της αρθρογράφουΑλεξίας Φεσσά
Η Πρέβεζα είναι πόλη και λιμάνι της Ηπείρου. Βρίσκεται στο νοτιότερο άκρο της Ηπείρου, στην είσοδο του Αμβρακικού κόλπου που αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική πηγή αλιευμάτων. Η πόλη έγινε γνωστή γιατί ήταν ο τόπος όπου έδωσε τέλος στην ζωή του (1928) ο Έλληνας ποιητής Κώστας Καρυωτάκης αλλά και για την μακραίωνη ιστορία της.
Ονομασία
Κατά την ευρύτερα αποδεκτή, Πρέβεζα σημαίνει Πέρασμα και η λέξη έφτασε στη μορφή αυτή από τη σλαβική γλώσσα, μέσω της αλβανικής. Αναλυτικότερα, ανάγεται ή στη σλαβικής προέλευσης λέξη Perevor (= πέρασμα, διάβαση) ή στην αλβανικής προέλευσης Prevёzё / a (= μεταφορά, διαμετακόμιση) ή στην ιταλικής προέλευσης Prevezione (=προμήθεια). Όλες οι ερμηνείες είναι σχετικές με τη δεσπόζουσα γεωγραφική θέση της. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες εκδοχές. Αξίζει να σημειωθεί, ότι την πρώτη σαφή αναφορά του ονόματος της βρίσκουμε στην ελληνική παραλλαγή του «Χρονικού του Μορέως» του 1429, στίχος 9108: « … κάτεργα εξήντα ήλθασιν και είναι Γενοβίσων, επέζεψαν στην Πρέβεζαν, κουρσεύουν τα χωρία … ».
Αρχαιότητα
Κατά την αρχαιότητα, η περιοχή αποτελούσε λιμάνι του Βασιλέως Πύρρου Α, κατά τα Ελληνιστικά χρόνια. Μάλιστα, ο Πύρρος ο διάσημος βασιλιάς της Ηπείρου, είχε χτίσει την πόλη Βερενίκη για να τιμήσει την πεθερά και προστάτιδα του, Βερενίκη των Προλεμαίων. Στα Κλασσικά χρόνια και στην Ελληνιστική εποχή είχαμε αρκετές πόλεις. Εξ αυτών οι 4 είναι οι γνωστές αποικίες των Ηλείων, μία είναι η έδρα των Κασσωπαίων και οι υπόλοιπες αποτελούν πόλεις του Βασιλείου των Μολοσσών. Η πόλη μετά την ναυμαχία στο Άκτιο ακολούθησε την τύχη όλων των κοντινών πόλεων από τη Λευκάδα μέχρι την Άρτα. Τα οικοδομικά τους υλικά και το ανθρώπινο τους δυναμικό δημιούργησαν την νέα πόλη της Νικόπολης.
Κατά την ευρύτερα αποδεκτή, Πρέβεζα σημαίνει Πέρασμα και η λέξη έφτασε στη μορφή αυτή από τη σλαβική γλώσσα, μέσω της αλβανικής. Αναλυτικότερα, ανάγεται ή στη σλαβικής προέλευσης λέξη Perevor (= πέρασμα, διάβαση) ή στην αλβανικής προέλευσης Prevёzё / a (= μεταφορά, διαμετακόμιση) ή στην ιταλικής προέλευσης Prevezione (=προμήθεια). Όλες οι ερμηνείες είναι σχετικές με τη δεσπόζουσα γεωγραφική θέση της. Ωστόσο, υπάρχουν και άλλες εκδοχές. Αξίζει να σημειωθεί, ότι την πρώτη σαφή αναφορά του ονόματος της βρίσκουμε στην ελληνική παραλλαγή του «Χρονικού του Μορέως» του 1429, στίχος 9108: « … κάτεργα εξήντα ήλθασιν και είναι Γενοβίσων, επέζεψαν στην Πρέβεζαν, κουρσεύουν τα χωρία … ».
