της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
«Ερμιόνη δ’ εστίν των ουκ ασήμων πόλεων»!
Αναφέρει ο ιστορικός Στράβων για την πόλη με την μακραίωνη ιστορία που βρίσκεται στο νοτιοανατολικότερο άκρο της Αργολίδας. Το Πόρτο Χέλι και η ευρύτερη περιοχή της Ερμιονίδας αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Αργολίδας και φημίζονται τόσο για τα αξιοθέατα όσο για τα ιστορικά τους στοιχεία.
Αναφέρει ο ιστορικός Στράβων για την πόλη με την μακραίωνη ιστορία που βρίσκεται στο νοτιοανατολικότερο άκρο της Αργολίδας. Το Πόρτο Χέλι και η ευρύτερη περιοχή της Ερμιονίδας αποτελεί έναν από τους πιο δημοφιλείς προορισμούς της Αργολίδας και φημίζονται τόσο για τα αξιοθέατα όσο για τα ιστορικά τους στοιχεία.
Ονομασία
Το όνομα του, προήλθε από παραφθορά του αρχαίου ονόματος, Αλιείς, και εν συνεχεία για να διακρίνεται από το κοντινό χωριό, Χέλι (εκεί που βρίσκεται το σημερινό Αραχναίο), ενώ πήρε και το προσωνύμιο Πόρτο επειδή διέθετε λιμάνι. Κατά μία άλλη άποψη η ονομασία του (Χέλι), είναι ένα από τα πολλά αρβανίτικα τοπωνύμια που συναντώνται στην περιοχή της νότιας Αργολίδας και απέκτησε στη συνέχεια το πρόθεμα «Πόρτο» για το λόγο που αναφέρεται παραπάνω.
Η ονομασία της Ερμιονίδας μέχρι το 13° αιώνα μ.Χ , ήταν « Ερμιών », ενώ τον 14° αιώνα παίρνει την ονομασία «Καστρί» από το τείχος που υπήρχε στο Μπίστι. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος της. Από τον Ερμίωνα τον εγγονό του βασιλιά του Αργούς Φωρονέα που θεωρείται ο πρώτος οικιστής της. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι προέρχεται από τη σύζυγο του Ορέστη, Ερμιόνη, κόρη του Μενέλαου και της ωραίας Ελένης που ήταν η πρώτη βασίλισσα του τόπου μας . Ο μεγάλος τραγικός ποιητής ο Σοφοκλής είχε γράψει μία τραγωδία με το όνομα «Ερμιόνη» . Οι Λακεδαιμόνιοι είχαν αφιερώσει ανδριάντα στους Δελφούς για την πανέμορφη βασίλισσα Ερμιόνη και ο Όμηρος θεωρούσε την ομορφιά της ισάξια με της Αφροδίτης. Τέλος κάποιοι θεωρούν, ότι η ονομασία οφείλεται στους δύο όρμους της που τους επισκέφθηκαν ο Δίας και η Ήρα επιστρέφοντας από την Κρήτη.
