της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Από τις ομορφότερες πόλεις της βόρειας Ελλάδας, πλαισιωμένη από τα επιβλητικά βουνά Γράμμο και Βίτσι, η φημισμένη πόλη των γουναράδων, αντικατοπτρίζεται αιώνες τώρα στα ασάλευτα νερά της λίμνης Ορεστιάδας. Περιβάλλεται από τη λίμνη της και συνδέεται με την ξηρά μέσω μιας ευρύτερης λωρίδας γης από επιχωματώσεις, δίνοντας την εντύπωση νησιού. Η αρχιτεκτονική της πόλης έχει επιρροές από Τουρκοκρατία και Βυζάντιο. Μάλιστα, ο Παναγιώτης Παπαναούμ το 1851 γράφει: «Εις τον Άγιον Γεώργιον της Καστορίας εν θολωτοίς κοιλώμασιν, επί της δυτικής πλευράς του ναού, φαίνονται και σήμερον ίχνη ζωγραφιών παριστασών, κατά την παράδοσιν των πολιτών, πρόσωπα αγίων, το αληθές όμως είναι ότι οι άγιοι ούτοι ήσαν οι διαπρέψαντες αυτοκρατορικοί υπάλληλοι της βυζαντινής δυναστείας κατά την παράδοσιν της πόλεως εις τους Οθωμανούς».
Η λίμνη της Καστοριάς
Σήμα κατατεθέν της Καστοριάς είναι η λίμνη Ορεστιάδα αλλά και ένας ιδιαίτερα σημαντικός υδροβιότοπος για την ευρύτερη περιοχή. Η λίμνη της Καστοριάς βρίσκεται σε υψόμετρο 620μ. Έχει σχήμα έλλειψης και τα νερά της περιβρέχουν την πόλη. Θεωρείται πως είναι μορφολογικά η ωραιότερη λίμνη της Ελλάδος και έχει χαρακτηριστεί ως «Μνημείο Έξοχου Φυσικού Κάλλους» από το Υπουργείο Πολιτισμού. Παλαιότερα, η λίμνη περιέβαλλε εξ ολοκλήρου το βραχόβουνο που σχημάτιζε έτσι νησίδα.
Διοκλητιανούπολη
Πρόκειται για τον αρχαιολογικό χώρο στη βόρεια του Άργους Ορεστικού. Η πόλη ήταν τειχισμένη και χτισμένη δίπλα στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα στο κέντρο εύφορης κοιλάδας. Το 1976 με τις εργασίες ανοικοδόμησης σφαγείων στο χώρο του Αρμενοχωρίου αποκαλύφθηκαν τα λείψανα μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Έχουν ανασκαφεί, από τον Θ. Παπαζώτο μια παλαιοχριστιανική βασιλική Α εντός των τειχών, όπως και δυο οικίες, και δυο παλαιοχριστιανικές βασιλικές εκτός των τειχών, αλλά βρέθηκαν και σποραδικές ταφές χωρίς κάποια οργάνωση. Τέλος, μετά την καταστροφή της Διοκλητιανούπολης από τις βαρβαρικές επιδρομές, πιθανότατα των Γότθων του 4ου αιώνα, ο Ιουστινιανός ίδρυσε στην γειτονική λίμνη, την νέα πόλη της Καστοριάς.
Βυζαντινό Κάστρο
Η πόλη εκτός από τη φυσική οχύρωση λόγω της λίμνης, περιβαλλόταν από τείχη για επιπλέον ασφάλεια. Από τα χρόνια του Ιουστινιανού υψώνονταν στον λαιμό της χερσονήσου ισχυρότατα τείχη, τα οποία οικοδομήθηκαν στην απότομη πλαγιά ενισχυμένα με στρογγυλους και τετράγωνους πύργους. Από ισχυρά τείχη περικλειόταν και η βυζαντινή πόλη πάνω στη χερσόνησο. Οι Βυζαντινοί κατοικούσαν και έξω από την περιτειχισμένη πόλη, όπου υπήρχαν σημαντικοί ναοί, μικρά και μεγάλα μοναστήρια και νεκροταφεία. Τα Ιουστινιάνεια τείχη της Καστοριάς ανακαινίστηκαν στα μεσοβυζαντινά και υστεροβυζαντινά χρόνια, προκειμένου να ενισχυθεί η οχύρωση της πόλης και να εξασφαλιστεί η σπουδαία από στρατηγικής άποψης θέση της Καστοριάς. Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι επεμβάσεις στα βυζαντινά τείχη της πόλης ήταν ελάχιστες και αποσκοπούσαν κυρίως στη συντήρησή τους. Στα τέλη του 19ου αιώνα καταστράφηκαν τμήματα του τείχους του λαιμού της χερσονήσου, για να οικοδομηθούν κτήρια της ήδη αποδυναμωμένης τουρκικής διοίκησης.
