της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Το βουνό που ο θρύλος το καταγράφει σαν τη θερινή κατοικία των 12 θεών του Ολύμπου και τη μυθική χώρα των Κενταύρων, υψώνεται επιβλητικό και καταπράσινο βόρεια και ανατολικά του Βόλου. Το Πήλιο είναι ένας ανεξάντλητος θησαυρός μύθων, θρύλων, ιστορίας και πολιτιστικής παράδοσης, καθώς για χιλιετίες το έχουν περπατήσει θεοί, ημίθεοι και κένταυροι, τιτάνες και γίγαντες, νύμφες και δρυάδες, βασιλιάδες, ήρωες και πολεμιστές.
Ονομασία
Πιθανολογείται ότι η ετυμολογία της ονομασίας του προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη Πηλούσιο και δόθηκε στο βουνό της Μαγνησίας από τους Προέλληνες, που ήρθαν από τη νοτιοανατολική μεσογειακή λεκάνη. Ίσως όμως να προέρχεται από την ιλλυρική λέξη pil, που σημαίνει δάσος.
Μυθολογία
Τρεις κύριες μυθολογικές ιστορίες σχετίζονται με το Πήλιο: ο μύθος των Κενταύρων, του Ιάσονος με την Αργοναυτική εκστρατεία και των γάμων του Πηλέως με την Θέτιδα. Σύμφωνα λοιπόν με την μυθολογία, εδώ ζούσαν οι Κένταυροι, που ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα, καθώς και οι Λάπιθες και οι Μαγνήτες (οι οποίοι και έδωσαν αργότερα το όνομα τους στην περιοχή). Ο μύθος αναφέρει επίσης, ότι εδώ ζούσε ο Κένταυρος Χείρωνας, που με τις θεραπευτικές του γνώσεις στην Βοτανολογία, γιάτρευε απλούς ανθρώπους και ημίθεους καθώς στο Πήλιο υπάρχουν πάνω από 2.000 είδη βοτάνων. Μέσα σ’ αυτές τις δασωμένες βουνοπλαγιές η παράδοση τοποθετεί τη λαμπρή τελετή των γάμων του Πηλέα με τη Θέτιδα. Στους γάμους ήταν προσκεκλημένοι όλοι οι θεοί του Ολύμπου με προεξάρχουσες τις εννέα Μούσες και τον Απόλλωνα που συμπλήρωναν με τα τραγούδια τους το μυθικό γαμήλιο γλέντι.
Πιθανολογείται ότι η ετυμολογία της ονομασίας του προέρχεται από την αιγυπτιακή λέξη Πηλούσιο και δόθηκε στο βουνό της Μαγνησίας από τους Προέλληνες, που ήρθαν από τη νοτιοανατολική μεσογειακή λεκάνη. Ίσως όμως να προέρχεται από την ιλλυρική λέξη pil, που σημαίνει δάσος.
Μυθολογία
Τρεις κύριες μυθολογικές ιστορίες σχετίζονται με το Πήλιο: ο μύθος των Κενταύρων, του Ιάσονος με την Αργοναυτική εκστρατεία και των γάμων του Πηλέως με την Θέτιδα. Σύμφωνα λοιπόν με την μυθολογία, εδώ ζούσαν οι Κένταυροι, που ήταν μισοί άνθρωποι και μισοί άλογα, καθώς και οι Λάπιθες και οι Μαγνήτες (οι οποίοι και έδωσαν αργότερα το όνομα τους στην περιοχή). Ο μύθος αναφέρει επίσης, ότι εδώ ζούσε ο Κένταυρος Χείρωνας, που με τις θεραπευτικές του γνώσεις στην Βοτανολογία, γιάτρευε απλούς ανθρώπους και ημίθεους καθώς στο Πήλιο υπάρχουν πάνω από 2.000 είδη βοτάνων. Μέσα σ’ αυτές τις δασωμένες βουνοπλαγιές η παράδοση τοποθετεί τη λαμπρή τελετή των γάμων του Πηλέα με τη Θέτιδα. Στους γάμους ήταν προσκεκλημένοι όλοι οι θεοί του Ολύμπου με προεξάρχουσες τις εννέα Μούσες και τον Απόλλωνα που συμπλήρωναν με τα τραγούδια τους το μυθικό γαμήλιο γλέντι.