Αρχαιότητα
Το 13° αιώνα π.Χ ο Μυκηναϊκός πολιτισμός βρίσκεται στο «ζενίθ» της ακμής του και οι ηγεμόνες του σκέφτονταν να κατακτήσουν την Τροία , ώστε να μην υπάρχει άλλος εμπορικός ανταγωνιστής τους . Σ’ αυτό το κάλεσμα του Αγαμέμνονα ( 1193-1184 π.Χ ) ανταποκρίνεται και η Ερμιόνη με τις γύρω περιοχές – Μάσητα, Ασίνη και« Ηιών» – κάτω από την ηγεμονία του ήρωα Διομήδη. Ο Όμηρος δεν αναφέρει τον αριθμό των πλοίων , γεγονός όμως είναι, ότι η Ερμιόνη παρουσιάζεται από τα πρώτα ιστορικά χρόνια , σαν ισχυρή ναυτιλιακή πόλη , που κατόρθωνε να διατηρεί την υπεροχή στην περιοχή. Γύρω στο 468 π.Χ. Τιρύνθιοι έφτασαν στην περιοχή και στη θέση ενός παλαιότερου οικισμού δημιούργησαν την πόλη Αλιείς, η οποία διέθετε σημαντικό εμπορικό λιμάνι. Οι Αλιείς είχαν κατασκευάσει εργαστήρια επεξεργασίας πορφύρας και λαδιού. οι Αργείοι καταστρέφουν τις Μυκήνες και την Τίρυνθα, συμμάχους της Σπάρτης, και οι Δωριείς Τιρύνθιοι αναζητούν καταφύγιο στους συγγενείς φυλετικά Δρύοπες Ερμιονίτες μετά από χρησμό του ιερού του Απόλλωνα. Λίγα χρόνια αργότερα θα γίνουν πιστοί σύμμαχοι των Σπαρτιατών. Το 425 με 424 π.Χ. οι Αθηναίοι θα καταλάβουν την περιοχή, θα εγκαταστήσουν φρουρά και θα παραμείνουν εκεί ως τα τέλη του 5ου αι.. Έπειτα θα επιστρέψουν στη συμμαχία τους με τη Σπάρτη. Προς τα τέλη του 4ου αι π.Χ. θα κόψουν δικό τους νόμισμα, όμως τα χρόνια αυτά θα αρχίσει και η παρακμή. Κατά την διάρκεια όμως του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ) επαναστατεί κατά του Αργούς και συμμαχεί με τους Σπαρτιάτες , ενεργώντας πια σαν αυτοτελής πόλη . Έτσι καθιέρωσε την λατρεία του ιδιαίτερα τιμώμενου στη Λακωνία Υάκινθου και την λατρεία των Διόσκουρων . Το 430 π.Χ οι Αθηναίοι , σύμμαχοι του Αργούς , λεηλάτησαν τις παραθαλάσσιες πόλεις που είχαν συμμαχήσει με την Σπάρτη ( Τροιζήνα , Ερμιόνη , Αλιείς ) και η Ερμιόνη πληρώνει με καταστροφή τη συμπαράταξη της με τους Σπαρτιάτες .
Το όνομα του, προήλθε από παραφθορά του αρχαίου ονόματος, Αλιείς, και εν συνεχεία για να διακρίνεται από το κοντινό χωριό, Χέλι (εκεί που βρίσκεται το σημερινό Αραχναίο), ενώ πήρε και το προσωνύμιο Πόρτο επειδή διέθετε λιμάνι. Κατά μία άλλη άποψη η ονομασία του (Χέλι), είναι ένα από τα πολλά αρβανίτικα τοπωνύμια που συναντώνται στην περιοχή της νότιας Αργολίδας και απέκτησε στη συνέχεια το πρόθεμα «Πόρτο» για το λόγο που αναφέρεται παραπάνω.
Η ονομασία της Ερμιονίδας μέχρι το 13° αιώνα μ.Χ , ήταν « Ερμιών », ενώ τον 14° αιώνα παίρνει την ονομασία «Καστρί» από το τείχος που υπήρχε στο Μπίστι. Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματος της. Από τον Ερμίωνα τον εγγονό του βασιλιά του Αργούς Φωρονέα που θεωρείται ο πρώτος οικιστής της. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι προέρχεται από τη σύζυγο του Ορέστη, Ερμιόνη, κόρη του Μενέλαου και της ωραίας Ελένης που ήταν η πρώτη βασίλισσα του τόπου μας . Ο μεγάλος τραγικός ποιητής ο Σοφοκλής είχε γράψει μία τραγωδία με το όνομα «Ερμιόνη» . Οι Λακεδαιμόνιοι είχαν αφιερώσει ανδριάντα στους Δελφούς για την πανέμορφη βασίλισσα Ερμιόνη και ο Όμηρος θεωρούσε την ομορφιά της ισάξια με της Αφροδίτης. Τέλος κάποιοι θεωρούν, ότι η ονομασία οφείλεται στους δύο όρμους της που τους επισκέφθηκαν ο Δίας και η Ήρα επιστρέφοντας από την Κρήτη.
