της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Κυλλήνη ή Ζήρεια είναι χωριό και λιμάνι της Ηλείας που βρίσκεται στα βορειοδυτικά παράλια της Πελοποννήσου. Είναι γνωστή και για τα ιαματικά λουτρά της, ενώ το λιμάνι της έχει μια μακραίωνη ιστορία ως εμπορικό και στρατιωτικό από την αρχαιότητα.
Ονομασία
H ονομασία Ζήρεια προέρχεται από σλαβική ρίζα που σημαίνει «βαλανίδι». Η περιοχή είναι το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Πελοποννήσου και βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στον νομό Κορινθίας.
Ιστορία
Μυθολογία
Ο Ερμής ήταν ο προστάτης της πόλης, καθώς οι αρχαίοι πίστευαν πως στο βουνό αυτό γεννήθηκε ο Ερμής και εκεί τελούσαν τη λατρεία του. Στο ίδιο μέρος λάτρευαν επίσης τον Πάνα και τη Νύμφη Κυλλήνη, τροφό του Ερμή. Οι Αρκάδες λοιπόν που εγκαταστάθηκαν στην παραλία αυτή, έκτισαν την πόλη Κυλλήνη και έφεραν την λατρεία του Ερμή, του Ασκληπιού και της Αφροδίτης, κατά την επιφανή μαρτυρία του πρώτου τουριστικού δημοσιογράφου της αρχαιότητας Παυσανία.
Αρχαιότητα
Η Κυλλήνη έχει κατοικηθεί από την παλαιολιθική εποχή. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία είναι από τον Όμηρο ο οποίος μας λέει για τον φόνο του Ώτου του Κυλλήνιου, αρχηγού των Επειών κατά τον Τρωικό πόλεμο από τον Πολυδάμα. Σύμφωνα με τον Παυσανία ιδρύθηκε από Αρκάδες. Η περιήγηση στην ιστορία της περιοχής περνάει από την ακρόπολη της Πελλήνης, όπου ο αρχαίος ναός μετουσιώθηκε σε παλαιοχριστιανική εκκλησία και αργότερα σε κοιμητήρι. Περνάει επίσης από το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών (νεκρόπολη της ομηρικής Αραιθυρέας), από την οποία είχαν κλαπεί τα περίφημα κοσμήματα που τελικά επαναπατρίστηκαν ως «Θησαυρός των Αηδονιών» και εκτίθενται σήμερα στο μουσείο της Νεμέας. Και από την Φενεό, αρχαία πόλη-κράτος της αρχαίας Αρκαδίας, μια από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες πόλεις της Αρκαδίας, χάρις στην πλούσια πεδιάδα της.
H ονομασία Ζήρεια προέρχεται από σλαβική ρίζα που σημαίνει «βαλανίδι». Η περιοχή είναι το δεύτερο υψηλότερο βουνό της Πελοποννήσου και βρίσκεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στον νομό Κορινθίας.
Ιστορία
Μυθολογία
Ο Ερμής ήταν ο προστάτης της πόλης, καθώς οι αρχαίοι πίστευαν πως στο βουνό αυτό γεννήθηκε ο Ερμής και εκεί τελούσαν τη λατρεία του. Στο ίδιο μέρος λάτρευαν επίσης τον Πάνα και τη Νύμφη Κυλλήνη, τροφό του Ερμή. Οι Αρκάδες λοιπόν που εγκαταστάθηκαν στην παραλία αυτή, έκτισαν την πόλη Κυλλήνη και έφεραν την λατρεία του Ερμή, του Ασκληπιού και της Αφροδίτης, κατά την επιφανή μαρτυρία του πρώτου τουριστικού δημοσιογράφου της αρχαιότητας Παυσανία.
