Τα Τρίκαλα, λοιπόν, η προομηρική Τρίκκη, είναι η γενέτειρα του Ασκληπιού... Ένα μέρος με μακραίωνη ιστορία που ξεκινάει από το 49.000 π.Χ. και συνεχίζει αδιάκοπτα μέχρι και σήμερα…
Το σπήλαιο της Θεόπετρας (49.000 π.Χ.)
Η παρουσία του ανθρώπου στην ευρύτερη περιοχή αρχίζει κατά τη Μέση Παλαιολιθική εποχή, η οποία ξεκίνησε περίπου 100.000 χρόνια από σήμερα. Κατάλοιπα αυτής της εποχής έχουν βρεθεί τα τελευταία χρόνια στο σπήλαιο της Θεόπετρας στην περιοχή της Καλαμπάκας, με εκτιμώμενη χρονολογία τα 49.000 π.Χ. Τα ευρήματα του σπηλαίου αυτού είναι ως τώρα τα παλιότερα ανασκαμμένα κατάλοιπα της ανθρώπινης παρουσίας σε ολόκληρη τη Θεσσαλία…
Το σπήλαιο εξακολούθησε να κατοικείται μέχρι περίπου το 3.000 π.Χ., όταν ήδη στον κάμπο της Θεσσαλίας είχαν αναπτυχθεί και υπαίθριοι οικισμοί, που συνήθως είναι γνωστοί με την ονομασία «μαγούλες». Από το 14.000 π.Χ. περίπου, έχουμε και ένα ανθρώπινο σκελετικό κατάλοιπο, μία ταφή πιθανότατα, σε αυτό το σπήλαιο, τον παλιότερο ως τώρα Θεσσαλό.
Τέλη Νεολιθικής εποχής
Μετά το 4.000 π.Χ. παρατηρήθηκε μετακίνηση του κέντρου ανάπτυξης του νεολιθικού κόσμου προς τη θάλασσα (ανατολική Θεσσαλία), την οποία άρχισαν να εκμεταλλεύονται. Αυτός είναι ο λόγος που από την περίοδο της Χαλκοκρατίας που ακολουθεί, έχουμε λιγοστά ευρήματα…
Μυκηναϊκή εποχή
Αντικείμενα της μυκηναϊκής εποχής βρέθηκαν στις ανασκαφές του Ασκληπιείου (μέσα στην πόλη των Τρικάλων), ενώ τάφοι αυτής της εποχής ανασκάφηκαν στον Εξάλοφο και την Αγρελιά και λίγο μεταγενέστεροι στη Φήκη και τον Πρίνο.
Ο γέννηση του Ασκληπιού
Γενέτειρα ενός σημαντικότατου ανθρώπου που έδωσε άλλη διάσταση στην ιατρική επιστήμη είναι τα Τρίκαλα. Ο Ασκληπιός γεννιέται το 1.247 π.Χ. στην αρχαία Τρίκκη. Επιπλέον, τα παιδιά του Ασκληπιού, οι επίσης γιατροί Μαχάων και Ποδαλείριος ήταν ανάμεσα στους Έλληνες που επιστράτευσαν κατά της Τροίας... Ενώ από τους απογόνους του Ποδαλείριου προέρχεται ο Μέγας Ιπποκράτης (17ος απόγονος του Ασκληπιού).
5ος αιώνας π.Χ.
Οι Τρικκαίοι συμμαχούν με τους υπόλοιπους Έλληνες για την απόκρουση των Περσών, ενώ το 422 π.Χ. συμμαχούν με τους Αθηναίους και παρακωλύουν το Βασιλέα της Σπάρτης Βρασίδα να βαδίσει εναντίον της Μακεδονίας και της Θράκης.
Το Κοινό των Θεσσαλών
Γύρω στο 360 π.Χ. ιδρύθηκε το Κοινό των Θεσσαλών, που περιλαμβάνει όλες τις πόλεις της Θεσσαλίας, πλην τω Φερών που ήταν ανεξάρτητο κράτος. Λίγο αργότερα οι Θεσσαλοί, δια των ευγενών Αλευαδών της Τρικάλων ζήτησαν τη βοήθεια των Μακεδόνων για να απαλλαγούν από τις πιέσεις της τυραννίδας των Φερών.
Το έτος 353 π.Χ., ο Φίλιππος, επικεφαλής όλων των στρατιωτικών δυνάμεων του Κοινού των Θεσσαλών, αντιμετώπισε τους Φωκείς που είχαν έρθει σε ενίσχυση των Φεραίων συμμάχων τους και τους κατατρόπωσε. Αμέσως μετά κατέλαβε όσες θεσσαλικές πόλεις είχαν συμπράξει με τους Φωκείς, μεταξύ των οποίων και την Τρίκκη.