Αρχαιότητα
Το 13° αιώνα π.Χ ο Μυκηναϊκός πολιτισμός βρίσκεται στο «ζενίθ» της ακμής του και οι ηγεμόνες του σκέφτονταν να κατακτήσουν την Τροία , ώστε να μην υπάρχει άλλος εμπορικός ανταγωνιστής τους . Σ’ αυτό το κάλεσμα του Αγαμέμνονα ( 1193-1184 π.Χ ) ανταποκρίνεται και η Ερμιόνη με τις γύρω περιοχές – Μάσητα, Ασίνη και« Ηιών» – κάτω από την ηγεμονία του ήρωα Διομήδη. Ο Όμηρος δεν αναφέρει τον αριθμό των πλοίων , γεγονός όμως είναι, ότι η Ερμιόνη παρουσιάζεται από τα πρώτα ιστορικά χρόνια , σαν ισχυρή ναυτιλιακή πόλη , που κατόρθωνε να διατηρεί την υπεροχή στην περιοχή. Γύρω στο 468 π.Χ. Τιρύνθιοι έφτασαν στην περιοχή και στη θέση ενός παλαιότερου οικισμού δημιούργησαν την πόλη Αλιείς, η οποία διέθετε σημαντικό εμπορικό λιμάνι. Οι Αλιείς είχαν κατασκευάσει εργαστήρια επεξεργασίας πορφύρας και λαδιού. οι Αργείοι καταστρέφουν τις Μυκήνες και την Τίρυνθα, συμμάχους της Σπάρτης, και οι Δωριείς Τιρύνθιοι αναζητούν καταφύγιο στους συγγενείς φυλετικά Δρύοπες Ερμιονίτες μετά από χρησμό του ιερού του Απόλλωνα. Λίγα χρόνια αργότερα θα γίνουν πιστοί σύμμαχοι των Σπαρτιατών. Το 425 με 424 π.Χ. οι Αθηναίοι θα καταλάβουν την περιοχή, θα εγκαταστήσουν φρουρά και θα παραμείνουν εκεί ως τα τέλη του 5ου αι.. Έπειτα θα επιστρέψουν στη συμμαχία τους με τη Σπάρτη. Προς τα τέλη του 4ου αι π.Χ. θα κόψουν δικό τους νόμισμα, όμως τα χρόνια αυτά θα αρχίσει και η παρακμή. Κατά την διάρκεια όμως του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ) επαναστατεί κατά του Αργούς και συμμαχεί με τους Σπαρτιάτες , ενεργώντας πια σαν αυτοτελής πόλη . Έτσι καθιέρωσε την λατρεία του ιδιαίτερα τιμώμενου στη Λακωνία Υάκινθου και την λατρεία των Διόσκουρων . Το 430 π.Χ οι Αθηναίοι , σύμμαχοι του Αργούς , λεηλάτησαν τις παραθαλάσσιες πόλεις που είχαν συμμαχήσει με την Σπάρτη ( Τροιζήνα , Ερμιόνη , Αλιείς ) και η Ερμιόνη πληρώνει με καταστροφή τη συμπαράταξη της με τους Σπαρτιάτες .
Ρωμαϊκή Εποχή
Η περιοχή συμμετείχε αργότερα στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, μέχρι την Ρωμαϊκή κατάκτηση το 146 π.Χ. Η Ερμιόνη αποτέλεσε μια σημαντική πόλη της αρχαιότητας που στην ανάδειξή της, πέρα από την στρατιωτική και ναυτική της δύναμη, συντέλεσε ο πλούτος στις ακτές της ενός μοναδικού είδους οστράκου, της πορφύρας που χρησιμοποιούσαν οι βασιλείς, μεταξύ αυτών και ο Μέγας Αλέξανδρος, ως βαφή των χιτώνων τους. Επί Ρωμαϊκής εποχής, γνωρίζει μεγάλη άνθιση. Τελειοποιείται το υδραγωγείο το οποίο μετέφερε το νερό σε διάσπαρτες πελεκητές στο βράχο στέρνες και ύδρευε ολόκληρη την τότε πολυάριθμη πολιτεία. Ο περιηγητής Παυσανίας που την επισκέφθηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα περιγράφει με θαυμασμό τους πλούσιους ναούς, τις γιορτές, τους μουσικούς και κολυμβητικούς αγώνες του τόπου.
