντρα του χωριού ή κοντά στο χωριό στήνονται μεγάλες κούνιες, όπου στη μέση κάθονται μία με δύο κοπέλες και στην άκρη, όρθιο, από ένα παλικάρι.
Γιορτή του Άη Γιάννη Κλήδονα
Κάθε χρόνο στις 23 Ιουνίου, αναβιώνει στο νησί το έθιμο του Άη Γιάννη του Κλήδονα. Στις κεντρικές πλατείες των χωριών ανάβουν μεγάλες φωτιές, όπου καίγονται μαγιάτικα στεφάνια και κλαδιά. Ο κόσμος συμμετέχει πηδώντας πάνω από τις φωτιές. Το γλέντι συνεχίζεται με παραδοσιακούς χορούς και δρώμενα.
Πανηγύρια
Πολλά και με μεγάλη συμμετοχή είναι και τα υπαίθρια πανηγύρια, με ζωντανή μουσική, χορούς, φαγητό και άφθονο σαμιώτικο κρασί. Είναι κυρίως εμπνευσμένα από τοπικά έθιμα και παραδοσιακά προϊόντα, όπως η «Γιορτή Τηγανίτας» στους Μυτιληνιούς και στον Πλάτανο, η «Γιορτή του Πορτοκαλιού» στους Μύλους, η «Γιορτή του Κρεμμυδιού» στα Κουμέϊκα, η «Γιορτή της Σούμας» σε Καστανιά, Πάνδροσο και πολλά ορεινά χωριά, τα «Κυβελομαγειρέματα» στον Πύργο, η «Γιορτή της Μουσταλευριάς» στο Μεσόγειο, κ.ά.
Τοπική Κουζίνα
Τα κλασικά προϊόντα του νησιού είναι το κρασί και το Ελαιόλαδο. Επίσης, το τοπικό παραδοσιακό ούζο και η σούμα αποτελούν δύο θαυμάσιες επιλογές για να συνοδεύσετε το φαγητό σας. Η σούμα μοιάζει με τσίπουρο και προέρχεται από το πεντανόστιμο σταφύλι μοσχάτο που ευδοκιμεί στην περιοχή. Από γλυκίσματα, εξέχουσα θέση στη σαμιώτικη κουζίνα έχουν τα ξεροτήγανα ή δίπλες ή κατμάρια, η μουσταλευριά, το πετιμέζι, ο μπακλαβάς και οι κατάδες, η ταχινόπιτα ή αλειψόπιτα και σταρόζουμο.
Η σαμιώτικη κουζίνα έχει επιρροές από τη Μικρά Ασία και διακρίνεται για τις ιδιαίτερες γεύσεις της. Στις σπεσιαλιτέ του νησιού συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων το παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό κατσικάκι στο φούρνο και συγκεκριμένα γεμιστή πλάτη ψημένη στο φούρνο με πατάτες ή και κοκκινιστό, οι ρεβυθοκεφτέδες, οι κολοκυθοανθοί τηγανητοί ή γεμιστοί με ρύζι και τα καμπούνια με αυγά. Γνωστά είναι, επίσης, τα μπουρέκια, τα γιαπράκια και οι τηγανίτες που τρώγονται με τυρί ή πετιμέζι.
Μοναδική είναι η λεγόμενη «γιορτή», που φτιάχνεται από τους πιστούς και μόνο κατά τον εορτασμό κάποιου Αγίου. Παρασκευάζεται από κατσίκι, το οποίο βράζεται για περίπου 12 ώρες μέσα σε καζάνι, με πολλά κρεμμύδια και σιτάρι αλεσμένο. Το φαγητό αυτό σερβίρεται ζεστό, αμέσως μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας.
Τα κλασικά προϊόντα του νησιού είναι το κρασί και το Ελαιόλαδο. Επίσης, το τοπικό παραδοσιακό ούζο και η σούμα αποτελούν δύο θαυμάσιες επιλογές για να συνοδεύσετε το φαγητό σας. Η σούμα μοιάζει με τσίπουρο και προέρχεται από το πεντανόστιμο σταφύλι μοσχάτο που ευδοκιμεί στην περιοχή. Από γλυκίσματα, εξέχουσα θέση στη σαμιώτικη κουζίνα έχουν τα ξεροτήγανα ή δίπλες ή κατμάρια, η μουσταλευριά, το πετιμέζι, ο μπακλαβάς και οι κατάδες, η ταχινόπιτα ή αλειψόπιτα και σταρόζουμο.
Η σαμιώτικη κουζίνα έχει επιρροές από τη Μικρά Ασία και διακρίνεται για τις ιδιαίτερες γεύσεις της. Στις σπεσιαλιτέ του νησιού συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων το παραδοσιακό πασχαλινό φαγητό κατσικάκι στο φούρνο και συγκεκριμένα γεμιστή πλάτη ψημένη στο φούρνο με πατάτες ή και κοκκινιστό, οι ρεβυθοκεφτέδες, οι κολοκυθοανθοί τηγανητοί ή γεμιστοί με ρύζι και τα καμπούνια με αυγά. Γνωστά είναι, επίσης, τα μπουρέκια, τα γιαπράκια και οι τηγανίτες που τρώγονται με τυρί ή πετιμέζι.
Μοναδική είναι η λεγόμενη «γιορτή», που φτιάχνεται από τους πιστούς και μόνο κατά τον εορτασμό κάποιου Αγίου. Παρασκευάζεται από κατσίκι, το οποίο βράζεται για περίπου 12 ώρες μέσα σε καζάνι, με πολλά κρεμμύδια και σιτάρι αλεσμένο. Το φαγητό αυτό σερβίρεται ζεστό, αμέσως μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας.