Λαογραφικό Μουσείο
Στεγάζεται στο αρχοντικό του Νεράντζη Αϊβάζη στον οικισμό Ντολτσό και φιλοξενεί μια συλλογή από αντικείμενα καθημερινής χρήσης και οικοσκευές που χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι σε παλαιότερες εποχές και σχετίζονται με τις δραστηριότητες των Καστοριανών στο χώρο του σπιτιού, της εργασίας, της ανάπαυσης και των κοινωνικών τους εκδηλώσεων. Αξιόλογα είναι τα εκθέματα που αφορούν την επεξεργασία της γούνας.
Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα
Δεσπόζει στο Αρχοντικό Πηχεών, που ήταν η οικία του Αναστάσιου Πηχιών, Έλληνα Μακεδόνα αγωνιστή. Κατασκευάστηκε τον 18ο αι. από τον πατέρα του, Φιλόλαο Πηχιών και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Το διώροφο κτήριο έχει χαρακτηριστεί, από το Υπουργείο Πολιτισμού, Μνημείο με μεγάλη ιστορική αξία. Στο μουσείο μπορεί να βρει κανείς πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα και κειμήλια που παρέδωσαν οι απόγονοι των αγωνιστών Μακεδονομάχων.
Ενδυµατολογικό Μουσείο
Το μουσείο περιλαμβάνει εκθέματα όπως παραδοσιακές ενδυμασίες της Καστοριάς και άλλων περιοχών, αντρικές και γυναικείες παλαιότερων εποχών, καθώς και μια αξιόλογη συλλογή νομισμάτων.
Σήμα κατατεθέν της Καστοριάς είναι η λίμνη Ορεστιάδα αλλά και ένας ιδιαίτερα σημαντικός υδροβιότοπος για την ευρύτερη περιοχή. Η λίμνη της Καστοριάς βρίσκεται σε υψόμετρο 620μ. Έχει σχήμα έλλειψης και τα νερά της περιβρέχουν την πόλη. Θεωρείται πως είναι μορφολογικά η ωραιότερη λίμνη της Ελλάδος και έχει χαρακτηριστεί ως «Μνημείο Έξοχου Φυσικού Κάλλους» από το Υπουργείο Πολιτισμού. Παλαιότερα, η λίμνη περιέβαλλε εξ ολοκλήρου το βραχόβουνο που σχημάτιζε έτσι νησίδα.
Διοκλητιανούπολη
Πρόκειται για τον αρχαιολογικό χώρο στη βόρεια του Άργους Ορεστικού. Η πόλη ήταν τειχισμένη και χτισμένη δίπλα στην αριστερή όχθη του Αλιάκμονα στο κέντρο εύφορης κοιλάδας. Το 1976 με τις εργασίες ανοικοδόμησης σφαγείων στο χώρο του Αρμενοχωρίου αποκαλύφθηκαν τα λείψανα μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής. Έχουν ανασκαφεί, από τον Θ. Παπαζώτο μια παλαιοχριστιανική βασιλική Α εντός των τειχών, όπως και δυο οικίες, και δυο παλαιοχριστιανικές βασιλικές εκτός των τειχών, αλλά βρέθηκαν και σποραδικές ταφές χωρίς κάποια οργάνωση. Τέλος, μετά την καταστροφή της Διοκλητιανούπολης από τις βαρβαρικές επιδρομές, πιθανότατα των Γότθων του 4ου αιώνα, ο Ιουστινιανός ίδρυσε στην γειτονική λίμνη, την νέα πόλη της Καστοριάς.
Βυζαντινό Κάστρο
Η πόλη εκτός από τη φυσική οχύρωση λόγω της λίμνης, περιβαλλόταν από τείχη για επιπλέον ασφάλεια. Από τα χρόνια του Ιουστινιανού υψώνονταν στον λαιμό της χερσονήσου ισχυρότατα τείχη, τα οποία οικοδομήθηκαν στην απότομη πλαγιά ενισχυμένα με στρογγυλους και τετράγωνους πύργους. Από ισχυρά τείχη περικλειόταν και η βυζαντινή πόλη πάνω στη χερσόνησο. Οι Βυζαντινοί κατοικούσαν και έξω από την περιτειχισμένη πόλη, όπου υπήρχαν σημαντικοί ναοί, μικρά και μεγάλα μοναστήρια και νεκροταφεία. Τα Ιουστινιάνεια τείχη της Καστοριάς ανακαινίστηκαν στα μεσοβυζαντινά και υστεροβυζαντινά χρόνια, προκειμένου να ενισχυθεί η οχύρωση της πόλης και να εξασφαλιστεί η σπουδαία από στρατηγικής άποψης θέση της Καστοριάς. Στα πρώτα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι επεμβάσεις στα βυζαντινά τείχη της πόλης ήταν ελάχιστες και αποσκοπούσαν κυρίως στη συντήρησή τους. Στα τέλη του 19ου αιώνα καταστράφηκαν τμήματα του τείχους του λαιμού της χερσονήσου, για να οικοδομηθούν κτήρια της ήδη αποδυναμωμένης τουρκικής διοίκησης.
