της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Κίμωλος βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο των Κυκλάδων. Σε αυτήν ανήκουν πλήθος μικρών νησιών όπως Ρεματόνησα, Κληματόνησα, Πρασονήσι και Άγιος Ευστάθιος, με το μεγαλύτερο όμως να ηγείται της παρέας, την Πολύαιγο. Είναι ένα ηφαιστειογενές νησί μια με μοναδική ποικιλία πετρωμάτων, όπου κυριαρχεί το άσπρο χρώμα της «κιμωλίας γης».
Ονομασία
Κατά τη μυθολογία, το όνομα Κίμωλος οφείλεται στον Κίμωλον, γιο του θεού Απόλλωνα και σύζυγο της Σίδης, της οποίας ο πατέρας οίκισε το νησί. Κατοικημένη από τους Προϊστορικούς Χρόνους, η Κίμωλος ονομαζόταν, επίσης, Εχινούσα, νησί των εχιδνών (σε χάλκινα νομίσματα απεικονίζεται η θαλάσσια έχιδνα). Κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους οι Ενετοί αποκαλούσαν το νησί Αρτζεντιέρα.
Αρχαιότητα
Όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα, η Κίμωλος κατοικείται τουλάχιστον από την Ύστερη Νεολιθική εποχή. Το νησί είχε δύο μεγάλης σημασίας λιμένες στη θέση «Ελληνικά» και στη Ψάθη. Στην τελευταία υπάρχουν λαξευτά νεωλκεία. Η Κίμωλος ήταν μέλος της Δηλιακής συμμαχίας (425 - 424 π.Χ.) κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου και υπήρξε πεδίο μαχών των Αθηναίων, που τη κυρίευσαν, αφού προηγουμένως τη λεηλάτησαν, όταν οι Σπαρτιάτες, είχαν υποτάξει τη γειτονική Μήλο. Σε αντίθεση πάντως με την γιετονική Μήλο, η Κίμωλος βγήκε σχετικά αλώβητη από αυτή τη σύγκρουση. Όπως προκύπτει ιστορικά, υποχρεώθηκε στη καταβολή στους Αθηναίους φόρο υποτέλειας χιλίων δραχμών.
Κατά τη μυθολογία, το όνομα Κίμωλος οφείλεται στον Κίμωλον, γιο του θεού Απόλλωνα και σύζυγο της Σίδης, της οποίας ο πατέρας οίκισε το νησί. Κατοικημένη από τους Προϊστορικούς Χρόνους, η Κίμωλος ονομαζόταν, επίσης, Εχινούσα, νησί των εχιδνών (σε χάλκινα νομίσματα απεικονίζεται η θαλάσσια έχιδνα). Κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους οι Ενετοί αποκαλούσαν το νησί Αρτζεντιέρα.
Αρχαιότητα
Όπως μαρτυρούν τα αρχαιολογικά ευρήματα, η Κίμωλος κατοικείται τουλάχιστον από την Ύστερη Νεολιθική εποχή. Το νησί είχε δύο μεγάλης σημασίας λιμένες στη θέση «Ελληνικά» και στη Ψάθη. Στην τελευταία υπάρχουν λαξευτά νεωλκεία. Η Κίμωλος ήταν μέλος της Δηλιακής συμμαχίας (425 - 424 π.Χ.) κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου και υπήρξε πεδίο μαχών των Αθηναίων, που τη κυρίευσαν, αφού προηγουμένως τη λεηλάτησαν, όταν οι Σπαρτιάτες, είχαν υποτάξει τη γειτονική Μήλο. Σε αντίθεση πάντως με την γιετονική Μήλο, η Κίμωλος βγήκε σχετικά αλώβητη από αυτή τη σύγκρουση. Όπως προκύπτει ιστορικά, υποχρεώθηκε στη καταβολή στους Αθηναίους φόρο υποτέλειας χιλίων δραχμών.
