Η Πάτρα αποτελεί τη μεγαλύτερη πόλη της Πελοποννήσου και την τρίτη μεγαλύτερη της Ελλάδας. Είναι ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά, ναυτιλιακά και τουριστικά κέντρα της χώρας. Η ιστορία της πόλης καταγράφεται σπουδαία και χάνεται στα βάθη τεσσάρων χιλιάδων ετών και μαρτυράται από τα πολιτισμικά στοιχεία και τους θεσμούς του παρόντος.

Ονομασία

Σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Πατρεύς μέλος μιας ομάδας Αχαιών από τη Λακωνία, μετοίκησε στην περιοχή της Αχαΐας και εγκαταστάθηκε στην πόλη Αρόη. Στη συνέχεια μεγάλωσε την πόλη μέσω της συνένωσης των προϊστορικών οικισμών της, Ανθεία και Μεσσάτις, και τις ονόμασε « Πάτραι», τιμώντας έτσι τον εαυτό του.

Αρχαιότητα

Όπως μαρτυρούν αρχαιολογικές σκαπάνες, η Πάτρα κατοικήθηκε ήδη από τα προϊστορικά χρόνια, την 3η χιλιετία π.Χ., στη σύγχρονη Αρόη και αποτέλεσε σημαντικό κέντρο της μυκηναϊκής εποχής. Στην αρχαιότητα υπήρξε πρωταγωνιστικό μέλος της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Παρέμενε μια αγροτική περιοχή αλλά στη Κλασσική περίοδο αποτέλεσε σημαντικό λιμάνι. Το 419 π.Χ. η πόλη, ύστερα από συμβουλή του Αλκιβιάδη συνδέθηκε με το λιμάνι της με μακρά τείχη. Μετά το 280 π.Χ., η Πάτρα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην ίδρυση της δεύτερης Αχαϊκής Συμπολιτείας μαζί με τις πόλεις Δύμη, Τρίτεια και Φαραί.

Ρωμαϊκή εποχή

Τη Ρωμαϊκή περίοδο η πόλη γνωρίζει τη μεγαλύτερη ακμή της, όταν το λιμάνι της, εξαιτίας της καταστροφής της Κορίνθου, διαδραματίζει πλέον πρωτεύοντα ρόλο στην επικοινωνία. Μάλιστα, η αποικία του Αυγούστου της Αχαϊκής Πάτρας έγινε μια από τις πιο πολυπληθείς πόλεις της Ελλάδας, η αποικιακή της νομισματοκοπία εκτείνεται από τον Αύγουστο ως τον Γορδιανό τον τρίτο. Εκείνη την περίοδο, χτίζονται πολλά δημόσια κτήρια και η Πάτρα γίνεται μια κοσμοπολίτικη πόλη. Αλλά στο τέλος του τρίτου αιώνα μ.Χ. έπεσε σε παρακμή, πιθανόν εξαιτίας ενός ισχυρού σεισμού που χτύπησε όλη την βόρεια Πελοπόννησο το 300 μ.Χ..

Βυζαντινή εποχή

Στη Βυζαντινή εποχή, η Πάτρα παρέμεινε εμπορική πόλη. Πολιορκήθηκε, όμως, από Λατίνους, Ενετούς, Φράγκους, Βυζαντινούς και Τούρκους. Το 551 καταστρέφεται από σεισμό. Τον 9ο αιώνα η χήρα Δανιηλίς από Πάτρα είχε συσσωρεύσει απέραντο πλούτο σε έγγεια ιδιοκτησία, στη βιομηχανία ταπήτων και κλωστοϋφαντουργίας και πρόσφερε κρίσιμη υποστήριξη στην άνοδο του Βασιλείου Α’ του Μακεδόνα στο βυζαντινό θρόνο, γεγονός που υποδεικνύει ακμής. Στους επόμενους αιώνες στην πόλη αναπτύσσεται η μεταξουργία και το εμπόριο.

Λατινοκρατία

Το 1204 κατακτήθηκε από την τέταρτη σταυροφορία, και έγινε η έδρα του λατινικού δουκάτου της Αχαΐας μέσα στο πριγκιπάτο της Αχαΐας. Κατελήφθη το 1205 από τον Γουλιέλμο Σαμπλίτη και τον Γοδεφρείδο Α’ τον Βιλλαρδουίνο, η πόλη έγινε πρωτεύουσα και ο αρχιεπίσκοπός της προκαθήμενος του πριγκηπάτου της Αχαΐας. Το 1408, η πόλη έγινε ενετική. Στον τέλος του 15ου αιώνα η πόλη κυβερνήθηκε από το λατίνο αρχιεπίσκοπο στο όνομα του πάπα, το 1428 οι κοινοί δεσπότες του Μοριά, Κωνσταντίνος και Θεόδωρος, γιοι του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου κατόρθωσαν να την πάρουν στην κατοχή για έναν χρόνο.