Λαογραφικό Μουσείο
Στεγάζεται στο αρχοντικό του Νεράντζη Αϊβάζη στον οικισμό Ντολτσό και φιλοξενεί μια συλλογή από αντικείμενα καθημερινής χρήσης και οικοσκευές που χρησιμοποιούσαν οι ντόπιοι σε παλαιότερες εποχές και σχετίζονται με τις δραστηριότητες των Καστοριανών στο χώρο του σπιτιού, της εργασίας, της ανάπαυσης και των κοινωνικών τους εκδηλώσεων. Αξιόλογα είναι τα εκθέματα που αφορούν την επεξεργασία της γούνας.
Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα
Δεσπόζει στο Αρχοντικό Πηχεών, που ήταν η οικία του Αναστάσιου Πηχιών, Έλληνα Μακεδόνα αγωνιστή. Κατασκευάστηκε τον 18ο αι. από τον πατέρα του, Φιλόλαο Πηχιών και αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα μακεδονίτικης αρχιτεκτονικής. Το διώροφο κτήριο έχει χαρακτηριστεί, από το Υπουργείο Πολιτισμού, Μνημείο με μεγάλη ιστορική αξία. Στο μουσείο μπορεί να βρει κανείς πλούσιο φωτογραφικό υλικό της εποχής του Μακεδονικού Αγώνα και κειμήλια που παρέδωσαν οι απόγονοι των αγωνιστών Μακεδονομάχων.
Ενδυµατολογικό Μουσείο
Το μουσείο περιλαμβάνει εκθέματα όπως παραδοσιακές ενδυμασίες της Καστοριάς και άλλων περιοχών, αντρικές και γυναικείες παλαιότερων εποχών, καθώς και μια αξιόλογη συλλογή νομισμάτων.
Βυζαντινό Μουσείο Καστοριάς
Στην κορυφή του λόφου της Βυζαντινής Ακρόπολης, στεγάζεται σε ένα σύγχρονο νεόδμητο κτίριο στη πλατεία Δεξαμενής. Σε αυτό ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει την βυζαντινή ιστορία και τέχνη σε όλες τις φάσεις και εκφράσεις της. Μία ιδιαίτερα πλούσια συλλογή άριστα συντηρημένων εικόνων, γλυπτών και ψηφιδωτών αποτελούν τέλεια δείγματα εκκλησιαστικής και λαϊκής τέχνης. Τα περισσότερα εκθέματα χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα μέχρι τον 17ο αιώνα. Μερικά από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι η εικόνα του Προφήτη Ηλία του 12ου αιώνα και η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα που φέρει αφιερωματική επιγραφή του μοναχού Νείλου και χρονολογείται από το 14ο αιώνα.
Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων
Το μουσείο που δημιούργησε στο Μαυροχώρι Καστοριάς ο γνωστός δάσκαλος και ταλαντούχος καλλιτέχνης κ. Δημήτρης Παναγιωτίδης, μαζί με τη σύζυγό του κ. Φανή, κοσμεί το αναφερόμενο χωριό και γενικότερα για το Νομό Καστοριάς. Παρουσιάζει σκηνές καθημερινής ζωής, ενώ έχει δημιουργηθεί ένα ολόκληρο χωριό προπολεμικών ετών με μαγαζιά, κέρινες φιγούρες και σπίτια σε φυσικό μέγεθος και αυθεντικές αντίκες. Στα εκθέματα περιλαμβάνεται και συλλογή με ακριβείς μικρογραφίες των κυριοτέρων αρχοντικών, βυζαντινών εκκλησιών και μνημείων της Καστοριάς.
Δισπηλιό
4 χιλιόμετρα έξω από την πόλη ,ο Λιμναίος Οικισμός του Δισπηλαίου αποτελεί το πρώτο υπαίθριο οικομουσείο της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό πάρκο στο οποίο θα δείτε μια πιστή φυσική αναπαράσταση του προϊστορικού οικισμού που υπήρχε στην περιοχή, πριν από 7.000 περίπου χρόνια. Το Οικομουσείο περιλαμβάνει 8 πασσαλόπηκτες καλύβες, από φυσικό υλικό, με αναπαράσταση της καθημερινής ζωής των κατοίκων. Θα δείτε χρηστικά αντικείμενα (αντίγραφα) της Νεολιθικής Περιόδου, όπως πήλινα σκεύη, φιάλες, κύπελλα, εργαλεία κλπ. Μάλιστα, ο Νεολιθικός Οικισμός στο Δισπηλιό ανακαλύφθηκε το 1932 και θεωρείται ο αρχαιότερος της Ευρώπης.
Χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου
Στο όρος Βίτσι, λειτουργεί το οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο του Συλλόγου Χιονοδρομίας Καστοριάς, σε υψόμετρο 1800 μέτρων.Το χιονοδρομικό κέντρο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.875 μέτρων, σε κοντινή απόσταση από την πόλη της Καστοριάς. Το χιονοδρομικό κέντρο βρίσκεται σε μια κατάφυτη τοποθεσία μοναδικής ομορφιάς, με μαγευτική θέα προς τη λίμνη Βεγορίτιδα, τη λίμνη Πετρών, τη λίμνη Καστοριάς και τη Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα. Διαθέτει 5 συνολικά πίστες για σκί και 3 αναβατήρες. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το όρος προστατεύεται ως καταφύγιο θηραμάτων και αποτελεί ιδανικό βιότοπο για την απειλούμενη με εξαφάνιση αρκούδα.
Ενυδρείο της Καστοριάς
Στην είσοδο της πόλης βρίσκεται το διώροφο Ενυδρείο της Καστοριάς. Ο λόγος για το μεγαλύτερο ενυδρείο γλυκού νερού των Βαλκανίων και εκεί μπορεί να γνωρίσει κανείς τα είδη των ψαριών αλλά και άλλων υδρόβιων ειδών που ζουν στις λίμνες της χώρας μας και των Βαλκανίων. Συστεγάζεται σε ένα κτήριο 450 τ.µ. µε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Γουναράδικα
Η γουνοποιία είναι η βασικότερη οικονομική δραστηριότητα της πόλης. Η τέχνη της επεξεργασίας της γούνας αναπτύχθηκε τα Βυζαντινά χρόνια και έχει εξελιχθεί ως το επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος στο χώρο του εμπορίου της γούνας, καθώς είναι το μοναδικό κέντρο επεξεργασίας γούνας στην Ευρώπη. Μάλιστα, κάθε Άνοιξη διοργανώνεται από το 1976 Ετήσια Έκθεση Γούνας από το Σύνδεσμο Γουνοποιιών Καστοριάς, μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις γούνας στον κόσμο.
Στην κορυφή του λόφου της Βυζαντινής Ακρόπολης, στεγάζεται σε ένα σύγχρονο νεόδμητο κτίριο στη πλατεία Δεξαμενής. Σε αυτό ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να μελετήσει την βυζαντινή ιστορία και τέχνη σε όλες τις φάσεις και εκφράσεις της. Μία ιδιαίτερα πλούσια συλλογή άριστα συντηρημένων εικόνων, γλυπτών και ψηφιδωτών αποτελούν τέλεια δείγματα εκκλησιαστικής και λαϊκής τέχνης. Τα περισσότερα εκθέματα χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 12ου αιώνα μέχρι τον 17ο αιώνα. Μερικά από τα σημαντικότερα εκθέματα είναι η εικόνα του Προφήτη Ηλία του 12ου αιώνα και η εικόνα του Χριστού Παντοκράτορα που φέρει αφιερωματική επιγραφή του μοναχού Νείλου και χρονολογείται από το 14ο αιώνα.
Μουσείο κέρινων ομοιωμάτων
Το μουσείο που δημιούργησε στο Μαυροχώρι Καστοριάς ο γνωστός δάσκαλος και ταλαντούχος καλλιτέχνης κ. Δημήτρης Παναγιωτίδης, μαζί με τη σύζυγό του κ. Φανή, κοσμεί το αναφερόμενο χωριό και γενικότερα για το Νομό Καστοριάς. Παρουσιάζει σκηνές καθημερινής ζωής, ενώ έχει δημιουργηθεί ένα ολόκληρο χωριό προπολεμικών ετών με μαγαζιά, κέρινες φιγούρες και σπίτια σε φυσικό μέγεθος και αυθεντικές αντίκες. Στα εκθέματα περιλαμβάνεται και συλλογή με ακριβείς μικρογραφίες των κυριοτέρων αρχοντικών, βυζαντινών εκκλησιών και μνημείων της Καστοριάς.
Δισπηλιό
4 χιλιόμετρα έξω από την πόλη ,ο Λιμναίος Οικισμός του Δισπηλαίου αποτελεί το πρώτο υπαίθριο οικομουσείο της Ελλάδας. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό πάρκο στο οποίο θα δείτε μια πιστή φυσική αναπαράσταση του προϊστορικού οικισμού που υπήρχε στην περιοχή, πριν από 7.000 περίπου χρόνια. Το Οικομουσείο περιλαμβάνει 8 πασσαλόπηκτες καλύβες, από φυσικό υλικό, με αναπαράσταση της καθημερινής ζωής των κατοίκων. Θα δείτε χρηστικά αντικείμενα (αντίγραφα) της Νεολιθικής Περιόδου, όπως πήλινα σκεύη, φιάλες, κύπελλα, εργαλεία κλπ. Μάλιστα, ο Νεολιθικός Οικισμός στο Δισπηλιό ανακαλύφθηκε το 1932 και θεωρείται ο αρχαιότερος της Ευρώπης.