Αρχαιότητα
Η Κυλλήνη έχει κατοικηθεί από την παλαιολιθική εποχή. Η πρώτη γραπτή μαρτυρία είναι από τον Όμηρο ο οποίος μας λέει για τον φόνο του Ώτου του Κυλλήνιου, αρχηγού των Επειών κατά τον Τρωικό πόλεμο από τον Πολυδάμα. Σύμφωνα με τον Παυσανία ιδρύθηκε από Αρκάδες. Η περιήγηση στην ιστορία της περιοχής περνάει από την ακρόπολη της Πελλήνης, όπου ο αρχαίος ναός μετουσιώθηκε σε παλαιοχριστιανική εκκλησία και αργότερα σε κοιμητήρι. Περνάει επίσης από το μυκηναϊκό νεκροταφείο των Αηδονιών (νεκρόπολη της ομηρικής Αραιθυρέας), από την οποία είχαν κλαπεί τα περίφημα κοσμήματα που τελικά επαναπατρίστηκαν ως «Θησαυρός των Αηδονιών» και εκτίθενται σήμερα στο μουσείο της Νεμέας. Και από την Φενεό, αρχαία πόλη-κράτος της αρχαίας Αρκαδίας, μια από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες πόλεις της Αρκαδίας, χάρις στην πλούσια πεδιάδα της.
Φραγκοκρατία
Το 1204 οι Φράγκοι ανακατασκεύασαν το αρχαίο λιμάνι και δημιούργησαν μια νέα πόλη, τη Γλαρέντζα, η οποία έκοψε και δικό της νόμισμα, το τορνέζι. Η Γλαρέντζα γνώρισε μεγάλη ακμή και ήταν από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου. Η ιστορία της κατασκευής του Κάστρου σώζεται στο Χρονικό του Μορέως. Το κάστρο χτίστηκε το 1220-1223 από τον πρίγκιπα της Αχαΐας Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο (Geoffroi de Villehardouin ή «μισὶρ Ντζεφρέ» στο χρονικό). Ο Γοδεφρείδος ήταν Γάλλος ιππότης που συμμετείχε στην Δ’ Σταυροφορία μεταβαίνοντας κατευθείαν στη Συρία και έτσι δεν ήταν παρών στην άλωση της Πόλης το 1204. Μαζί με τον Γουλιέλμο Σταμπλίτη, ο Γοδεφρείδος ήταν ο ηγέτης της κονγκέστας, δηλαδή της κατάκτησης του Μοριά από του Φράγκους. Το 1210 ο Γοδεφρείδος έγινε Πρίγκιπας της Αχαΐας, τίτλος που αρχικά απονεμήθηκε στον Σταμπλίτη ο οποίος στο μεταξύ είχε πεθάνει στη Γαλλία. Το αρχικό όνομα του κάστρου ήταν Clermont, όπως το ονόμαζαν οι Φράγκοι. Οι Έλληνες το ονόμασαν Χλουμούτσι όπως φαίνεται στο Χρονικό του Μορέως ή Χλεμούτσι, η ονομασία που έφτασε σε εμάς σήμερα. Κατά την εποχή της βενετσιάνικης κυριαρχίας ονομάστηκε Castel Tornese, επειδή οι Βενετσιάνοι θεωρούσαν ότι εκεί γινόταν η κοπή των νομισμάτων του πριγκιπάτου της Αχαΐας, των τορνεζίων.
Βυζαντινή Εποχή
Το 1407 η Γλαρέντζα υπέστη το πρώτο σοβαρό πλήγμα, την κατάληψη και λεηλασία της από τov στρατό του Λεονάρδου Τόκκο. Το 1421-22 ο Κάρολος Α΄ Τόκκος θα εξαγοράσει από τον Φράνκο Ολιβιέρο την Γλαρέντζα και θα την εποικίσει με Αλβανούς και με πρώην άρχοντες από το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το 1424 η πάλη πολιορκήθηκε από τον Ιωάννη Η' Παλαιολόγο. Ένα χρόνο αργότερα ο Κάρολος Τόκκο αναγκάστηκε να την παραχωρήσει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ως προίκα της ανεψιάς του Θεοδώρας, και την πρώτη Μαΐου 1428 ο Γεώργιος Φραντζής την παρέλαβε εν ονόματι του δεσπότη. Στις 17 Ιουλίου 1430 η πόλη κατελήφθη από τους Καταλανούς, που την πούλησαν πάλι στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο το 1431. Αμέσως κατόπιν ο δεσπότης γκρέμισε τα τείχη της, για να αποτρέψει νέα κατάληψη της (1430-1431). Στα 1432 έγινε ανταλλαγή των κτήσεων μεταξύ των δεσποτών: ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πήρε τα Καλάβρυτα, ενώ η Γλαρέντζα έγινε η έδρα του Θωμά Παλαιολόγου. Τρία χρόνια αργότερα η πόλη είχε ερημώσει, όπως αναφέρει ο Pero Tafur.