Φραγκοκρατία
Κατά την περίοδο αυτή, η Ερμιονίδα, πού περιλάμβανε τότε τα δυο ισχυρά κάστρα, το Θερμήσι (ονομαστό για τις αλυκές του) και το Καστρί (Ερμιόνη), παρακολουθεί την ιστορία της Ναυπλίας. Οι Φράγκοι μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως τό 1204 μ.Χ. με αρχηγό έναν από τους αρχηγούς της Δ’ Σταυροφορίας, το Βονιφάτιο το Μομφερατικό, κατέρχονται από τη Μα¬κεδονία προς τη νότια Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Ή προσπάθεια του άρχοντα του Ναυπλίου Λέοντος του Σγουρού να αναχαιτίσει την προέλαση τους δεν έφερε αποτέλεσμα. Έτσι οι Φράγκοι το 1209 μ.Χ. καταλαμβάνουν την Κόρινθο, το 1210 το Άργος και το 1212 μ.Χ. το Ναύπλιο. Από το έτος αυτό (1212) αρχίζει ή Φραγκοκρατία στην Αργολίδα-Ναυπλία-Ερμιονίδα. Ό Φράγκος κατακτητής Γοδεφρείδος Βιλλαρδουίνος, πού διαδέχθηκε τον φονευθέντα σε μάχη κατά των Βουλγάρων το 1207 μ.Χ. Βονιφάτιο, παραχώρησε τη διοίκηση της Ερμιονίδας στο μέγα Δούκα των Αθηνών, Γάλλο ηγεμόνα Όθωνα Δελαρός. Κατά το 1245 μ.Χ. κτί¬ζεται μεταξύ Ερμιόνης και Κρανιδίου στη θέση «Πικροδάφνη» ή μικρή σταυρεπίστεγος εκκλησία της Αγίας Τριάδας.
Η περιοχή συμμετείχε αργότερα στην Αχαϊκή Συμπολιτεία, μέχρι την Ρωμαϊκή κατάκτηση το 146 π.Χ. Η Ερμιόνη αποτέλεσε μια σημαντική πόλη της αρχαιότητας που στην ανάδειξή της, πέρα από την στρατιωτική και ναυτική της δύναμη, συντέλεσε ο πλούτος στις ακτές της ενός μοναδικού είδους οστράκου, της πορφύρας που χρησιμοποιούσαν οι βασιλείς, μεταξύ αυτών και ο Μέγας Αλέξανδρος, ως βαφή των χιτώνων τους. Επί Ρωμαϊκής εποχής, γνωρίζει μεγάλη άνθιση. Τελειοποιείται το υδραγωγείο το οποίο μετέφερε το νερό σε διάσπαρτες πελεκητές στο βράχο στέρνες και ύδρευε ολόκληρη την τότε πολυάριθμη πολιτεία. Ο περιηγητής Παυσανίας που την επισκέφθηκε τον 2ο μ.Χ. αιώνα περιγράφει με θαυμασμό τους πλούσιους ναούς, τις γιορτές, τους μουσικούς και κολυμβητικούς αγώνες του τόπου.