Χιονοδρομικό κέντρο Βιτσίου
Στο όρος Βίτσι, λειτουργεί το οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο του Συλλόγου Χιονοδρομίας Καστοριάς, σε υψόμετρο 1800 μέτρων.Το χιονοδρομικό κέντρο βρίσκεται σε υψόμετρο 1.875 μέτρων, σε κοντινή απόσταση από την πόλη της Καστοριάς. Το χιονοδρομικό κέντρο βρίσκεται σε μια κατάφυτη τοποθεσία μοναδικής ομορφιάς, με μαγευτική θέα προς τη λίμνη Βεγορίτιδα, τη λίμνη Πετρών, τη λίμνη Καστοριάς και τη Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα. Διαθέτει 5 συνολικά πίστες για σκί και 3 αναβατήρες. Αξίζει να σημειωθεί, ότι το όρος προστατεύεται ως καταφύγιο θηραμάτων και αποτελεί ιδανικό βιότοπο για την απειλούμενη με εξαφάνιση αρκούδα.
Ενυδρείο της Καστοριάς
Στην είσοδο της πόλης βρίσκεται το διώροφο Ενυδρείο της Καστοριάς. Ο λόγος για το μεγαλύτερο ενυδρείο γλυκού νερού των Βαλκανίων και εκεί μπορεί να γνωρίσει κανείς τα είδη των ψαριών αλλά και άλλων υδρόβιων ειδών που ζουν στις λίμνες της χώρας μας και των Βαλκανίων. Συστεγάζεται σε ένα κτήριο 450 τ.µ. µε το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης.
Γουναράδικα
Η γουνοποιία είναι η βασικότερη οικονομική δραστηριότητα της πόλης. Η τέχνη της επεξεργασίας της γούνας αναπτύχθηκε τα Βυζαντινά χρόνια και έχει εξελιχθεί ως το επίκεντρο του παγκόσμιου ενδιαφέροντος στο χώρο του εμπορίου της γούνας, καθώς είναι το μοναδικό κέντρο επεξεργασίας γούνας στην Ευρώπη. Μάλιστα, κάθε Άνοιξη διοργανώνεται από το 1976 Ετήσια Έκθεση Γούνας από το Σύνδεσμο Γουνοποιιών Καστοριάς, μια από τις σημαντικότερες εκθέσεις γούνας στον κόσμο.
Απολιθωμένο δάσος Νοστίμου
Στον οικισμό Νόστιμο βρίσκεται το απολιθωμένο δάσος. Δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, την περίοδο του Μειόκαινου. Λόγω των κλιματικών συνθηκών και της γεωμορφολογίας εκείνης της περιόδου είχαν αναπτυχθεί δάση ενώ υπήρχαν και ενεργά ηφαίστεια. Τα ηφαιστειακά υλικά και η σκόνη που εκσφενδονίζονταν από το ηφαίστειο κάλυπταν φυτά και ζώα προκαλώντας την απολίθωση τους. Το 1935 κάτοικος της περιοχής, εξορύσσοντας λιγνίτη, διαπίστωσε την ύπαρξη απολιθωμένων κορμών και θαλάσσιων απολιθωμάτων. Εξήντα χρόνια μετά, ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευάγγελος Βελιτζέλος πραγματοποιεί την πρώτη επίσκεψη στην περιοχή και τον Ιούνιο 1997 ξεκινούν επίσημα οι ανασκαφές, με τη συμμετοχή και Γερμανών επιστημόνων. Τροπικά και υποτροπικά φυτά, απολιθωμένοι κορμοί από φοίνικες, απολιθώματα παλαιοπανίδας και παλαιοχλωρίδας προσφέρουν πολλές πληροφορίες για τις κλιματικές συνθήκες εκείνης της περιόδου. Το μουσείο του Απολιθωμένου Δάσους βρίσκεται στο Νόστιμο και φιλοξενεί μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα της περιοχής. Η περιοχή προστατεύεται, καθώς έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της φύσης.
Νίκειος Σχολή
Στον οικισμό Νυμφαίο, «διατηρητέο παραδοσιακό οικισμό» ξεχωρίζει η Νίκειος Σχολή που κτίστηκε το 1928 σε δωρεά του πλούσιου καπνέμπορου από το Νυμφαίο, Ζαν Νίκου (1875-1930), σε σχέδια Σουηδών αρχιτεκτόνων. Το ρολόι του Πύργου είναι ελβετικό. Μέχρι το 1941 στο κτίριο λειτούργησε το Ημιγυμνάσιο και μέχρι το 1980, το Δημοτικό Σχολείο. Διαθέτει βιβλιοθήκη, εκθεσιακό χώρο, συνεδριακό κέντρο και λειτουργεί ως Κέντρο Ενημέρωσης της Καφέ Αρκούδας.