Αρχαιότητα
Αρχαιολογικές σκαπάνες αποκαλύπτουν 40 περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η-8η χιλιετία π.Χ.), που αρκετοί από αυτούς εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και στη διάρκεια της εποχής του χαλκού (3000-1500 π.Χ.). Σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί είναι το Σέσκλο και το Διμήνι, όπου οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία, καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό, που προερχόταν από τη Μήλο. Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις στην περιοχή είναι στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στη σημερινή συνοικία του Βόλου Παλιά, και τα Πευκάκια. Στη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον ξακουστό μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Τα νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα στο Διμήνι τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού ήταν στο Διμήνι. Εκεί βρισκόταν το οικονομικό κέντρο όπου οι δραστηριοτητες βασίζονταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία ενώ οι δραστηριότητες που είχαν σχέση με τη θάλασσα εξασκούνταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αιώνας. π.Χ.) άκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών.
Βυζαντινά χρόνια
Στα βυζαντινά χρόνια εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Σλάβοι. Ιδρύθηκαν στο Πήλιο τα πρώτα μοναστήρια (12ος αιώνας) και στη συνέχεια γύρω από αυτά οι μικροί οικισμοί, που οι περισσότεροι εξελίχθηκαν αργότερα στα φημισμένα 24 χωριά του Πηλίου. Σε αυτά είχαν δώσει οι Τούρκοι ορισμένα προνόμια, χωρίζοντάς σε δύο κατηγορίες: τα Χάσια, που ανήκαν απευθείας στον σουλτάνο (Πορταριά, Zαγορά, Tσαγκαράδα) και τα Βακούφια, που ανήκαν σε διάφορα ιδρύματα (Mακρυνίτσα, Mούρεσι, Aργαλαστή).
Αρχαιολογικές σκαπάνες αποκαλύπτουν 40 περίπου νεολιθικούς οικισμούς (7η-8η χιλιετία π.Χ.), που αρκετοί από αυτούς εξακολούθησαν τις δραστηριότητές τους και στη διάρκεια της εποχής του χαλκού (3000-1500 π.Χ.). Σημαντικότεροι νεολιθικοί οικισμοί είναι το Σέσκλο και το Διμήνι, όπου οι έρευνες ανέδειξαν χαρακτηριστικά γραπτά κεραμικά, κοκάλινα και λίθινα εργαλεία, καθώς και αντικείμενα από οψιδιανό, που προερχόταν από τη Μήλο. Σημαντικές μυκηναϊκές θέσεις στην περιοχή είναι στο λόφο των Αγίων Θεοδώρων, στη σημερινή συνοικία του Βόλου Παλιά, και τα Πευκάκια. Στη μυκηναϊκή περίοδο χρονολογείται η ίδρυση της Ιωλκού, σημαντικού οικονομικού και πνευματικού κέντρου της περιοχής, που συνδέεται άμεσα με τον ξακουστό μύθο της Αργοναυτικής εκστρατείας. Τα νεότερα αρχαιολογικά ευρήματα στο Διμήνι τεκμηριώνουν την άποψη ότι η έδρα των βασιλιάδων της Ιωλκού ήταν στο Διμήνι. Εκεί βρισκόταν το οικονομικό κέντρο όπου οι δραστηριοτητες βασίζονταν στη γεωργία και την κτηνοτροφία ενώ οι δραστηριότητες που είχαν σχέση με τη θάλασσα εξασκούνταν από το λιμάνι στα Πευκάκια. Στην κλασική περίοδο (6ος αιώνας. π.Χ.) άκμασαν οι Παγασές, οι οποίες υπήρξαν επίνειο των Φερών.
Βυζαντινά χρόνια
Στα βυζαντινά χρόνια εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Σλάβοι. Ιδρύθηκαν στο Πήλιο τα πρώτα μοναστήρια (12ος αιώνας) και στη συνέχεια γύρω από αυτά οι μικροί οικισμοί, που οι περισσότεροι εξελίχθηκαν αργότερα στα φημισμένα 24 χωριά του Πηλίου. Σε αυτά είχαν δώσει οι Τούρκοι ορισμένα προνόμια, χωρίζοντάς σε δύο κατηγορίες: τα Χάσια, που ανήκαν απευθείας στον σουλτάνο (Πορταριά, Zαγορά, Tσαγκαράδα) και τα Βακούφια, που ανήκαν σε διάφορα ιδρύματα (Mακρυνίτσα, Mούρεσι, Aργαλαστή).