Το 1204 οι Φράγκοι ανακατασκεύασαν το αρχαίο λιμάνι και δημιούργησαν μια νέα πόλη, τη Γλαρέντζα, η οποία έκοψε και δικό της νόμισμα, το τορνέζι. Η Γλαρέντζα γνώρισε μεγάλη ακμή και ήταν από τα μεγαλύτερα λιμάνια της Μεσογείου. Η ιστορία της κατασκευής του Κάστρου σώζεται στο Χρονικό του Μορέως. Το κάστρο χτίστηκε το 1220-1223 από τον πρίγκιπα της Αχαΐας Γοδεφρείδο Α΄ Βιλλεαρδουίνο (Geoffroi de Villehardouin ή «μισὶρ Ντζεφρέ» στο χρονικό). Ο Γοδεφρείδος ήταν Γάλλος ιππότης που συμμετείχε στην Δ’ Σταυροφορία μεταβαίνοντας κατευθείαν στη Συρία και έτσι δεν ήταν παρών στην άλωση της Πόλης το 1204. Μαζί με τον Γουλιέλμο Σταμπλίτη, ο Γοδεφρείδος ήταν ο ηγέτης της κονγκέστας, δηλαδή της κατάκτησης του Μοριά από του Φράγκους. Το 1210 ο Γοδεφρείδος έγινε Πρίγκιπας της Αχαΐας, τίτλος που αρχικά απονεμήθηκε στον Σταμπλίτη ο οποίος στο μεταξύ είχε πεθάνει στη Γαλλία. Το αρχικό όνομα του κάστρου ήταν Clermont, όπως το ονόμαζαν οι Φράγκοι. Οι Έλληνες το ονόμασαν Χλουμούτσι όπως φαίνεται στο Χρονικό του Μορέως ή Χλεμούτσι, η ονομασία που έφτασε σε εμάς σήμερα. Κατά την εποχή της βενετσιάνικης κυριαρχίας ονομάστηκε Castel Tornese, επειδή οι Βενετσιάνοι θεωρούσαν ότι εκεί γινόταν η κοπή των νομισμάτων του πριγκιπάτου της Αχαΐας, των τορνεζίων.
Βυζαντινή Εποχή
Το 1407 η Γλαρέντζα υπέστη το πρώτο σοβαρό πλήγμα, την κατάληψη και λεηλασία της από τov στρατό του Λεονάρδου Τόκκο. Το 1421-22 ο Κάρολος Α΄ Τόκκος θα εξαγοράσει από τον Φράνκο Ολιβιέρο την Γλαρέντζα και θα την εποικίσει με Αλβανούς και με πρώην άρχοντες από το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Το 1424 η πάλη πολιορκήθηκε από τον Ιωάννη Η' Παλαιολόγο. Ένα χρόνο αργότερα ο Κάρολος Τόκκο αναγκάστηκε να την παραχωρήσει στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο ως προίκα της ανεψιάς του Θεοδώρας, και την πρώτη Μαΐου 1428 ο Γεώργιος Φραντζής την παρέλαβε εν ονόματι του δεσπότη. Στις 17 Ιουλίου 1430 η πόλη κατελήφθη από τους Καταλανούς, που την πούλησαν πάλι στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο το 1431. Αμέσως κατόπιν ο δεσπότης γκρέμισε τα τείχη της, για να αποτρέψει νέα κατάληψη της (1430-1431). Στα 1432 έγινε ανταλλαγή των κτήσεων μεταξύ των δεσποτών: ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πήρε τα Καλάβρυτα, ενώ η Γλαρέντζα έγινε η έδρα του Θωμά Παλαιολόγου. Τρία χρόνια αργότερα η πόλη είχε ερημώσει, όπως αναφέρει ο Pero Tafur.