Βυζαντινά χρόνια
Το Μεσαίωνα και μέχρι τους χρόνους της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ονομαζόταν Αρζιαντιέρα ή Αρζεντιέρα, λέξη ενετικής προέλευσης, λόγω των ασημόχρωμων βράχων της στα νότια, (αρτζέντο = ασήμι στα λατινικά). Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο το νησί βρίσκεται κάτω από την σκιά της Μήλου. Γενικότερα, έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για την Κίμωλο στα Βυζαντινά χρόνια. Αναλυτικότερα, Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) η Κίμωλος μαζί με άλλα Κυκλαδονήσια περνά στην κυριαρχία του Δούκα της Νάξου Μάρκου Σανούδου. Η οικογένεια των Σανούδων κυβέρνησε την Μήλο και την Κίμωλο ως το 1376, όταν ο αδερφός του Ιωάννη Α’ Σανούδου, την έδωσε ως προίκα στον γαμπρό του Φραγκούλλη Κρίσπο.
Συχνό φαινόμενο στο νησί ήταν οι επιδρομές από πειρατές τους οποίους φοβούνταν και οι Τούρκοι. Το 1638 η Κίμωλος καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε από τους πειρατές, οπότε οι κάτοικοι κατέφυγαν στη Σίφνο, εναπομείναντες μόνο 200 στη νήσο. Οι Κιμώλιοι αδυνατώντας να αντιμετωπίζουν μόνοι τους κάθε φορά τους πειρατές αναγκάσθηκαν να συμφιλιωθούν με αυτούς και να τους παρέχουν ακόμη και υπηρεσίες.
Ρωσοτουρκικός Πόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1768 οι Ρώσοι συνέταξαν λεπτομερείς χάρτες της Κιμώλου εξαιτίας της στρατηγικής θέσης του νησιού. Άλλες πηγές αναφέρουν πως οι Ρώσοι προσπάθησαν ανεπιτυχώς να εκμεταλλευτούν τον ορυκτό πλούτο του νησιού. Από το 1678 είχαν ήδη εγκατασταθεί στο νησί διπλωματικοί αντιπρόσωποι της Ολλανδίας πρώτα και της Γαλλίας αργότερα και ανήγειραν την καθολική εκκλησία της «Μαντόνα ντι Ροζάριο», τα ερείπια της οποίας υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Από την καθολική κοινότητα που σταδιακά δημιουργήθηκε στο νησί, θρυλική παραμένει η ιστορία της οικογένειας Μπρεστ η οποία μετοίκησε το 1795 στη Μήλο και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη μεταφορά της Αφροδίτης της Μήλου στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Το Μεσαίωνα και μέχρι τους χρόνους της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 ονομαζόταν Αρζιαντιέρα ή Αρζεντιέρα, λέξη ενετικής προέλευσης, λόγω των ασημόχρωμων βράχων της στα νότια, (αρτζέντο = ασήμι στα λατινικά). Μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού και κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο το νησί βρίσκεται κάτω από την σκιά της Μήλου. Γενικότερα, έχουμε ελάχιστες πληροφορίες για την Κίμωλο στα Βυζαντινά χρόνια. Αναλυτικότερα, Μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) η Κίμωλος μαζί με άλλα Κυκλαδονήσια περνά στην κυριαρχία του Δούκα της Νάξου Μάρκου Σανούδου. Η οικογένεια των Σανούδων κυβέρνησε την Μήλο και την Κίμωλο ως το 1376, όταν ο αδερφός του Ιωάννη Α’ Σανούδου, την έδωσε ως προίκα στον γαμπρό του Φραγκούλλη Κρίσπο.
Συχνό φαινόμενο στο νησί ήταν οι επιδρομές από πειρατές τους οποίους φοβούνταν και οι Τούρκοι. Το 1638 η Κίμωλος καταλήφθηκε και πυρπολήθηκε από τους πειρατές, οπότε οι κάτοικοι κατέφυγαν στη Σίφνο, εναπομείναντες μόνο 200 στη νήσο. Οι Κιμώλιοι αδυνατώντας να αντιμετωπίζουν μόνοι τους κάθε φορά τους πειρατές αναγκάσθηκαν να συμφιλιωθούν με αυτούς και να τους παρέχουν ακόμη και υπηρεσίες.