Αρχαιότητα
Κατά την αρχαιότητα, η περιοχή αποτελούσε λιμάνι του Βασιλέως Πύρρου Α, κατά τα Ελληνιστικά χρόνια. Μάλιστα, ο Πύρρος ο διάσημος βασιλιάς της Ηπείρου, είχε χτίσει την πόλη Βερενίκη για να τιμήσει την πεθερά και προστάτιδα του, Βερενίκη των Προλεμαίων. Στα Κλασσικά χρόνια και στην Ελληνιστική εποχή είχαμε αρκετές πόλεις. Εξ αυτών οι 4 είναι οι γνωστές αποικίες των Ηλείων, μία είναι η έδρα των Κασσωπαίων και οι υπόλοιπες αποτελούν πόλεις του Βασιλείου των Μολοσσών. Η πόλη μετά την ναυμαχία στο Άκτιο ακολούθησε την τύχη όλων των κοντινών πόλεων από τη Λευκάδα μέχρι την Άρτα. Τα οικοδομικά τους υλικά και το ανθρώπινο τους δυναμικό δημιούργησαν την νέα πόλη της Νικόπολης.
Μεσαίωνας
Η Πρέβεζα ιδρύθηκε μετά την οριστική παρακμή της Νικόπολης, πιθανόν τον 11ο αιώνα όταν παραχωρήθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα στους Βενετούς ως «εμπορείο» και ανήκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Η Ήπειρος κατελήφθη από τους Ρωμαίους το 168 πΧ. Στις 2 Σεπτεμβρίου του έτους 31 π.Χ., έγινε στην Πρέβεζα η διάσημη Ναυμαχία του Ακτίου μεταξύ του ναυτικού των συνασπισμένων Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας εναντίον του Οκταβιανού Αύγουστου. Ο μοναδικός πίνακας ζωγραφικής παγκοσμίως που αναπαριστά τη Ναυμαχία του Ακτίου είναι η ελαιογραφία του Lonenzo Castro που φυλάσσεται στο προσωπικό γραφείο του Διευθυντή του Ναυτικού Μουσείου του Greenwich. Η πόλη μετά την ναυμαχία στο Άκτιο ακολούθησε την τύχη όλων των κοντινών πόλεων από τη Λευκάδα μέχρι την Άρτα. Τα οικοδομικά τους υλικά και το ανθρώπινο τους δυναμικό δημιούργησαν την νέα πόλη της Νικόπολης.
Βενετοκρατία – Τουρκοκρατία
Κατά τους επόμενους τρεισήμισι αιώνες, η Πρέβεζα υφίσταντο την εναλλασσόμενη κυριαρχία της Βενετικής Δημοκρατίας και της Τουρκικής Αυτοκρατορίας, στα πλαίσια της οποίας έγινε ορμητήριο του πειρατή Μπαρμπαρόσα. Το 1500 την κυριαρχούν οι Βενετοί, ακολουθούν οι Τούρκοι το 1530 με μία Τουρκοβενετική συνθήκη και για ένα ολόκληρο αιώνα παραμένει υπό οθωμανική κυριαρχία. Το 1684 κατακτάται από τον επιδρομέα Μοραζίνη και καταστρέφεται. Το 1699 με τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς η Πρέβεζα υποχρεώθηκε να κατεδαφίσει τα φρούριά της. Είναι η πρώτη μεγάλη καταστροφή της. Οι Βενετοί που θεωρούσαν την Πρέβεζα κρίσιμη για την κυριαρχία τους στο Ιόνιο την καταλαμβάνουν οριστικά το 1717, οπότε και την οχυρώνουν με ισχυρό κάστρο. Τα στρατεύματα του Ναπολέοντα κάνουν ένα σύντομο πέρασμα από την Πρέβεζα το 1798, ενώ την ίδια χρονιά η πόλη δέχεται επίθεση από τον Αλή Πασά που την καταλαμβάνει για λογαριασμό των Τούρκων. Είναι η δεύτερη μεγάλη καταστροφή στην ιστορία της πόλης. Αυτή είναι η τελευταία τουρκική κατοχή που κράτησε μέχρι την απελευθέρωση και κατά την οποία η Πρέβεζα γνώρισε περιόδους μεγάλης εξέλιξης και αύξησης του πληθυσμού της. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη οικοδομική δραστηριότητα από τον Αλή Πασά και το γιο του Βελή. Δυστυχώς ακόμη και κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης η Πρέβεζα παραμένει υπό τούρκικη κατοχή και έπρεπε να περιμένει μέχρι τους βαλκανικούς πολέμους. Στις 21 Οκτώβρίου 1912 η πόλη παραδίνεται στον ελληνικό στρατό μετά από μια μάχη στη Νικόπολη.