Νεότερα Χρόνια
Η δημιουργία του λιμένα Κυλλήνης ξεκίνησε πριν από το 1887 οπότε κατασκευάστηκε με φυσικούς ογκόλιθους το αρχικό τμήμα του προσήνεμου μόλου μήκους περίπου 250 μέτρων. Κατά τα έτη 1882 – 1892 ο μόλος επεκτάθηκε. Η επέκταση αυτή έγινε με κατακόρυφα εκατέρωθεν μέτωπα με δύο εφαπτόμενες σειρές από τεχνητούς ογκόλιθους. Τόσο στο αρχικό από φυσικούς ογκόλιθους τμήμα του μόλου όσο και κυρίως στο τμήμα που κατασκευάστηκε στη συνέχεια με τεχνητούς ογκόλιθους δημιουργήθηκαν κατά καιρούς αρκετά σοβαρές ζημιές από την προσβολή τους από ισχυρούς κυματισμούς με σημαντικότερες αυτές που έγιναν το έτος 1930.
Σήμερα
Σήμερα ο Δήμος με την ονομασία Κάστρο - Κυλλήνη περιέχει τέσσερα δημοτικά διαμερίσματά τα οποία είναι: το Κάστρο με 857 κάτοικους, η Κάτω Παναγία με 1266 κάτοικους, το Νεοχώρι με 1323 κάτοικους και η Κυλλήνη με 952 κάτοικους. Η Διπλή ονομασία του Δήμου Κάστρο Κυλλήνη προέρχεται από το Αρχαίο λιμάνι δηλαδή το λιμάνι της Κυλλήνης και από το δημοτικό διαμέρισμά Κάστρο οπού εκεί υπάρχει και το Κάστρο χλεμουτσι.
Η δημιουργία του λιμένα Κυλλήνης ξεκίνησε πριν από το 1887 οπότε κατασκευάστηκε με φυσικούς ογκόλιθους το αρχικό τμήμα του προσήνεμου μόλου μήκους περίπου 250 μέτρων. Κατά τα έτη 1882 – 1892 ο μόλος επεκτάθηκε. Η επέκταση αυτή έγινε με κατακόρυφα εκατέρωθεν μέτωπα με δύο εφαπτόμενες σειρές από τεχνητούς ογκόλιθους. Τόσο στο αρχικό από φυσικούς ογκόλιθους τμήμα του μόλου όσο και κυρίως στο τμήμα που κατασκευάστηκε στη συνέχεια με τεχνητούς ογκόλιθους δημιουργήθηκαν κατά καιρούς αρκετά σοβαρές ζημιές από την προσβολή τους από ισχυρούς κυματισμούς με σημαντικότερες αυτές που έγιναν το έτος 1930.
Σήμερα
Σήμερα ο Δήμος με την ονομασία Κάστρο - Κυλλήνη περιέχει τέσσερα δημοτικά διαμερίσματά τα οποία είναι: το Κάστρο με 857 κάτοικους, η Κάτω Παναγία με 1266 κάτοικους, το Νεοχώρι με 1323 κάτοικους και η Κυλλήνη με 952 κάτοικους. Η Διπλή ονομασία του Δήμου Κάστρο Κυλλήνη προέρχεται από το Αρχαίο λιμάνι δηλαδή το λιμάνι της Κυλλήνης και από το δημοτικό διαμέρισμά Κάστρο οπού εκεί υπάρχει και το Κάστρο χλεμουτσι.