Φραγκοκρατία
Κατά την περίοδο αυτή, η Ερμιονίδα, πού περιλάμβανε τότε τα δυο ισχυρά κάστρα, το Θερμήσι (ονομαστό για τις αλυκές του) και το Καστρί (Ερμιόνη), παρακολουθεί την ιστορία της Ναυπλίας. Οι Φράγκοι μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως τό 1204 μ.Χ. με αρχηγό έναν από τους αρχηγούς της Δ’ Σταυροφορίας, το Βονιφάτιο το Μομφερατικό, κατέρχονται από τη Μα¬κεδονία προς τη νότια Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Ή προσπάθεια του άρχοντα του Ναυπλίου Λέοντος του Σγουρού να αναχαιτίσει την προέλαση τους δεν έφερε αποτέλεσμα. Έτσι οι Φράγκοι το 1209 μ.Χ. καταλαμβάνουν την Κόρινθο, το 1210 το Άργος και το 1212 μ.Χ. το Ναύπλιο. Από το έτος αυτό (1212) αρχίζει ή Φραγκοκρατία στην Αργολίδα-Ναυπλία-Ερμιονίδα. Ό Φράγκος κατακτητής Γοδεφρείδος Βιλλαρδουίνος, πού διαδέχθηκε τον φονευθέντα σε μάχη κατά των Βουλγάρων το 1207 μ.Χ. Βονιφάτιο, παραχώρησε τη διοίκηση της Ερμιονίδας στο μέγα Δούκα των Αθηνών, Γάλλο ηγεμόνα Όθωνα Δελαρός. Κατά το 1245 μ.Χ. κτί¬ζεται μεταξύ Ερμιόνης και Κρανιδίου στη θέση «Πικροδάφνη» ή μικρή σταυρεπίστεγος εκκλησία της Αγίας Τριάδας.
Τουρκοκρατία
Κατά το διάστημα 1394-1540 μ.Χ., διεξήχθησαν τρεις μεγάλοι πόλεμοι μεταξύ Τούρκων και Ενετών, οι λεγόμενοι Ένετο¬τουρκικοί (Βενετοτουρκικοί) με μεγάλα διαστήματα ειρήνης. Στην ειρηνική περίοδο μεταξύ του δευτέρου και τρίτου Ένετοτουρκικού πολέμου 1500-1537 κτίσθηκε το καθολικό της Μονής των Αγίων Αναργύρων κατά τα συμπεράσματα του κ. Γ.Α. Προκοπίου. Τό 1537 κηρύσσεται ό τρίτος μεταξύ Τούρκων και Ενετών πόλεμος. Ό Τούρκος διοικητής της Πελο-ποννήσου Κασσίμ πασάς, προσβάλλει πρώτα τα κάστρα της Ερμιονίδος, Καστρί και Θερμήσι. Το Καστρί, του οποίου τη φρουρά αποτελούσαν Έλληνες και Αρβανίτες με αρχηγούς τούς Ανδρόνικο, Νικόλαο, Θεόδωρο και Δημήτριο Παλαιολόγους, στην οικογένεια των οποίων είχε παραχωρηθεί το Καστρί ως φέουδο από το 1464, αμύνεται σθεναρά. Ή άμυνα του Καστριού κάμφθηκε όταν ό Κασσίμ διέταξε να κάψουν το κάστρο. Έτσι οι γενναίοι ύπερασπισταί προτίμησαν να γί¬νουν σκλάβοι παρά να καούν ζωντανοί. Μετά την πτώση του Καστριού παραδόθηκε και ή φρουρά του Θερμησιού. Έτσι ή Ερμιονίδα περί τα τέλη του Σεπτεμ6ρίου του 1537 μ.Χ. περιέρχεται στην εξουσία των Τούρκων. Η επαρχία Ερμιονίδος υπήρξε και κατά την Οθωμανική περίοδος στην Β' Τουρκοκρατία σαν Βιλαέτι Κάτω Νεχαγιέ. Είχε αποσπαστεί στα τέλη του 18ου αιώνα από το βιλαέτι του Ναυπλίου , πρωτεύουσα της ήταν το Κάτω Νεχαγιέ . Η διοικητική αυτή διαίρεση παρέμεινε μέχρι τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Η περιοχή επιζεί στην Τουρκοκρατία χάρη στην ισχυρή ναυτιλία της και συμμετέχει με αξιόλογο σώμα Ερμιονιτών σε πολλές μάχες του απελευθερωτικού αγώνα.
Σήμερα
Στα νεότερα χρόνια καλείται Porto Bizato ή El Harbor, όπως αναφέρεται από τους Ιταλούς το 18ο αιώνα και ήταν ένας ασφαλής λιμένας που χρησιμοποιείτο κυρίως από τους Kρανιδιώτες ναυτικούς και από εκείνους της Ερμιόνης (Καστρί). Τη δεκαετία του 1960 έγινε πόλος έλξης κυρίως για τους κατοίκους της Αθήνας, οι οποίοι επέλεξαν να χτίσουν τις θερινές τους κατοικίες στην περιοχή. Το 1970-80 Χτίστηκαν μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα με εγγυήσεις του Οργανισμού Τουρισμού και διένειμαν αρκετά οικόπεδα σε συνεταιρισμούς. Σταθερά άρχισε να προσελκύει ανθρώπους από όλο τον κόσμου που μαγεύονται από τη φυσική ομορφιά και την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα που είναι και το χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής.