Ρωμαϊκή περίοδος
Ολόκληρη σχεδόν η Θεσσαλία υποτάσσεται στους Ρωμαίους. Υπό την Ρωμαϊκή κυριαρχία η Θεσσαλία έζησε ημέρες μεγάλης δύναμης και ακμής, κυρίως κατά τον 2ο π.Χ. αι. με μεγαλύτερη στιγμή της την παρουσία εκεί του Ιούλιου Καίσαρα το 45 π.Χ. Κατά τη διάρκεια της αυτοκρατορικής περιόδου, οπότε άρχισαν οι εμφύλιοι πόλεμοι των Ρωμαίων, παρακμάζει σιγά σιγά…
Βυζαντινή περίοδος
Στη διάρκεια της πρώιμης βυζαντινής περιόδου, αποτέλεσε διοικητικό τμήμα του Ανατολικού Ιλλυρικού (4ος – 6ος αιώνας μ.Χ.). Είναι η εποχή της διάδοσης του χριστιανισμού, που ρίζωσε γρήγορα στην περιοχή του νομού Τρικάλων, όπως μαρτυρεί η ύπαρξη επισκοπής Τρίκκης ήδη από τον 4ο αιώνα. Ο επίσκοπος Τρίκκης Λιόδωρος άσκησε σ' αυτό σημαντική επίδραση, ενώ συμμετείχε και στην Α' Οικουμενική σύνοδο (325 μ.Χ.).
Από τη στιγμή που η νέα θρησκεία γίνεται επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας ξεκινά και η ανέγερση χριστιανικών εκκλησιών, που την παρουσία τους μαρτυρούν στην περιοχή τόσο ο περίφημος παλαιοχριστιάνικος Άμβωνας που μπορεί να δει κανείς ανασυγκροτημένο στην εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στην Καλαμπάκα, όσο και τα ερείπια του παλαιοχριστιανικού ναού που βρέθηκε στο λόφο του Προφήτη Ηλία στα Τρίκαλα.
Οι επιδρομές των βορείων
Οι επιδρομές φύλων από το βορρά στη Τρίκκη είναι πολλές και διαδοχικές. Των Γότθων στα 396 μ.Χ., των Ούνων στα 447 μ.Χ., των Σλάβων στα 527μ.Χ. και αργότερα, των Σαρακηνών στα 976 μ.Χ., των Βουλγάρων στα 1025 μ.Χ. και των Νορμανδών στα 1081 μ.Χ.
Η Μεγάλη Βλαχιά
Από το 10ο αιώνα, η πεδινή περιοχή του σημερινού νομού Τρικάλων έχει περιέλθει διοικητικά στο θέμα της Θεσσαλονίκης, ενώ η ορεινή περιοχή της Πίνδου στο θέμα της Νικοπόλεως. Στην ίδια περίοδο κάνει την εμφάνισή του το όνομα των Βλάχων, λατινοφώνων της ορεινής Θεσσαλίας και ειδικότερα της Πίνδου, με κυρίαρχη από τότε παρουσία στην ιστορία της περιοχής, σε σημείο μάλιστα που τμήμα της να ονομάζεται Μεγάλη Βλαχιά ήδη από τον 12ο αιώνα. Την ίδια περίοδο (12 αιώνας μ.Χ.) η Τρίκκη για πρώτη φορά αναφέρεται ως Τρίκαλα από την Άννα Κομνηνή…
Η Φραγκοκρατία
Όταν στα 1204, οι Φράγκοι καταλαμβάνουν την Κωνσταντινούπολη και επεκτείνονται σιγά-σιγά σε όλη την Ελλάδα, ο νομός Τρικάλων περνά στην κυριαρχία του Ελληνικού Δεσποτάτου της Ηπείρου του Μιχαήλ Αγγέλου Κομνηνού Δούκα, ο οποίος παραχώρησε στο νόθο υιό του, σεβαστοκράτορα Ιωάννη Άγγελο Κομνηνό Δούκα τον έλεγχο της Μεγάλης Βλαχιάς.
Η Τουρκοκρατία
Οι Τούρκοι πρωτοεισήλθαν στην Ανατολική Θεσσαλία το 1393 και προέβησαν σε εποικισμό της με Τούρκους από τη Μ. Ασία. Δύο χρόνια αργότερα, το 1395, προωθήθηκαν προς τα δυτικά και κατέλαβαν την πόλη των Τρικάλων, την οποία κατέστησαν στρατιωτική βάση εναντίον των ανυπότακτων κατοίκων της Πίνδου και των Αγράφων.
