Το Κάστρο Κατακεφάλου ή Κάστρο της Ωριάς βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του νησιού, κοντά στη Χώρα. Ήταν η μεσαιωνική πρωτεύουσα του νησιού από τον 7ο αιώνα μ.Χ. μέχρι το 16ο αιώνα. Η ονομασία του κατά το Μεσαίωνα ήταν Κάστρο της Θερμιάς. «Θερμιά» ήταν η παλιά ονομασία της Κύθνου λόγω των ιαματικών λουτρών που υπήρξαν διάσημα τουλάχιστον από τη Ρωμαϊκή περίοδο.

Η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού -το Βρυόκαστρο- είχε εγκαταλειφθεί ήδη από τους Παλαιοχριστιανικούς χρόνους.

Το Κάστρο της Ωριάς ήταν η έδρα της ιταλικής φεουδαρχικής οικογένειας των Κοζαδίνων (Gozzadini) οι οποίοι κυριάρχησαν στο νησί από το 1337 έως το 1617 σαν υποτελείς του Ενετικού Δουκάτου της Νάξου. Το 1292 η Κύθνος λεηλατήθηκε από τους Καταλανούς ενώ σε όλη τη διάρκεια της Ενετοκρατίας, αλλά και της Τουρκοκρατίας αργότερα, υπέφερε πολύ από τις πειρατικές επιδρομές.

Το κάστρο καταστράφηκε από το στόλο του Τούρκου πειρατή Χαϊρρεντίν Μπαρμπαρόσσα το 1537. Σύμφωνα όμως με τη μαρτυρία του καθολικού Επισκόπου Σύρου Αντ. Ιουστινιάνη, η οριστική εγκατάλειψη τοποθετείται γύρω στα 1570 οπότε οι Φράγκοι μετέφεραν τις κατοικίες τους στη Μεσσαριά (Χώρα) που τελικά έγινε η νέα πρωτεύουσα.

Η παραλλαγή του θρύλου της Ωριάς για το συγκεκριμένο κάστρο έχει ως εξής: ένας Τούρκος μεταμφιεσμένος σε έγκυο γυναίκα (δεν ήταν αυτός η «Ωριά») εμφανίστηκε στην πύλη του κάστρου και παρακάλεσε να μπει μέσα. Η ωραία κόρη του διοικητή έδωσε εντολή να ανοίξουν την πύλη και τότε οι Τούρκοι όρμησαν και κατέλαβαν το κάστρο. Η κόρη από τον καημό της για την απερισκεψία της που έφερε την καταστροφή, έπεσε από το βράχο και σκοτώθηκε. Σημειωτέον ότι πανομοιότυπη ιστορία υπάρχει και για άλλο κάστρο της Ωριάς, το Κρεπακόρε, στην Ηλεία.

Σήμερα, από το κάστρο σώζονται μόνο ερείπια τειχών και κατοικιών, ενώ από τις 100 εκκλησίες του που είχε στην περίοδο της ακμής σώζονται μόνο οι εκκλησίες της Κεραλεούσας και της Αγίας Τριάδας.

Πληροφορίες

Διεύθυνση: Κύθνος 840 06