Η Πρέβεζα ιδρύθηκε μετά την οριστική παρακμή της Νικόπολης, πιθανόν τον 11ο αιώνα όταν παραχωρήθηκε από τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα στους Βενετούς ως «εμπορείο» και ανήκε στο Δεσποτάτο της Ηπείρου. Η Ήπειρος κατελήφθη από τους Ρωμαίους το 168 πΧ. Στις 2 Σεπτεμβρίου του έτους 31 π.Χ., έγινε στην Πρέβεζα η διάσημη Ναυμαχία του Ακτίου μεταξύ του ναυτικού των συνασπισμένων Μάρκου Αντώνιου και Κλεοπάτρας εναντίον του Οκταβιανού Αύγουστου. Ο μοναδικός πίνακας ζωγραφικής παγκοσμίως που αναπαριστά τη Ναυμαχία του Ακτίου είναι η ελαιογραφία του Lonenzo Castro που φυλάσσεται στο προσωπικό γραφείο του Διευθυντή του Ναυτικού Μουσείου του Greenwich. Η πόλη μετά την ναυμαχία στο Άκτιο ακολούθησε την τύχη όλων των κοντινών πόλεων από τη Λευκάδα μέχρι την Άρτα. Τα οικοδομικά τους υλικά και το ανθρώπινο τους δυναμικό δημιούργησαν την νέα πόλη της Νικόπολης.
Βενετοκρατία – Τουρκοκρατία
Κατά τους επόμενους τρεισήμισι αιώνες, η Πρέβεζα υφίσταντο την εναλλασσόμενη κυριαρχία της Βενετικής Δημοκρατίας και της Τουρκικής Αυτοκρατορίας, στα πλαίσια της οποίας έγινε ορμητήριο του πειρατή Μπαρμπαρόσα. Το 1500 την κυριαρχούν οι Βενετοί, ακολουθούν οι Τούρκοι το 1530 με μία Τουρκοβενετική συνθήκη και για ένα ολόκληρο αιώνα παραμένει υπό οθωμανική κυριαρχία. Το 1684 κατακτάται από τον επιδρομέα Μοραζίνη και καταστρέφεται. Το 1699 με τη Συνθήκη του Κάρλοβιτς η Πρέβεζα υποχρεώθηκε να κατεδαφίσει τα φρούριά της. Είναι η πρώτη μεγάλη καταστροφή της. Οι Βενετοί που θεωρούσαν την Πρέβεζα κρίσιμη για την κυριαρχία τους στο Ιόνιο την καταλαμβάνουν οριστικά το 1717, οπότε και την οχυρώνουν με ισχυρό κάστρο. Τα στρατεύματα του Ναπολέοντα κάνουν ένα σύντομο πέρασμα από την Πρέβεζα το 1798, ενώ την ίδια χρονιά η πόλη δέχεται επίθεση από τον Αλή Πασά που την καταλαμβάνει για λογαριασμό των Τούρκων. Είναι η δεύτερη μεγάλη καταστροφή στην ιστορία της πόλης. Αυτή είναι η τελευταία τουρκική κατοχή που κράτησε μέχρι την απελευθέρωση και κατά την οποία η Πρέβεζα γνώρισε περιόδους μεγάλης εξέλιξης και αύξησης του πληθυσμού της. Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από έντονη οικοδομική δραστηριότητα από τον Αλή Πασά και το γιο του Βελή. Δυστυχώς ακόμη και κατά την διάρκεια της ελληνικής επανάστασης η Πρέβεζα παραμένει υπό τούρκικη κατοχή και έπρεπε να περιμένει μέχρι τους βαλκανικούς πολέμους. Στις 21 Οκτώβρίου 1912 η πόλη παραδίνεται στον ελληνικό στρατό μετά από μια μάχη στη Νικόπολη.
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και Εμφύλιος Πόλεμος
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 Ιταλικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν την πόλη για να εμποδίσουν τη μεταφορά εφοδίων από το λιμάνι προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Πραγματοποιήθηκαν 92 περίπου αεροπορικές επιδρομές. Το 2016 μάλιστα αποκαλύφθηκε μαρμάρινη επιγραφή με όλα τα ονόματα των φονευθέντων, έμπροσθεν του Φρουρίου Αγίου Ανδρέα. Ένα από τα κτίρια που κατέρρευσαν μερικώς είναι το Οθωμανικό Τζαμί Ιτς Καλέ, που λειτουργούσε ως Αρχαιολογικό Μουσείο Πρέβεζας. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών ναζί από την Πρέβεζα, τον Σεπτέμβριο 1944, οι αντίπαλες ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ κατέλαβαν ταυτόχρονα την Πρέβεζα. Στα τέλη του μήνα ξέσπασε έγιναν μαζικές εκτελέσεις μελών του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ από το εδεσίτικο τμήμα του Δ. Γαλάνη. Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε μετά την αποχώρηση των ελασίτικων τμημάτων.