Κατά το διάστημα 1394-1540 μ.Χ., διεξήχθησαν τρεις μεγάλοι πόλεμοι μεταξύ Τούρκων και Ενετών, οι λεγόμενοι Ένετο¬τουρκικοί (Βενετοτουρκικοί) με μεγάλα διαστήματα ειρήνης. Στην ειρηνική περίοδο μεταξύ του δευτέρου και τρίτου Ένετοτουρκικού πολέμου 1500-1537 κτίσθηκε το καθολικό της Μονής των Αγίων Αναργύρων κατά τα συμπεράσματα του κ. Γ.Α. Προκοπίου. Τό 1537 κηρύσσεται ό τρίτος μεταξύ Τούρκων και Ενετών πόλεμος. Ό Τούρκος διοικητής της Πελο-ποννήσου Κασσίμ πασάς, προσβάλλει πρώτα τα κάστρα της Ερμιονίδος, Καστρί και Θερμήσι. Το Καστρί, του οποίου τη φρουρά αποτελούσαν Έλληνες και Αρβανίτες με αρχηγούς τούς Ανδρόνικο, Νικόλαο, Θεόδωρο και Δημήτριο Παλαιολόγους, στην οικογένεια των οποίων είχε παραχωρηθεί το Καστρί ως φέουδο από το 1464, αμύνεται σθεναρά. Ή άμυνα του Καστριού κάμφθηκε όταν ό Κασσίμ διέταξε να κάψουν το κάστρο. Έτσι οι γενναίοι ύπερασπισταί προτίμησαν να γί¬νουν σκλάβοι παρά να καούν ζωντανοί. Μετά την πτώση του Καστριού παραδόθηκε και ή φρουρά του Θερμησιού. Έτσι ή Ερμιονίδα περί τα τέλη του Σεπτεμ6ρίου του 1537 μ.Χ. περιέρχεται στην εξουσία των Τούρκων. Η επαρχία Ερμιονίδος υπήρξε και κατά την Οθωμανική περίοδος στην Β' Τουρκοκρατία σαν Βιλαέτι Κάτω Νεχαγιέ. Είχε αποσπαστεί στα τέλη του 18ου αιώνα από το βιλαέτι του Ναυπλίου , πρωτεύουσα της ήταν το Κάτω Νεχαγιέ . Η διοικητική αυτή διαίρεση παρέμεινε μέχρι τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης. Η περιοχή επιζεί στην Τουρκοκρατία χάρη στην ισχυρή ναυτιλία της και συμμετέχει με αξιόλογο σώμα Ερμιονιτών σε πολλές μάχες του απελευθερωτικού αγώνα.
Σήμερα
Στα νεότερα χρόνια καλείται Porto Bizato ή El Harbor, όπως αναφέρεται από τους Ιταλούς το 18ο αιώνα και ήταν ένας ασφαλής λιμένας που χρησιμοποιείτο κυρίως από τους Kρανιδιώτες ναυτικούς και από εκείνους της Ερμιόνης (Καστρί). Τη δεκαετία του 1960 έγινε πόλος έλξης κυρίως για τους κατοίκους της Αθήνας, οι οποίοι επέλεξαν να χτίσουν τις θερινές τους κατοικίες στην περιοχή. Το 1970-80 Χτίστηκαν μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα με εγγυήσεις του Οργανισμού Τουρισμού και διένειμαν αρκετά οικόπεδα σε συνεταιρισμούς. Σταθερά άρχισε να προσελκύει ανθρώπους από όλο τον κόσμου που μαγεύονται από τη φυσική ομορφιά και την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα που είναι και το χαρακτηριστικό της ευρύτερης περιοχής.
