της δημοσιογράφουΕυαγγελίας Γούρνη
Ο Βόλος είναι μια πόλη πολυδιάστατη, μια πόλη αμάλγαμα πολλών και διαφορετικών πολιτισμών, αρχαίων και νεότερων. Η ιστορία του ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα και τα ήθη και έθιμα που λαμβάνουν χώρα ακόμα και σήμερα μοναδικά.
Το Χριστουγεννιάτικο έθιμο της γριάς
Την παραμονή των Χριστουγέννων η ηλικιωμένη γυναίκα του σπιτιού παίρνει από τη στοίβα με τα ξύλα το μεγαλύτερο κούτσουρο και να το βάζει στη φωτιά ώστε τα υπολείμματά του να τα βρει ο καινούργιος χρόνος. Το κούτσουρο αυτό θα διώχνει τους καλικάντζαρους, ενώ συμβολίζει τον γαμπρό που θα έρθει για τα ανύπαντρα κορίτσια.
Τα νυχτοκάλαντα της Παραμονής των Φώτων
Την παραμονή των Φώτων στον Βόλο αλλά και τα γύρω χωριά του Πηλίου, μετά τα πρωινά κάλαντα των παιδιών, σειρά το βράδυ παίρνουν οι μεγαλύτεροι με τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Ένας από τους καλαντιστές κρατάει το κουτί της εκκλησίας, στο οποίο ρίχνουν διάφορα φιλέματα για την εκκλησία, ένας άλλος έχει στον ώμο του ένα δισκάκι που οι νοικοκυραίοι ρίχνουν μια κουλούρα, ενώ αν κάποιος δεν έχει κουλούρα προσφέρει χρήματα. Στο ανατολικό Πήλιο οι καλαντιστές κρατούν κουτί για τα χρήματα, ασκί για το κρασί και δισκάκι για τα φιλέματα.
Το σιτάρι των Αγίων Θεοδώρων
Τη μέρα τούτη οι ανύπαντρες κοπέλες συνήθιζαν να χρησιμοποιούν το στάρι για να ονειρευτούν το μελλούμενο γαμπρό. Το βράδυ της Παρασκευής της Καθαροβδομάδας, παραμονή των Αγίων Θεοδώρων, οι κοπέλες ζητούν από τρία «πρωτοστέφανα» Μαρία και από ένα παντρεμένο Θόδωρο, λίγα σπυριά σιτάρι.
Αυτά τα πάνε στην εκκλησία να διαβαστούνε και όταν γυρίσουν σπίτι τους τα «σπέρνουν» κάτω από το προσκέφαλό τους ή πίσω από την πόρτα του δωματίου τους διαβάζοντας μια ανάλογη επίκληση. Φυσικά όλη τούτη η εθιμική διαδικασία έναν και μοναδικό στόχο έχει, το φανέρωμα πάλι του γαμπρού στα όνειρα της κόρης.
Την παραμονή των Χριστουγέννων η ηλικιωμένη γυναίκα του σπιτιού παίρνει από τη στοίβα με τα ξύλα το μεγαλύτερο κούτσουρο και να το βάζει στη φωτιά ώστε τα υπολείμματά του να τα βρει ο καινούργιος χρόνος. Το κούτσουρο αυτό θα διώχνει τους καλικάντζαρους, ενώ συμβολίζει τον γαμπρό που θα έρθει για τα ανύπαντρα κορίτσια.
Τα νυχτοκάλαντα της Παραμονής των Φώτων
Την παραμονή των Φώτων στον Βόλο αλλά και τα γύρω χωριά του Πηλίου, μετά τα πρωινά κάλαντα των παιδιών, σειρά το βράδυ παίρνουν οι μεγαλύτεροι με τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Ένας από τους καλαντιστές κρατάει το κουτί της εκκλησίας, στο οποίο ρίχνουν διάφορα φιλέματα για την εκκλησία, ένας άλλος έχει στον ώμο του ένα δισκάκι που οι νοικοκυραίοι ρίχνουν μια κουλούρα, ενώ αν κάποιος δεν έχει κουλούρα προσφέρει χρήματα. Στο ανατολικό Πήλιο οι καλαντιστές κρατούν κουτί για τα χρήματα, ασκί για το κρασί και δισκάκι για τα φιλέματα.
