Στο λόφο του Σκάρκου, στον Κάτω Κάμπο, βρίσκεται ο ομώνυμος πρωτοκυκλαδικός οικισμός με νεκροταφείο της ίδιας περιόδου. Θεωρείτε ένας από τους σημαντικότερους πρωτοκυκλαδικούς οικισμούς και άκμασε στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ.
Ο λόφος του Σκάρκου βρίσκεται στο μέσον της δυτικής πλευράς της Ίου, 2 χλμ. από την Χώρα, απέναντι από τη Σίκινο, όπου συνυπάρχουν ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια των Κυκλάδων και οι μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της Ίου, ο Επάνω και ο Κάτω Κάμπος.
Με την ανασκαφική έρευνα, που άρχισε το 1896 και συνεχίζεται ως σήμερα, αποκαλύφθηκε μια συνοικία στα ανατολικά του λόφου και τμήματα κτιρίων στα δυτικά προς την πλευρά του λιμανιού. Τα κινητά ευρήματα δείχνουν ότι ο οικισμός ήκμασε στα μέσα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Ο πολεοδομικός ιστός είναι πυκνός και η πολεοδομική οργάνωση περικεντρική. Ο οικισμός μεγάλωνε με την κατασκευή νέων κτιρίων που προστίθεντο στη συνέχεια των παλαιοτέρων. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργούνταν τεράστια κτιριακά συγκροτήματα, ένα είδος οικοδομικών νησίδων, τα κτίρια των οποίων χωρίζονται μεταξύ τους με διπλότοιχους.
Ο λόφος του Σκάρκου βρίσκεται στο μέσον της δυτικής πλευράς της Ίου, 2 χλμ. από την Χώρα, απέναντι από τη Σίκινο, όπου συνυπάρχουν ένα από τα μεγαλύτερα φυσικά λιμάνια των Κυκλάδων και οι μεγαλύτερες καλλιεργήσιμες εκτάσεις της Ίου, ο Επάνω και ο Κάτω Κάμπος.
Με την ανασκαφική έρευνα, που άρχισε το 1896 και συνεχίζεται ως σήμερα, αποκαλύφθηκε μια συνοικία στα ανατολικά του λόφου και τμήματα κτιρίων στα δυτικά προς την πλευρά του λιμανιού. Τα κινητά ευρήματα δείχνουν ότι ο οικισμός ήκμασε στα μέσα της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού.
Ο πολεοδομικός ιστός είναι πυκνός και η πολεοδομική οργάνωση περικεντρική. Ο οικισμός μεγάλωνε με την κατασκευή νέων κτιρίων που προστίθεντο στη συνέχεια των παλαιοτέρων. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργούνταν τεράστια κτιριακά συγκροτήματα, ένα είδος οικοδομικών νησίδων, τα κτίρια των οποίων χωρίζονται μεταξύ τους με διπλότοιχους.
Ανάμεσα στις νησίδες παρεμβάλλονται δρόμοι πλάτους ως 2μ. και τετράπλευρες πλατείες. Η μορφή και το σχέδιο των κτιρίων εξελισσόταν διαρκώς με απόλυτο όμως σεβασμό στους κανόνες που επέβαλλε η κοινότητα, αφού λαμβανόταν πρόνοια να μην κλειστούν οι δρόμοι και οι πλατείες.
Κάθε κτίριο περιλαμβάνει χώρους ειδικών δραστηριοτήτων, όπως χώρους για το μαγείρεμα στα ισόγεια ή τις αυλές και χώρους για την αποθήκευση αγροτικών προϊόντων ή της οικοσκευής, συνήθως στον όροφο. Μάλιστα, άλλα από αυτά ήταν μεγαλύτερα και διώροφα και άλλα μικρότερα και ισόγεια, γεγονός που υποκρύπτει διαφοροποιήσεις στην οικονομική υπόσταση και την κοινωνική θέση των «οικογενειών» που κατοικούσαν σε αυτά.
Κεραμεική: Τα πήλινα σκεύη στον οικισμό του Σκάρκου είναι στην συντριπτική τους πλειονότητα εγχώριας κατασκευής. Ο πηλός της Ίου είναι ερυθρός, χονδροειδής και περιέχει μαρμαρυγία και τρίμματα σχιστόλιθου και λευκού μαρμάρου. Υπάρχουν και αγγεία από διαφορετικούς πηλούς, εισηγμένα από άλλες περιοχές του Αιγαίου, που δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τα δίκτυα επικοινωνίας της εποχής.