Σπηλιά του Δράκου
Ονομάστηκε Σπήλαιο του Δράκου καθώς σύμφωνα με το μύθο, η σπηλιά ήταν χρυσορυχείο που το φύλαγε ένας δράκος, ο οποίος όταν ανέπνεε έβγαζε από το στόμα του φωτιές και δηλητηριασμένους ατμούς. Ο βασιλιάς υποσχέθηκε μεγάλα δώρα σε αυτόν που θα σκότωνε τον δράκοντα. Πράγματι, παρουσιάστηκε ένας νέος που πάλεψε μαζί του. Κάθε φορά που χτυπούσε το δράκοντα με το κοντάρι του, έτρεμαν οι γύρω βράχοι και αναταράζονταν τα νερά της λίμνης. Τελικά, το τέρας έπεσε νεκρό. Όλοι πανηγύριζαν το γεγονός και με αναμμένους δαυλούς προχώρησαν στη σπηλιά. Το βάθος εκτεινόταν σε χιλιόμετρα και η ατμόσφαιρα γινόταν ολοένα και περισσότερο πνιγερή. Σε ένα μέρος όπου η σήραγγα στενεύει, έσβησαν οι δαυλοί και ακούστηκε μια απόκοσμη φωνή να λέει : «Εκείνος που θα παρει μια χούφτα λάσπης θα μετανιώσει. Αλλά και εκείνος που δεν θα πάρει, πάλι θα μετανιώσει.» Οι πιο θαρραλέοι έσκυψαν και πήραν λάσπη, ενώ άλλοι φοβήθηκαν. Όταν βγήκαν έξω, εκείνοι που κρατούσαν στα χέρια τους τη λάσπη, διαπίστωσαν με έκπληξη πως κρατούσαν υγρή χρυσόσκονη. Το σπήλαιο βρίσκεται στις όχθες της λίμνης, και δίπλα από την σπηλιά είναι κτισμένο το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου πάνω στα βράχια. Σύμφωνα με την παράδοση, η σπηλιά είναι ένα χρυσορυχείο, το οποίο φύλαγε ένας δράκος. Η περιοχή προστατεύεται ως διατηρητέο μνημείο της φύσης.
Εκκλησίες
Οι 75 Βυζαντινές, Μεταβυζαντινές και νεώτερες εκκλησίες είναι μάρτυρες ανώτερης πολιτιστικής και κοινωνικής στάθμης της πόλης. Η Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας χτίστηκε το 1802, δίπλα στη λίµνη. Οι περίτεχνες τοιχογραφίες του καθολικού καθώς και εκείνες στον εξωτερικό χώρο, που απεικονίζουν αυτοκράτορες του Βυζαντίου, δεν µπορεί παρά να κερδίσουν τον θαυµασµό σας. Στην πόλη υπάρχουν και άλλες τρίκλιτες Βασιλικές όπως ο Αγ. Στέφανος, οι Αγ. Ανάργυροι, οι Αγ. Ταξιάρχες, μονόκλιτες όπως ο Αγ. Νικόλαος του Κασνίτζη και τρίκογχες όπως η Παναγία Κουμπελίδικη. Όλες είναι κτισμένες με άριστη τοιχοδομή από ντόπια υλικά, με πλούσια εναλλαγή σχημάτων και χρωμάτων που πηγάζει από το ίδιο υλικό και την ευαισθησία του τεχνίτη. Οι εξωτερικοί τοίχοι ποικίλλονται με περίτεχνο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό είναι συνθέσεις με μεγάλη εκφραστική δύναμη και υποβλητικότητα, που ερμηνεύουν την Μεταφυσική του Χριστιανισμού και του Ελληνοχριστιανικού πνεύματος.
Πέτρινα Γεφύρια Καστοριάς
Τα πέτρινα γεφύρια αποτελούν αριστουργήματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Υπάρχουν σε όλη την έκταση του νομού. Μερικά από τα πιο αξιόλογα είναι το γεφύρι της Ζουζούλης που συνδέει το ομώνυμο χωριό με το Τσοτύλι και τα Γρεβενά, το μονότοξο γεφύρι, το γεφύρι της Κορομηλιάς και το Γεφύρι στο Μπερίκι. Κύριοι σχεδιαστές και κατασκευαστές των γεφυριών ήταν χτίστες από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας και πλέον θεωρούνται το σήμα κατατεθέν της υπαίθρου της Καστοριάς.