Το σιτάρι των Αγίων Θεοδώρων
Τη μέρα τούτη οι ανύπαντρες κοπέλες συνήθιζαν να χρησιμοποιούν το στάρι για να ονειρευτούν το μελλούμενο γαμπρό. Το βράδυ της Παρασκευής της Καθαροβδομάδας, παραμονή των Αγίων Θεοδώρων, οι κοπέλες ζητούν από τρία «πρωτοστέφανα» Μαρία και από ένα παντρεμένο Θόδωρο, λίγα σπυριά σιτάρι.
Αυτά τα πάνε στην εκκλησία να διαβαστούνε και όταν γυρίσουν σπίτι τους τα «σπέρνουν» κάτω από το προσκέφαλό τους ή πίσω από την πόρτα του δωματίου τους διαβάζοντας μια ανάλογη επίκληση. Φυσικά όλη τούτη η εθιμική διαδικασία έναν και μοναδικό στόχο έχει, το φανέρωμα πάλι του γαμπρού στα όνειρα της κόρης.
Τα κουμούτσια του Αγίου Φανουρίου
Ακόμα ένα έθιμο για να φανερωθεί ο μέλλοντας σύζυγος στα νεαρά κορίτσια. Σύμφωνα με αυτό, τα κορίτσια την παραμονή του Αγίου Φανουρίου φτιάχνουν ένα είδος ψωμιού, στο οποίο αντί να βάλουν αλάτι βάζουν ζάχαρη και κανέλα.
Το βράδυ το πάνε στο μεγάλο εσπερινό της γιορτής του Αγίου Φανουρίου, για να διαβαστεί από τον παπά, ενώ όταν επιστρέψουν στο σπίτι, το βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους, κάνουν την γνωστή δέηση στον Άγιο Φανούριο να τους φανερώσει στο όνειρό τους το μελλοντικό τους ταίρι.
Σε άλλα χωριά του Βόλου, το έθιμο λέγεται «αλμυροκουλούρα», δηλαδή η πίτα πια είναι αλμυρή, το εθιμοτυπικό αλλάζει λίγο αλλά το αποτέλεσμα είναι ίδιο… στον ύπνο των κοριτσιών εμφανίζεται ο μέλλοντας σύζυγος.
Ο Ιούδας της Πασχαλιάς
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, κατά τη δεύτερη Ανάσταση, οι πιστοί κρεμούσαν στο καμπαναριό το ομοίωμα του Ιούδα για να το ξεσκίσουν με πέτρες και τουφεκιές, να το κάψουν και να ποδοπατήσουν τη στάχτη και τα αποκαΐδια του.
Οι μαντείες του Κλήδονα
Η γιορτή του Αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα ή Ρηγίνα (24 Ιουνίου) είναι από τα έθιμα που γιορτάζονται στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας και ο Βόλος και τα χωριά του δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση… Παραμονή του Αι-Γιαννιού τα κορίτσια μαζεύονται σε ένα γνωστό τους σπίτι. Ένα από αυτά παίρνει το κανάτι και πάει στη βρύση του χωριού να το γεμίσει φροντίζοντας στο «συρε κι έλα» την να μην βγάλει κουβέντα από το στόμα της.
Σα φέρει στο σπίτι το «αμίλητο νερό» γεμίζει ένα «κουμάρι» μέσα στο οποίο η κάθε κόρη ρίχνει και ένα «σημάδι» της (δαχτυλίδι, καρφίτσα, σκουλαρίκι κ.λπ.). Σα γίνει τούτο, το κουμάρι σκεπάζεται μe ένα κόκκινο μαντήλι και τοποθετείτε στο ύπαιθρο κάτω από μια τριανταφυλλιά ενώ τα κορίτσια τραγουδούν.
