της δημοσιογράφουΕυαγγελίας Γούρνη
Η Θεσσαλονίκη μπορεί να είναι μεγαλούπολη αλλά έχει κρατήσει μέχρι και σήμερα πολλά από τα ήθη και τα έθιμα που χάνονται στο βάθος των χρόνων. Και μπορεί πολλά από αυτά, πλέον, να μην τηρούνται ευλαβικά αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν τα γνωρίζουν ακόμα και οι νεότεροι. Ας τα γνωρίσουμε και εμείς.
Το Χάσκα
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς λάμβανε χώρα στα θεσσαλονικιώτικα σπίτια το εν λόγω έθιμο. Σε ένα ξύλο έδεναν έναν σπάγκο και από αυτόν κρεμούσαν είτε ένα αυγό, είτε ένα κομμάτι χαλβά. Οι παρευρισκόμενοι έπρεπε να το δαγκώσουν χωρίς να χρησιμοποιήσουν τα χέρια τους.
Αναστενάρια
Λαμβάνει μέρος στην γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και οι αναστενάρηδες περπατούν στην φωτιά με γυμνά πόδια χωρίς να καίγονται μιας και τους προστατεύει ο Άγιος.
Οι Κουδουνοφόροι του Σοχού
Ένα πολύ παλιό έθιμο είναι οι Κουδουνοφόροι, οι οποίοι φορούν στολές από δέρμα τράγου που θυμίζουν τον θεό Πάνα, κρεμούν κουδούνια και περιφέρονται στην πόλη. Είναι ελεύθεροι να το κάνουν μετά τα Θεοφάνεια αλλά το τελευταίο τριήμερο της Αποκριάς είναι το αποκορύφωμα τους.
Η Μάχη των Επιταφίων
Παλιότερα, την Μεγάλη Παρασκευή, όταν δύο επιτάφιοι συναντιόταν στα στενά σοκάκια της πόλης, οι παλικαράδες που τους συνόδευαν ριχνόντουσαν στην μάχη προκειμένου να περάσει ο δικός τους επιτάφιος πρώτος. Μάλιστα, αυτό γίνονταν με παρότρυνση των αρχόντων της πόλης προκειμένου οι νέοι να είναι ετοιμοπόλεμοι.
Ραγκούτσια της Χαλάστρας
Στην διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων, το έθιμο των Ραγκούτσιων αναβιώνει σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας, ανάμεσα τους και στην Χαλάστρα της Θεσσαλονίκης. Επί τουρκοκρατίας οι τουρκικές αρχές αδυνατούσαν να αστυνομεύσουν τις περιοχές από τις επιθέσεις ληστών και ανέθεταν την φύλαξη τους σε ομάδες Ελλήνων. Οι νέοι αυτοί γύριζαν τις μέρες των Χριστουγέννων τα χωριά, ντυμένοι με φουστανέλες, με σπαθιά και παίζοντας νταούλια.
Το έθιμο της καμήλας στην Θέρμη
Ακόμα ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Πρόκειται για την ιστορία αγάπης της Μανιώς με έναν νέο, ο οποίος όταν την κλέβουν οι Τούρκοι κατασκευάζει με τους φίλους του μια γκαμήλα και αφού ξεγελούν τους φρουρούς, παίρνουν πίσω την Μανιώ, την οποία και κρύβουν στη κοιλιά της. Το έθιμο της καμήλας πραγματοποιείται και σε άλλους δήμους όπως της Σταυρούπολης αλλά εκεί έχει παγανιστικές ρίζες και σχετίζονταν με την γονιμότητα της γης.
Λαμβάνει μέρος στην γιορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης και οι αναστενάρηδες περπατούν στην φωτιά με γυμνά πόδια χωρίς να καίγονται μιας και τους προστατεύει ο Άγιος.
Οι Κουδουνοφόροι του Σοχού
Ένα πολύ παλιό έθιμο είναι οι Κουδουνοφόροι, οι οποίοι φορούν στολές από δέρμα τράγου που θυμίζουν τον θεό Πάνα, κρεμούν κουδούνια και περιφέρονται στην πόλη. Είναι ελεύθεροι να το κάνουν μετά τα Θεοφάνεια αλλά το τελευταίο τριήμερο της Αποκριάς είναι το αποκορύφωμα τους.
Η Μάχη των Επιταφίων
Παλιότερα, την Μεγάλη Παρασκευή, όταν δύο επιτάφιοι συναντιόταν στα στενά σοκάκια της πόλης, οι παλικαράδες που τους συνόδευαν ριχνόντουσαν στην μάχη προκειμένου να περάσει ο δικός τους επιτάφιος πρώτος. Μάλιστα, αυτό γίνονταν με παρότρυνση των αρχόντων της πόλης προκειμένου οι νέοι να είναι ετοιμοπόλεμοι.
Ραγκούτσια της Χαλάστρας
Στην διάρκεια των εορτών των Χριστουγέννων, το έθιμο των Ραγκούτσιων αναβιώνει σε πολλές περιοχές της Μακεδονίας, ανάμεσα τους και στην Χαλάστρα της Θεσσαλονίκης. Επί τουρκοκρατίας οι τουρκικές αρχές αδυνατούσαν να αστυνομεύσουν τις περιοχές από τις επιθέσεις ληστών και ανέθεταν την φύλαξη τους σε ομάδες Ελλήνων. Οι νέοι αυτοί γύριζαν τις μέρες των Χριστουγέννων τα χωριά, ντυμένοι με φουστανέλες, με σπαθιά και παίζοντας νταούλια.