Σήμερα
Η μεταπολεμική Πρέβεζα χαρακτηρίζεται από σταδιακή παρακμή αφ' ενός μεν γιατί η αστική τάξη έφυγε στην Αθήνα ή στο εξωτερικό, και αφ' ετέρου γιατί το λιμάνι έπεσε σε παρακμή λόγω της κατασκευής οδικού δικτύου. Η ανάκαμψη ήρθε επί Δικτατορίας των Συνταγματαρχών οπότε έγιναν σημαντικότατα έργα ανάπτυξης. Η Μεταπολίτευση βρήκε την Πρέβεζα πάνω σε ένα ερωτικό σκάνδαλο του τότε Μητροπολίτη Στυλιανού Κορνάρου, που χάρις στη δημοσιότητα που έλαβε, έκανε αρνητική αλλά αποτελεσματική διαφήμιση στην Πρέβεζα. Στις αρχές του 20ού αιώνα στην Πρέβεζα υπήρχαν έξι προξενεία: αγγλικό, γαλλικό, ιταλικό, αυστριακό, ελληνικό και ρωσικό. Το ιστορικό κέντρο της πόλης διαμορφώθηκε τον 19ο αιώνα και έχει τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης ενώ η πολεοδομία της υπόλοιπης πόλης είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεκτάσεων μετά το 1920.
Στις 28 Οκτωβρίου 1940 Ιταλικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν την πόλη για να εμποδίσουν τη μεταφορά εφοδίων από το λιμάνι προς τα Ελληνοαλβανικά σύνορα. Πραγματοποιήθηκαν 92 περίπου αεροπορικές επιδρομές. Το 2016 μάλιστα αποκαλύφθηκε μαρμάρινη επιγραφή με όλα τα ονόματα των φονευθέντων, έμπροσθεν του Φρουρίου Αγίου Ανδρέα. Ένα από τα κτίρια που κατέρρευσαν μερικώς είναι το Οθωμανικό Τζαμί Ιτς Καλέ, που λειτουργούσε ως Αρχαιολογικό Μουσείο Πρέβεζας. Μετά την αποχώρηση των Γερμανών ναζί από την Πρέβεζα, τον Σεπτέμβριο 1944, οι αντίπαλες ανταρτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ κατέλαβαν ταυτόχρονα την Πρέβεζα. Στα τέλη του μήνα ξέσπασε έγιναν μαζικές εκτελέσεις μελών του ΕΑΜ και της ΕΠΟΝ από το εδεσίτικο τμήμα του Δ. Γαλάνη. Η κατάσταση σταθεροποιήθηκε μετά την αποχώρηση των ελασίτικων τμημάτων.
Σήμερα
Η μεταπολεμική Πρέβεζα χαρακτηρίζεται από σταδιακή παρακμή αφ' ενός μεν γιατί η αστική τάξη έφυγε στην Αθήνα ή στο εξωτερικό, και αφ' ετέρου γιατί το λιμάνι έπεσε σε παρακμή λόγω της κατασκευής οδικού δικτύου. Η ανάκαμψη ήρθε επί Δικτατορίας των Συνταγματαρχών οπότε έγιναν σημαντικότατα έργα ανάπτυξης. Η Μεταπολίτευση βρήκε την Πρέβεζα πάνω σε ένα ερωτικό σκάνδαλο του τότε Μητροπολίτη Στυλιανού Κορνάρου, που χάρις στη δημοσιότητα που έλαβε, έκανε αρνητική αλλά αποτελεσματική διαφήμιση στην Πρέβεζα. Στις αρχές του 20ού αιώνα στην Πρέβεζα υπήρχαν έξι προξενεία: αγγλικό, γαλλικό, ιταλικό, αυστριακό, ελληνικό και ρωσικό. Το ιστορικό κέντρο της πόλης διαμορφώθηκε τον 19ο αιώνα και έχει τα πολεοδομικά χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης ενώ η πολεοδομία της υπόλοιπης πόλης είναι αποτέλεσμα διαδοχικών επεκτάσεων μετά το 1920.