Την επόμενη μέρα τραγουδώντας πάλι το μεταφέρουν μέσα στο σπίτι όπου ένα νεαρό αγόρι βγάζει τώρα ένα-ένα τα «σημάδια» των κοριτσιών από το κουμάρι, ενώ στην συνέχεια τα κορίτσια πίνουν το «αμίλητο νερό» και ξεκινάν να πάνε στο σπίτι τους. Το πρώτο ανδρικό όνομα που θα ακούσουν σε αυτή τη διαδρομή θα είναι αυτό που θα έχει και ο σύζυγος τους.
Ακόμα ένα έθιμο για να φανερωθεί ο μέλλοντας σύζυγος στα νεαρά κορίτσια. Σύμφωνα με αυτό, τα κορίτσια την παραμονή του Αγίου Φανουρίου φτιάχνουν ένα είδος ψωμιού, στο οποίο αντί να βάλουν αλάτι βάζουν ζάχαρη και κανέλα.
Το βράδυ το πάνε στο μεγάλο εσπερινό της γιορτής του Αγίου Φανουρίου, για να διαβαστεί από τον παπά, ενώ όταν επιστρέψουν στο σπίτι, το βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους, κάνουν την γνωστή δέηση στον Άγιο Φανούριο να τους φανερώσει στο όνειρό τους το μελλοντικό τους ταίρι.
Σε άλλα χωριά του Βόλου, το έθιμο λέγεται «αλμυροκουλούρα», δηλαδή η πίτα πια είναι αλμυρή, το εθιμοτυπικό αλλάζει λίγο αλλά το αποτέλεσμα είναι ίδιο… στον ύπνο των κοριτσιών εμφανίζεται ο μέλλοντας σύζυγος.
Ο Ιούδας της Πασχαλιάς
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, κατά τη δεύτερη Ανάσταση, οι πιστοί κρεμούσαν στο καμπαναριό το ομοίωμα του Ιούδα για να το ξεσκίσουν με πέτρες και τουφεκιές, να το κάψουν και να ποδοπατήσουν τη στάχτη και τα αποκαΐδια του.
Οι μαντείες του Κλήδονα
Η γιορτή του Αϊ-Γιαννιού του Κλήδονα ή Ρηγίνα (24 Ιουνίου) είναι από τα έθιμα που γιορτάζονται στα περισσότερα μέρη της Ελλάδας και ο Βόλος και τα χωριά του δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν εξαίρεση… Παραμονή του Αι-Γιαννιού τα κορίτσια μαζεύονται σε ένα γνωστό τους σπίτι. Ένα από αυτά παίρνει το κανάτι και πάει στη βρύση του χωριού να το γεμίσει φροντίζοντας στο «συρε κι έλα» την να μην βγάλει κουβέντα από το στόμα της.
Σα φέρει στο σπίτι το «αμίλητο νερό» γεμίζει ένα «κουμάρι» μέσα στο οποίο η κάθε κόρη ρίχνει και ένα «σημάδι» της (δαχτυλίδι, καρφίτσα, σκουλαρίκι κ.λπ.). Σα γίνει τούτο, το κουμάρι σκεπάζεται μe ένα κόκκινο μαντήλι και τοποθετείτε στο ύπαιθρο κάτω από μια τριανταφυλλιά ενώ τα κορίτσια τραγουδούν.
Την επόμενη μέρα τραγουδώντας πάλι το μεταφέρουν μέσα στο σπίτι όπου ένα νεαρό αγόρι βγάζει τώρα ένα-ένα τα «σημάδια» των κοριτσιών από το κουμάρι, ενώ στην συνέχεια τα κορίτσια πίνουν το «αμίλητο νερό» και ξεκινάν να πάνε στο σπίτι τους. Το πρώτο ανδρικό όνομα που θα ακούσουν σε αυτή τη διαδρομή θα είναι αυτό που θα έχει και ο σύζυγος τους.