Το έθιμο της καμήλας στην Θέρμη
Ακόμα ένα έθιμο που έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία. Πρόκειται για την ιστορία αγάπης της Μανιώς με έναν νέο, ο οποίος όταν την κλέβουν οι Τούρκοι κατασκευάζει με τους φίλους του μια γκαμήλα και αφού ξεγελούν τους φρουρούς, παίρνουν πίσω την Μανιώ, την οποία και κρύβουν στη κοιλιά της. Το έθιμο της καμήλας πραγματοποιείται και σε άλλους δήμους όπως της Σταυρούπολης αλλά εκεί έχει παγανιστικές ρίζες και σχετίζονταν με την γονιμότητα της γης.
Δημήτρια
Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και εμποροπανήγυρη που διοργανώνονται κάθε Οκτώβρη με αφορμή την εορτή του πολιούχου της πόλης Αγίου Δημητρίου.
Η ημέρα των γερόντων
Κάθε παραμονή των Φώτων στον οικισμό Πρόχωμα του Δήμου Κουφαλίων, οι κάτοικοι τιμούν με φαγητό, χορούς και τραγούδια τους απόμαχους της ζωής.
Τα Κουρμπάνια του Άγιου Τρύφωνα στην Νέα Αγχίαλο Θεσσαλονίκης
Πρόκειται τελετουργίες προς τιμήν του Αγίου Τρύφωνα, ο οποίος θεωρείται προστάτης της αμπελουργίας, προκειμένου να ευλογήσει την παραγωγή των αμπελιών. Οι ρίζες του είναι στην Αγχίαλο της Ανατολικής Ρωμυλίας όπου οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αμπελουργία και στην γιορτή του Αγίου έφτιαχναν κόλλυβο που διάβαζε ο παππάς ενώ έριχναν και αγιασμό στα αμπέλια. Παρόμοια τελετή για το Άγιο Τρύφωνα πραγματοποιείται και στην Γέφυρα Θεσσαλονίκης.
Ο Αϊ Γιάννης ο κλήδωνας στην Χαλάστρα
Κάθε χρόνο ,το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουνίου ,αναβιώνει στη Χαλάστρα Θεσσαλονίκης το έθιμο της Τζαμάλας και του Αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα. Στις γειτονιές της πόλης ανάβουν οι φωτιές (Τζαμάλες) και με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων στήνεται χορός γύρω τους. Στη συνέχεια ξεκινά η αναπαράσταση του εθίμου που θέλει τις ελεύθερες κοπέλες να πάρουν το αμίλητο νερό από τα πηγάδια της περιοχής.
Το έθιμο της κουλούρας στο γάμο
Η νύφη ετοιμάζεται και όταν τελειώσει, σπάει πάνω από το κεφάλι της την παραδοσιακή κουλούρα (ένα γλυκό τσουρέκι) την οποία και μοιράζει στις ελεύθερες φίλες της.
Καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και εμποροπανήγυρη που διοργανώνονται κάθε Οκτώβρη με αφορμή την εορτή του πολιούχου της πόλης Αγίου Δημητρίου.
Η ημέρα των γερόντων
Κάθε παραμονή των Φώτων στον οικισμό Πρόχωμα του Δήμου Κουφαλίων, οι κάτοικοι τιμούν με φαγητό, χορούς και τραγούδια τους απόμαχους της ζωής.
Τα Κουρμπάνια του Άγιου Τρύφωνα στην Νέα Αγχίαλο Θεσσαλονίκης
Πρόκειται τελετουργίες προς τιμήν του Αγίου Τρύφωνα, ο οποίος θεωρείται προστάτης της αμπελουργίας, προκειμένου να ευλογήσει την παραγωγή των αμπελιών. Οι ρίζες του είναι στην Αγχίαλο της Ανατολικής Ρωμυλίας όπου οι κάτοικοι ασχολούνταν με την αμπελουργία και στην γιορτή του Αγίου έφτιαχναν κόλλυβο που διάβαζε ο παππάς ενώ έριχναν και αγιασμό στα αμπέλια. Παρόμοια τελετή για το Άγιο Τρύφωνα πραγματοποιείται και στην Γέφυρα Θεσσαλονίκης.
Ο Αϊ Γιάννης ο κλήδωνας στην Χαλάστρα
Κάθε χρόνο ,το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουνίου ,αναβιώνει στη Χαλάστρα Θεσσαλονίκης το έθιμο της Τζαμάλας και του Αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα. Στις γειτονιές της πόλης ανάβουν οι φωτιές (Τζαμάλες) και με τη συνοδεία παραδοσιακών οργάνων στήνεται χορός γύρω τους. Στη συνέχεια ξεκινά η αναπαράσταση του εθίμου που θέλει τις ελεύθερες κοπέλες να πάρουν το αμίλητο νερό από τα πηγάδια της περιοχής.
Το έθιμο της κουλούρας στο γάμο
Η νύφη ετοιμάζεται και όταν τελειώσει, σπάει πάνω από το κεφάλι της την παραδοσιακή κουλούρα (ένα γλυκό τσουρέκι) την οποία και μοιράζει στις ελεύθερες φίλες της.