Ειδώλια: Το πιο χαρακτηριστικό δημιούργημα του πρώιμου κυκλαδικού κόσμου είναι τα ειδώλια που κατασκευάζονταν από λευκό μάρμαρο. Κατά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο, στην οποία τοποθετείται χρονικά ο οικισμός του Σκάρκου, τα ανθρωπόμορφα ειδώλια απεικονίζουν στην πλειονότητα τους τυποποιημένες γυναικείες μορφές με διπλωμένα χέρια και κλίση του κεφαλιού προς τα πίσω.
Οικονομία και διατροφή: Η οικονομία στηριζόταν κυρίως στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αρχαιοβοτανικά κατάλοιπα δίκοκκου σιταριού, κριθαριού, φακής, σταφυλιού και σύκου υποδηλώνουν τα είδη των δημητριακών, οσπρίων και φρούτων που πιθανότητα κατανάλωναν οι κάτοικοι του οικισμού.
Στο νησί υπήρχαν πολλά αιγοπρόβατα, όπως προκύπτει από το μεγάλο ποσοστό οστών που βρέθηκαν στον οικισμό. Από την μελέτη του οστεολογικού υλικού προκύπτει ότι υπήρχαν επίσης χοίροι σε πολύ μικρότερο ποσοστό, ενώ απουσιάζουν εντελώς τα βοοειδή.
Εκτός, όμως, των υπολοίπων οι κάτοικοι του οικισμού περιλάμβαναν στη διατροφή τους και χερσαία μαλάκια, εχινόδερμα αλλά και πεταλίδες.
Κάθε κτίριο περιλαμβάνει χώρους ειδικών δραστηριοτήτων, όπως χώρους για το μαγείρεμα στα ισόγεια ή τις αυλές και χώρους για την αποθήκευση αγροτικών προϊόντων ή της οικοσκευής, συνήθως στον όροφο. Μάλιστα, άλλα από αυτά ήταν μεγαλύτερα και διώροφα και άλλα μικρότερα και ισόγεια, γεγονός που υποκρύπτει διαφοροποιήσεις στην οικονομική υπόσταση και την κοινωνική θέση των «οικογενειών» που κατοικούσαν σε αυτά.
Κεραμεική: Τα πήλινα σκεύη στον οικισμό του Σκάρκου είναι στην συντριπτική τους πλειονότητα εγχώριας κατασκευής. Ο πηλός της Ίου είναι ερυθρός, χονδροειδής και περιέχει μαρμαρυγία και τρίμματα σχιστόλιθου και λευκού μαρμάρου. Υπάρχουν και αγγεία από διαφορετικούς πηλούς, εισηγμένα από άλλες περιοχές του Αιγαίου, που δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για τα δίκτυα επικοινωνίας της εποχής.
Ειδώλια: Το πιο χαρακτηριστικό δημιούργημα του πρώιμου κυκλαδικού κόσμου είναι τα ειδώλια που κατασκευάζονταν από λευκό μάρμαρο. Κατά την Πρωτοκυκλαδική ΙΙ περίοδο, στην οποία τοποθετείται χρονικά ο οικισμός του Σκάρκου, τα ανθρωπόμορφα ειδώλια απεικονίζουν στην πλειονότητα τους τυποποιημένες γυναικείες μορφές με διπλωμένα χέρια και κλίση του κεφαλιού προς τα πίσω.
Οικονομία και διατροφή: Η οικονομία στηριζόταν κυρίως στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Αρχαιοβοτανικά κατάλοιπα δίκοκκου σιταριού, κριθαριού, φακής, σταφυλιού και σύκου υποδηλώνουν τα είδη των δημητριακών, οσπρίων και φρούτων που πιθανότητα κατανάλωναν οι κάτοικοι του οικισμού.
Στο νησί υπήρχαν πολλά αιγοπρόβατα, όπως προκύπτει από το μεγάλο ποσοστό οστών που βρέθηκαν στον οικισμό. Από την μελέτη του οστεολογικού υλικού προκύπτει ότι υπήρχαν επίσης χοίροι σε πολύ μικρότερο ποσοστό, ενώ απουσιάζουν εντελώς τα βοοειδή.
Εκτός, όμως, των υπολοίπων οι κάτοικοι του οικισμού περιλάμβαναν στη διατροφή τους και χερσαία μαλάκια, εχινόδερμα αλλά και πεταλίδες.
Πληροφορίες: Στην αρχή του οικισμού υπάρχει χώρος στάθμευσης για το αυτοκίνητο σας. Φυσικά, μπορείτε να ακολουθήσετε και το πεζοπορικό μονοπάτι από την Χώρα.