Τουρκοκρατία

Η πόλη βρισκόταν υπό τον τουρκικό ζυγό ήδη από το 1458. Η πόλη τότε λεγόταν Παλαιαί Πάτραι. Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β’ έδωσε στην πόλη ειδικά προνόμια και μειώσεις φόρων, όμως δεν έγινε σπουδαίο εμπορικό κέντρο. Εκείνη την περίοδο, η Βενετία και η Γένοβα πολιόρκησαν την Πάτρα πολλές φορές αλλά ποτέ δεν εδραίωσαν την κυριαρχία τους αποτελεσματικά. Την δεύτερη Τουρκοκρατία η Πάτρα και όσες πόλεις αντιστάθηκαν γνώρισαν σφαγές και ανδραποδισμούς , παρ'όλα αυτά η πόλη αναφέρεται στις τρεις μεγαλύτερες της Πελοποννήσου. Η Πάτρα έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην Ελληνική Επανάσταση του 1821 εναντίον των Οθωμανών (1821-29). Ήταν η πρώτη επαναστατική εστία μαζί με την υπόλοιπη Αχαΐα και τη Μάνη. Την εποχή εκείνη η Πάτρα ήταν η μεγαλύτερη και πιο ευημερούσα πόλη της Πελοποννήσου. Το κλίμα στην Πάτρα ήταν τεταμένο ήδη από τα μέσα Φεβρουαρίου του 1821 όταν οι Πατρινοί αρνήθηκαν να καταβάλουν έκτακτες εισφορές για τον εξοπλισμό και τα πολεοφόδια του Οθωμανικού στρατού που πολεμούσε εναντίον του Αλή Πασά. Την ίδια περίοδο μέλη της Φιλικής Εταιρίας προετοίμαζαν το έδαφος για την επανάσταση στην Πάτρα. Η επίσημη έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης θεωρείται ότι έγινε στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου στην Πάτρα στις 25 Μαρτίου 1821 από επαναστάτες. Τελικά, η πόλη απελευθερώθηκε στις 7 Οκτωβρίου 1828.

Εγκατάσταση Μικρασιατών

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκαν στην Πάτρα πολλές οικογένειες Ελλήνων Μικρασιατών. Αρχικά στεγάστηκαν σε σχολεία και σε σταφιδαποθήκες. Το 1926 άρχισε η κατασκευή των τριών πρώτων προσφυγικών συνοικισμών, τα Προσφυγικά Πάτρας. Ο ναός της Αγίας Φωτεινής κτίσθηκε από τους Μικρασιάτες πρόσφυγες σε ανάμνηση του ομώνυμου Ναού που βρισκόταν στη Σμύρνη. Το 1925, επίσης, κατασκευάζεται δίπλα στην Αγία Φωτεινή το Γήπεδο Προσφυγικών, από τα αρχαιότερα γήπεδα στην Ελλάδα. Οι Μικρασιάτες συνολικά εμπλούτισαν την κοινωνία και τον πολιτισμό της περιοχής.

Νεότερα χρόνια

Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους η Πάτρα αναπτύσσεται ταχύτατα χάρη στο λιμάνι και στο εμπόριο που διεξάγεται μέσω αυτού. Μάλιστα, αποτέλεσε την πρώτη ελληνική πόλη που εισήγαγε δημόσιο ηλεκτροφωτισμό και ηλεκτροκίνητους τροχιόδρομους. Η πολεμική προσπάθεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου καθήλωσε την ανάπτυξη της πόλης. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Πάτρα αποτέλεσε κύριο στόχο των Ιταλικών αεροπορικών βομβαρδισμών. Κατά τη διάρκεια της κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα, εγκαταστάθηκε γερμανική στρατιωτική διοίκηση και ιταλικά στρατεύματα στάθμευαν στην πόλη. Στις 13 Δεκεμβρίου 1943, στα γειτονικά Καλάβρυτα τα γερμανικά στρατεύματα εκτέλεσαν όλο τον ανδρικό πληθυσμό και κατέκαψαν την πόλη. Μετά την απελευθέρωση η πόλη αναπτύχθηκε γρήγορα. Η καλλιτεχνική και πνευματική ζωή της πόλης είναι έντονη ενώ χτίζονται και πολλά νεοκλασικά κτήρια. Μερικά επιβιώνουν μέχρι σήμερα. Στις μέρες μας η Πάτρα περιλαμβάνεται μέσα στις σπουδαιότερες Ελληνικές πόλεις και το λιμάνι της εξακολουθεί να παίζει πρωτεύοντα ρόλο.