Ρωσοτουρκικός Πόλεμος
Κατά τη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού πολέμου του 1768 οι Ρώσοι συνέταξαν λεπτομερείς χάρτες της Κιμώλου εξαιτίας της στρατηγικής θέσης του νησιού. Άλλες πηγές αναφέρουν πως οι Ρώσοι προσπάθησαν ανεπιτυχώς να εκμεταλλευτούν τον ορυκτό πλούτο του νησιού. Από το 1678 είχαν ήδη εγκατασταθεί στο νησί διπλωματικοί αντιπρόσωποι της Ολλανδίας πρώτα και της Γαλλίας αργότερα και ανήγειραν την καθολική εκκλησία της «Μαντόνα ντι Ροζάριο», τα ερείπια της οποίας υπάρχουν ακόμα και σήμερα. Από την καθολική κοινότητα που σταδιακά δημιουργήθηκε στο νησί, θρυλική παραμένει η ιστορία της οικογένειας Μπρεστ η οποία μετοίκησε το 1795 στη Μήλο και έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη μεταφορά της Αφροδίτης της Μήλου στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι.
Επανάσταση
Η ελληνική επανάσταση του 1821 και η απελευθέρωση σήμανε τον οριστικό τερματισμό των κακουχιών για τους κατοίκους της Κιμώλου. Έτσι, το νησί γνώρισε οικονομική, εμπορική και οικιστική ανάπτυξη που με τη σειρά τους έφεραν την αύξηση του πληθυσμού.
20ός αιώνας
Μετά της απαλλαγή του Αιγαίου από την πειρατεία και την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό, η Κίμωλος μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες προοδεύει σε τομείς όπως στη γεωργία, την κτηνοτροφία, την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και τη ναυτιλία. Κατά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο στήριξε ενεργά με ποικιλοτρόπως τις δυνάμεις της αντίστασης ενάντια στον Άξονα, λόγω του ότι την γειτονική Μήλο είχαν καταλάβει οι Ναζιστικές δυνάμεις προς εκμετάλλευση της ιδανικής γεωγραφικής της θέσης. Κατά τη δικτατορία Μεταξά, από το 1936, η Κίμωλος κατέστη τόπος εξορίας αντιφρονούντων. Αποτέλεσε μάλιστα τον τόπο όπου εκτοπίζονταν κυρίως γυναίκες ανάμεσα στις οποίες και σημαντικές διανοούμενες της εποχής όπως η Φούλα Χατζιδάκη.
Η ελληνική επανάσταση του 1821 και η απελευθέρωση σήμανε τον οριστικό τερματισμό των κακουχιών για τους κατοίκους της Κιμώλου. Έτσι, το νησί γνώρισε οικονομική, εμπορική και οικιστική ανάπτυξη που με τη σειρά τους έφεραν την αύξηση του πληθυσμού.
20ός αιώνας
Μετά της απαλλαγή του Αιγαίου από την πειρατεία και την απελευθέρωση της Ελλάδας από τον τουρκικό ζυγό, η Κίμωλος μαζί με τις υπόλοιπες Κυκλάδες προοδεύει σε τομείς όπως στη γεωργία, την κτηνοτροφία, την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου και τη ναυτιλία. Κατά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο στήριξε ενεργά με ποικιλοτρόπως τις δυνάμεις της αντίστασης ενάντια στον Άξονα, λόγω του ότι την γειτονική Μήλο είχαν καταλάβει οι Ναζιστικές δυνάμεις προς εκμετάλλευση της ιδανικής γεωγραφικής της θέσης. Κατά τη δικτατορία Μεταξά, από το 1936, η Κίμωλος κατέστη τόπος εξορίας αντιφρονούντων. Αποτέλεσε μάλιστα τον τόπο όπου εκτοπίζονταν κυρίως γυναίκες ανάμεσα στις οποίες και σημαντικές διανοούμενες της εποχής όπως η Φούλα Χατζιδάκη.