Αρχοντικά
Τα αρχοντικά της πόλης αποτελούν αδιάψευστο δείγμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Καστοριάς. Η ομορφιά τους εντυπωσιάζει και συνίσταται στην εντυπωσιακή τους εσωτερική ζωγραφική διακόσμηση, τα ξυλόγλυπτα σανιδώματα στις οροφές τους, τους πολύχρωμους υαλωτούς φεγγίτες και σε άλλα ενδιαφέροντα και σπανίζοντα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά ειδικού ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα στις γειτονιές Αποζάρι και Ντολτσό θα βρεθείτε μπροστά σε μεγαλόπρεπα καστοριανά αρχοντικά που ανεγέρθηκαν τον 17ο και 18ο αιώνα και μαρτυρούν την οικονομική και καλλιτεχνική άνθηση της περιόδου όπου οι γουνοποιοί επέκτειναν τις δραστηριότητές τους πέρα από τα σύνορα της χώρας. Ως σπουδαιότερα αρχοντικά της πόλης θεωρούνται τα αρχοντικά των οικογενειών Νατζή, Εμανουήλ, Γάκη, Μπασάρα, Τσιατσαπά, Μπρουμίδη, Αϊβάζη, Παπατέρπου, Σαπουτζή και Ντρέσκα, τα οποία χρονολογούνται στον 18ο και 19ο αιώνα. Κινούνται σε τρεις αρχιτεκτονικούς τύπους όμως όλα υμνούν την Μακεδονική τεχνοτροπία και αρχιτεκτονική.
Στον οικισμό Νόστιμο βρίσκεται το απολιθωμένο δάσος. Δημιουργήθηκε και εξελίχθηκε 20 εκατομμύρια χρόνια πριν, την περίοδο του Μειόκαινου. Λόγω των κλιματικών συνθηκών και της γεωμορφολογίας εκείνης της περιόδου είχαν αναπτυχθεί δάση ενώ υπήρχαν και ενεργά ηφαίστεια. Τα ηφαιστειακά υλικά και η σκόνη που εκσφενδονίζονταν από το ηφαίστειο κάλυπταν φυτά και ζώα προκαλώντας την απολίθωση τους. Το 1935 κάτοικος της περιοχής, εξορύσσοντας λιγνίτη, διαπίστωσε την ύπαρξη απολιθωμένων κορμών και θαλάσσιων απολιθωμάτων. Εξήντα χρόνια μετά, ο καθηγητής Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ευάγγελος Βελιτζέλος πραγματοποιεί την πρώτη επίσκεψη στην περιοχή και τον Ιούνιο 1997 ξεκινούν επίσημα οι ανασκαφές, με τη συμμετοχή και Γερμανών επιστημόνων. Τροπικά και υποτροπικά φυτά, απολιθωμένοι κορμοί από φοίνικες, απολιθώματα παλαιοπανίδας και παλαιοχλωρίδας προσφέρουν πολλές πληροφορίες για τις κλιματικές συνθήκες εκείνης της περιόδου. Το μουσείο του Απολιθωμένου Δάσους βρίσκεται στο Νόστιμο και φιλοξενεί μερικά από τα σημαντικότερα ευρήματα της περιοχής. Η περιοχή προστατεύεται, καθώς έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο μνημείο της φύσης.
Νίκειος Σχολή
Στον οικισμό Νυμφαίο, «διατηρητέο παραδοσιακό οικισμό» ξεχωρίζει η Νίκειος Σχολή που κτίστηκε το 1928 σε δωρεά του πλούσιου καπνέμπορου από το Νυμφαίο, Ζαν Νίκου (1875-1930), σε σχέδια Σουηδών αρχιτεκτόνων. Το ρολόι του Πύργου είναι ελβετικό. Μέχρι το 1941 στο κτίριο λειτούργησε το Ημιγυμνάσιο και μέχρι το 1980, το Δημοτικό Σχολείο. Διαθέτει βιβλιοθήκη, εκθεσιακό χώρο, συνεδριακό κέντρο και λειτουργεί ως Κέντρο Ενημέρωσης της Καφέ Αρκούδας.
Σπηλιά του Δράκου
Ονομάστηκε Σπήλαιο του Δράκου καθώς σύμφωνα με το μύθο, η σπηλιά ήταν χρυσορυχείο που το φύλαγε ένας δράκος, ο οποίος όταν ανέπνεε έβγαζε από το στόμα του φωτιές και δηλητηριασμένους ατμούς. Ο βασιλιάς υποσχέθηκε μεγάλα δώρα σε αυτόν που θα σκότωνε τον δράκοντα. Πράγματι, παρουσιάστηκε ένας νέος που πάλεψε μαζί του. Κάθε φορά που χτυπούσε το δράκοντα με το κοντάρι του, έτρεμαν οι γύρω βράχοι και αναταράζονταν τα νερά της λίμνης. Τελικά, το τέρας έπεσε νεκρό. Όλοι πανηγύριζαν το γεγονός και με αναμμένους δαυλούς προχώρησαν στη σπηλιά. Το βάθος εκτεινόταν σε χιλιόμετρα και η ατμόσφαιρα γινόταν ολοένα και περισσότερο πνιγερή. Σε ένα μέρος όπου η σήραγγα στενεύει, έσβησαν οι δαυλοί και ακούστηκε μια απόκοσμη φωνή να λέει : «Εκείνος που θα παρει μια χούφτα λάσπης θα μετανιώσει. Αλλά και εκείνος που δεν θα πάρει, πάλι θα μετανιώσει.» Οι πιο θαρραλέοι έσκυψαν και πήραν λάσπη, ενώ άλλοι φοβήθηκαν. Όταν βγήκαν έξω, εκείνοι που κρατούσαν στα χέρια τους τη λάσπη, διαπίστωσαν με έκπληξη πως κρατούσαν υγρή χρυσόσκονη. Το σπήλαιο βρίσκεται στις όχθες της λίμνης, και δίπλα από την σπηλιά είναι κτισμένο το ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου πάνω στα βράχια. Σύμφωνα με την παράδοση, η σπηλιά είναι ένα χρυσορυχείο, το οποίο φύλαγε ένας δράκος. Η περιοχή προστατεύεται ως διατηρητέο μνημείο της φύσης.