Βλάχικος γάμος στο Σεσκλό
Ο Βλάχικος Γάμος πραγματοποιείται το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου και αποτελεί πλέον θεσμό για την περιοχή. Πρόκειται για την αναβίωση του Γάμου των Βλάχων, με ζωντανή παραδοσιακή μουσική, χορό και φαγητό. Η εκδήλωση πραγματοποιείται στην κεντρική πλατεία του Δημοτικού Διαμερίσματος Σέσκλου και σε πολλά άλλα σημεία του χωριού όπως η Εκκλησία, το σπίτι του κουμπάρου, της νύφης και του γαμπρού με τη συμμετοχή πολλών κατοίκων της περιοχής.
Μικροί και μεγάλοι ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές, αναβιώνουν τα τελευταία χρόνια με ιδιαίτερο κέφι και μεράκι το έθιμο του Βλάχικου Γάμου, ενώ εκατοντάδες επισκέπτες κατακλύζουν το χωριό για να παρακολουθήσουν την όμορφη εκδήλωση.
Ετήσια εμποροπανήγυρη Αισωνίας
Πραγματοποιείται το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου (5-12 Αυγούστου) στην περιοχή του ΚΤΕΟ και συγκεντρώνει πλήθος κόσμου.
Γιορτές Πεπονιού, μήλου, κρασίου κ.α.
Στο Διμήνι, το οποίο φημίζεται για την παραγωγή πεπονιού, διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι η γιορτή πεπονιού. Μία βραδιά γεμάτη παραδοσιακή μουσική και χορό όπου οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να διασκεδάσουν και φυσικά να δοκιμάσουν τα νόστιμα πεπόνια Διμηνίου. Αντίστοιχες γιορτές πραγματοποιούνται στην Ζαγορά για το μήλο, στην Νέα Αγχίαλο για το κρασί, στις Σταγιάτες για το λουκάνικο, στο Κατηχώρι Πορταριάς για το τσίπουρο και στον Άγιο Λαυρέντιο για το κεράσι…
Ο Βλάχικος Γάμος πραγματοποιείται το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου και αποτελεί πλέον θεσμό για την περιοχή. Πρόκειται για την αναβίωση του Γάμου των Βλάχων, με ζωντανή παραδοσιακή μουσική, χορό και φαγητό. Η εκδήλωση πραγματοποιείται στην κεντρική πλατεία του Δημοτικού Διαμερίσματος Σέσκλου και σε πολλά άλλα σημεία του χωριού όπως η Εκκλησία, το σπίτι του κουμπάρου, της νύφης και του γαμπρού με τη συμμετοχή πολλών κατοίκων της περιοχής.
Μικροί και μεγάλοι ντυμένοι με παραδοσιακές φορεσιές, αναβιώνουν τα τελευταία χρόνια με ιδιαίτερο κέφι και μεράκι το έθιμο του Βλάχικου Γάμου, ενώ εκατοντάδες επισκέπτες κατακλύζουν το χωριό για να παρακολουθήσουν την όμορφη εκδήλωση.
Ετήσια εμποροπανήγυρη Αισωνίας
Πραγματοποιείται το πρώτο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου (5-12 Αυγούστου) στην περιοχή του ΚΤΕΟ και συγκεντρώνει πλήθος κόσμου.
Γιορτές Πεπονιού, μήλου, κρασίου κ.α.
Στο Διμήνι, το οποίο φημίζεται για την παραγωγή πεπονιού, διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι η γιορτή πεπονιού. Μία βραδιά γεμάτη παραδοσιακή μουσική και χορό όπου οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να διασκεδάσουν και φυσικά να δοκιμάσουν τα νόστιμα πεπόνια Διμηνίου. Αντίστοιχες γιορτές πραγματοποιούνται στην Ζαγορά για το μήλο, στην Νέα Αγχίαλο για το κρασί, στις Σταγιάτες για το λουκάνικο, στο Κατηχώρι Πορταριάς για το τσίπουρο και στον Άγιο Λαυρέντιο για το κεράσι…