Τουρκοκρατία
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η περιοχή έγινε πνευματικό φυτώριο, αναδεικνύοντας μερικές από τις μεγαλύτερες πνευματικές φυσιογνωμίες της εποχής, όπως ο Άνθιμος Γαζής, ιερέας και λόγιος από τις Μηλιές, που πρωτοστάτησε στην εξέγερση κατά των Τούρκων, στην περιοχή του Πηλίου, στην διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Πολλοί κάτοικοι των γύρω περιοχών σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από την ασφυκτική σκλαβιά, κατέφευγαν στο βουνό του Πηλίου. Στα χωριά αυτά είχαν παραχωρηθεί ειδικά προνόμια και έτσι μπόρεσαν να οργανωθούν πολύ καλά, να δημιουργήσουν βιοτεχνίες και επιχειρήσεις και να γνωρίσουν ευημερία και οικονομική ανάπτυξη. Αυτό συνέβη γιατί η περιοχή του Πηλίου άνηκε στη μητέρα του Σουλτάνου Βαλιδέ-χανούμ και είχε αυτονομία. Χωρίζονταν στα ‘βακούφια’, που είχαν πρωτεύουσες την Αργαλάστη και την Μακρυνίτσα και στα ‘χάσια’, τα οποία διοικούνταν από τον πασά της Λάρισας. Η οικονομική τους ανάπτυξη έφτασε σε τέτοιο σήμειο ώστε να εξάγουν προϊόντα στο εξωτερικό.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ανέκοψε προσωρινά την εξέλιξη της πόλης. Την περίοδο 1941-44 ο Βόλος δοκιμάζεται σε όλα τα επίπεδα από τη γερμανική κατοχή. Μεταπολεμικά ο Βόλος εξελίχθηκε σ’ ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά συγκροτήματα της Ελλάδας από οικονομική και δημογραφική άποψη, αποτελούμενο από τους Δήμους Βόλου και Ν. Ιωνίας και μικρότερες περιαστικές κοινότητες. Οι σεισμοί του 1955 άλλαξαν την αισθητική της πόλης.
Νεότερα χρόνια
Τη σύγχρονη εποχή, η πόλη, αξιοποιώντας τη βιοτεχνική τεχνογνωσία του Πηλίου, το εργατικό δυναμικό της Θεσσαλίας και ιδιωτικές επενδύσεις εξελίχθηκε σε σημαντικό βιοτεχνικό και βιομηχανικό κέντρο, με το τρίτο κατά σειρά μεγέθους λιμάνι της χώρας. Η οικονομία της πόλης στηρίζεται στη βιομηχανία, το εμπόριο, τη βιοτεχνία, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό.
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η περιοχή έγινε πνευματικό φυτώριο, αναδεικνύοντας μερικές από τις μεγαλύτερες πνευματικές φυσιογνωμίες της εποχής, όπως ο Άνθιμος Γαζής, ιερέας και λόγιος από τις Μηλιές, που πρωτοστάτησε στην εξέγερση κατά των Τούρκων, στην περιοχή του Πηλίου, στην διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Πολλοί κάτοικοι των γύρω περιοχών σε μια προσπάθεια να ξεφύγουν από την ασφυκτική σκλαβιά, κατέφευγαν στο βουνό του Πηλίου. Στα χωριά αυτά είχαν παραχωρηθεί ειδικά προνόμια και έτσι μπόρεσαν να οργανωθούν πολύ καλά, να δημιουργήσουν βιοτεχνίες και επιχειρήσεις και να γνωρίσουν ευημερία και οικονομική ανάπτυξη. Αυτό συνέβη γιατί η περιοχή του Πηλίου άνηκε στη μητέρα του Σουλτάνου Βαλιδέ-χανούμ και είχε αυτονομία. Χωρίζονταν στα ‘βακούφια’, που είχαν πρωτεύουσες την Αργαλάστη και την Μακρυνίτσα και στα ‘χάσια’, τα οποία διοικούνταν από τον πασά της Λάρισας. Η οικονομική τους ανάπτυξη έφτασε σε τέτοιο σήμειο ώστε να εξάγουν προϊόντα στο εξωτερικό.
Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Ο Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος ανέκοψε προσωρινά την εξέλιξη της πόλης. Την περίοδο 1941-44 ο Βόλος δοκιμάζεται σε όλα τα επίπεδα από τη γερμανική κατοχή. Μεταπολεμικά ο Βόλος εξελίχθηκε σ’ ένα από τα σημαντικότερα πολεοδομικά συγκροτήματα της Ελλάδας από οικονομική και δημογραφική άποψη, αποτελούμενο από τους Δήμους Βόλου και Ν. Ιωνίας και μικρότερες περιαστικές κοινότητες. Οι σεισμοί του 1955 άλλαξαν την αισθητική της πόλης.
Νεότερα χρόνια
Τη σύγχρονη εποχή, η πόλη, αξιοποιώντας τη βιοτεχνική τεχνογνωσία του Πηλίου, το εργατικό δυναμικό της Θεσσαλίας και ιδιωτικές επενδύσεις εξελίχθηκε σε σημαντικό βιοτεχνικό και βιομηχανικό κέντρο, με το τρίτο κατά σειρά μεγέθους λιμάνι της χώρας. Η οικονομία της πόλης στηρίζεται στη βιομηχανία, το εμπόριο, τη βιοτεχνία, τις υπηρεσίες και τον τουρισμό.