Η κατάκτηση της έγινε χωρίς αντίσταση, λόγω της ακαταστασίας που επικρατούσε σε αυτή τον 14ο αιώνα, κατά τον οποίο βρίσκονταν κάτω από διάφορους δυνάστες. Οι μεγάλες εκτάσεις πέρασαν στα χέρια των Τούρκων και έτσι δημιουργήθηκαν τα πρώτα τούρκικα τσιφλίκια στη Θεσσαλία. Το 1444 σημειώθηκε μια νικηφόρα εξέγερση των Θεσσαλών εναντίον των Τούρκων, στην οποία συμμετείχαν και οι Βλάχοι της Πίνδου.
Επικεφαλής σε αυτή ήταν ο δεσπότης του Μυστρά, Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο μετέπειτα τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Πάντως, είναι χαρακτηριστικό ότι με την εγκατάσταση των Τούρκων στην περιοχή των Τρικάλων άρχισε μαζική φυγή των Ελλήνων από τα πεδινά προς τα ορεινά και κυρίως προς τις δυσπρόσιτες πλαγιές της Πίνδου και των Χασιών, οι οποίες γέμισαν από γραφικά χωριουδάκια γεμάτα ζωή.
Πρόκειται για τα χωριά που γέννησαν και έθρεψαν τους «κλέφτες», οι οποίοι αποτέλεσαν την κύρια δύναμη αντίστασης εναντίον των Τούρκων και πρωτοστάτησαν στους απελευθερωτικούς αγώνες μερικούς αιώνες αργότερα. Το 1808 ο θρυλικός Παπαθύμιος Βλαχάβας ξεσηκώνει το λαό της Θεσσαλίας και υψώνει το λάβαρο της επανάστασης στην Πίνδο και τα Χάσια, ενώ η ενσωμάτωση τους στην υπόλοιπη Ελλάδα πραγματοποιείται το 1881.
Η Γερμανοϊταλική κατοχή
Στη διάρκεια της (1941 – 44) η ορεινή περιοχή του νομού Τρικάλων υπήρξε ένα από τα σπουδαιότερα κέντρα της Αντίστασης και βρισκόταν υπό τον έλεγχο του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, που είχε μάλιστα το Γενικό Στρατηγείο του στο ορεινό χωριό Περτούλι της Πίνδου. Στο ίδιο χωριό εγκαταστάθηκε και η έδρα του κοινού Γενικού Στρατηγείου των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΛΑΣ, ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ και της Αγγλικής Αποστολής.
Οι σημαντικότερες μάχες των αντάρτικων ομάδων εναντίον των στρατευμάτων κατοχής στην περιοχή ήταν η μάχη της Μερίτσας που έγινε στις 12 Φεβρουαρίου 1943, η μάχη της Καλαμπάκας, τη Μεγάλη Πέμπτη 23 Απριλίου 1943 και η μάχη της Πόρτας (8–9 Ιουνίου 1943).
Χάρη στη δράση των αντάρτικων ομάδων οι περιοχές των Χασίων και της Πίνδου ήταν στην ουσία ελεύθερες από την παρουσία στρατευμάτων Κατοχής, ενώ ο υπόλοιπος νομός Τρικάλων ελευθερώθηκε στις 18 Οκτώβρίου του 1944.
Νεότερα χρόνια
Στα νεότερα χρόνια τα Τρίκαλα αποτελούν μια πόλη που αν και απομονωμένη, συγκοινωνιακά λόγω της μορφολογίας της, έχει καταφέρει να κάνει σημαντικά βήματα ανάπτυξης…
Αν και κυριότερη πηγή εσόδων για τους κατοίκους του νομού είναι η γεωργία και η κτηνοτροφία, αναπτύχθηκαν και βιομηχανίες όπως το εργοστάσιο αναψυκτικών Κλιάφα, το οποίο πρωτολειτούργησε το 1926 και συνεχίζει μέχρι σήμερα.
Μια άλλη πηγή εσόδων για τα Τρίκαλα είναι και ο ορεινός τουρισμός με το Περτούλι να αποτελεί έναν από τους πιο διάσημους χειμερινούς προορισμούς αλλά και τα Μετέωρα ως ο απόλυτος θρησκευτικός τουριστικός προορισμός…
Ένας από τους σπουδαιότερους έλληνες συνθέτες, στιχουργούς και τραγουδιστές του 20ου αιώνα, ο Βασίλης Τσιτσάνης, γεννήθηκε στα Τρίκαλα στις 18 Ιανουαρίου 1915…