Εκκλησίες
Οι 75 Βυζαντινές, Μεταβυζαντινές και νεώτερες εκκλησίες είναι μάρτυρες ανώτερης πολιτιστικής και κοινωνικής στάθμης της πόλης. Η Μονή Παναγίας Μαυριώτισσας χτίστηκε το 1802, δίπλα στη λίµνη. Οι περίτεχνες τοιχογραφίες του καθολικού καθώς και εκείνες στον εξωτερικό χώρο, που απεικονίζουν αυτοκράτορες του Βυζαντίου, δεν µπορεί παρά να κερδίσουν τον θαυµασµό σας. Στην πόλη υπάρχουν και άλλες τρίκλιτες Βασιλικές όπως ο Αγ. Στέφανος, οι Αγ. Ανάργυροι, οι Αγ. Ταξιάρχες, μονόκλιτες όπως ο Αγ. Νικόλαος του Κασνίτζη και τρίκογχες όπως η Παναγία Κουμπελίδικη. Όλες είναι κτισμένες με άριστη τοιχοδομή από ντόπια υλικά, με πλούσια εναλλαγή σχημάτων και χρωμάτων που πηγάζει από το ίδιο υλικό και την ευαισθησία του τεχνίτη. Οι εξωτερικοί τοίχοι ποικίλλονται με περίτεχνο κεραμοπλαστικό διάκοσμο. Οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό είναι συνθέσεις με μεγάλη εκφραστική δύναμη και υποβλητικότητα, που ερμηνεύουν την Μεταφυσική του Χριστιανισμού και του Ελληνοχριστιανικού πνεύματος.
Πέτρινα Γεφύρια Καστοριάς
Τα πέτρινα γεφύρια αποτελούν αριστουργήματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Υπάρχουν σε όλη την έκταση του νομού. Μερικά από τα πιο αξιόλογα είναι το γεφύρι της Ζουζούλης που συνδέει το ομώνυμο χωριό με το Τσοτύλι και τα Γρεβενά, το μονότοξο γεφύρι, το γεφύρι της Κορομηλιάς και το Γεφύρι στο Μπερίκι. Κύριοι σχεδιαστές και κατασκευαστές των γεφυριών ήταν χτίστες από τα μαστοροχώρια της Κόνιτσας και πλέον θεωρούνται το σήμα κατατεθέν της υπαίθρου της Καστοριάς.
Αρχοντικά
Τα αρχοντικά της πόλης αποτελούν αδιάψευστο δείγμα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής της Καστοριάς. Η ομορφιά τους εντυπωσιάζει και συνίσταται στην εντυπωσιακή τους εσωτερική ζωγραφική διακόσμηση, τα ξυλόγλυπτα σανιδώματα στις οροφές τους, τους πολύχρωμους υαλωτούς φεγγίτες και σε άλλα ενδιαφέροντα και σπανίζοντα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά ειδικού ενδιαφέροντος. Συγκεκριμένα στις γειτονιές Αποζάρι και Ντολτσό θα βρεθείτε μπροστά σε μεγαλόπρεπα καστοριανά αρχοντικά που ανεγέρθηκαν τον 17ο και 18ο αιώνα και μαρτυρούν την οικονομική και καλλιτεχνική άνθηση της περιόδου όπου οι γουνοποιοί επέκτειναν τις δραστηριότητές τους πέρα από τα σύνορα της χώρας. Ως σπουδαιότερα αρχοντικά της πόλης θεωρούνται τα αρχοντικά των οικογενειών Νατζή, Εμανουήλ, Γάκη, Μπασάρα, Τσιατσαπά, Μπρουμίδη, Αϊβάζη, Παπατέρπου, Σαπουτζή και Ντρέσκα, τα οποία χρονολογούνται στον 18ο και 19ο αιώνα. Κινούνται σε τρεις αρχιτεκτονικούς τύπους όμως όλα υμνούν την Μακεδονική τεχνοτροπία και αρχιτεκτονική.