Στη Σάρτη Χαλκιδικής, η πρωτοβουλία της ανοικοδόμησης ενός οικοπέδου το 2016 έγινε η αιτία να αποκαλυφθεί μια ολόκληρη αρχαιολογική θέση.
Πρόκειται για το οικόπεδο της Μάρθας Παπαδοπούλου, που βρίσκεται στην παραλία του οικισμού και όταν η ιδιοκτήτριά του αποφάσισε να το χτίσει σκόνταψε πάνω σε... αρχαία, πράγμα που συναντάμε αρκετά συχνά στην Ελλάδα.
Το τυχαίο αυτό περιστατικό έγινε η αφορμή να ξεκινήσει από την Εφορεία Χαλκιδικής και Αγίου Όρους με ιδιωτική χρηματοδότηση η ανασκαφική διερεύνηση των οικοδομικών λειψάνων που ήταν εμφανή στο κομμάτι αυτό της γης.
Η συντήρηση, καταγραφή και μελέτη των κινητών ευρημάτων δεν έχει ολοκληρωθεί. Έτσι έγινε σήμερα η προκαταρκτική τους παρουσίαση από την αρχαιολόγο Νίκη Σαριδάκη στο πλαίσιο της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη.
Το οικόπεδο βρίσκεται στο βόρειο άκρο της μεγάλης παραλίας του οικισμού ακριβώς στην αγκαλιά που διαμορφώνεται με τη μικρή βραχώδη χερσόνησο του Αγίου Αντωνίου.
Στο πλαίσιο της ανασκαφής αποκαλύφθηκαν δύο κτίσματα με τουλάχιστον τρεις επιμέρους χώρους το καθένα. Τα κτίσματα χωρίζονται με δρόμο που οδηγεί από το εσωτερικό του οικισμού προς την παραλία και αντίστροφα. Ερευνήθηκε σε μήκος 12 μέτρων και το πλάτος του είναι 2.60μ
Το δυτικό κτίσμα αποκαλύφθηκε σε μήκος πάνω από 9μ και μέγιστο πλάτος 2μ και το ανατολικό σε μήκος 6.70μ και πλάτος 6.30μ. Η κατασκευή των τοίχων είναι με αργούς λίθους διαφόρων διαστάσεων και τα δάπεδα χωμάτινα, ενώ το πάχος των τοίχων ποικίλει.
Το δάπεδο του δρόμου φαίνεται ότι ήταν εξ αρχής στρωμένο με θραύματα κεραμίδων, πίθων αλλά και πήλινων αγγείων, ενώ σε κάποια σημεία του αποκαλύφθηκαν σημαντικά τμήματα εμπορικών αμφορέων.
Με βάση το σύνολο των ευρημάτων τα κτίσματα αποδίδονται σε κατοικίες. Συλλέχθηκε σημαντική ποσότητα κυρίως κεραμικών που συνιστούν την απαραίτητη οικοσκευή ενός σπιτιού όπως θραύσματα πίθων, εμπορικών αμφορέων, μαγειρικών σκευών και σκευών προετοιμασίας και κατανάλωσης τροφής, πήλινων υφαντικών ή άλλων βαρών, πήλινων χρησιμοποιημένων λίχνων καθώς και μετάλλινων μικροαντικειμένων. Εκτός από τα αγγεία καθημερινής οικιακής χρήσης, ιδιαίτερο ποσοστό στο σύνολο καταλαμβάνουν τα θραύσματα εμπορικών αμφορέων. Δείγματα μελανόμορφων αγγείων απουσιάζουν και τα δείγματα θραυσμάτων ερυθρόμορφων αγγείων είναι πολύ περιορισμένα, ενώ υπάρχουν και λιγοστά χάλκινα νομίσματα.
Εξάλλου σημαντική είναι και η ποσότητα πήλινων βαρών, θραυσμάτων πήλινων κυψελών μελισσοκομίας καθώς και θραυσμάτων εμπορικών αμφορέων διαφόρων τύπων και περιόδων. Τα πήλινα βαρίδια έχουν ποικιλία τύπων και παραπέμπουν μάλλον σε κάποια ιδιαίτερη οικοτεχνία, ενώ μερικά από αυτά ίσως και να χρησιμοποιήθηκαν για αλιευτικές τεχνικές.
Όσο για τα θραύσματα εμπορικών αμφορέων, αυτά αντανακλούν τη συμμετοχή της θέσης στο ευρύτερο δίκτυο του βορείου Αιγαίου, άμεσα ή έμμεσα.
Μια άλλη ξεχωριστή επίχωση στη θέση περιέχει σημαντική ποσότητα χειροποίητης κεραμικής. Η χρονολόγησή της τοποθετείται στην πρώιμη εποχή του χαλκού και πιθανώς σε οψιμότερες χρονολογικές περιόδους. Εκεί εντοπίστηκαν μεσόκοκκες και χονδροκοκκες κεραμικές ύλες, το ψήσιμο είναι ανομοιογενές και όσον αφορά στην επεξεργασία της επιφάνειας βρίσκονται λιασμένα, στιλβωμένα και σαρωμένα όστρακα. Ως διακόσμηση χρησιμοποιείται η εμπίεστη κι εγχάρακτη, ενώ εντοπίζονται ανοιχτά αγγεία με εσωστρεφή χείλη, φιάλες και λεκανίδες, όστρακα από κύπελα και ανοιχτά πιθοειδή αγγεία, κλειστά αγγεία με σωληνωτές λαβές. Τα περισσότερα αγγεία ανήκουν στις χρηστικές κατηγορίες των αποθηκευτικών ή σχετικών με την κατανάλωση φαγητού και ποτού.
Τα ανασκαφικά δεδομένα τοποθετούν το κτίσμα και τις επιχώσεις του στην περίοδο από το τέλος του 6ου ως τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ, ενώ ο συγκεκριμένος οικισμός προτείνεται από τον γνωστό Δρ αρχαιολόγο Ιωακείμ Παπάγγελο να ταυτιστεί με την αρχαία Σάρτη, τοπωνύμιο που διατηρήθηκε στην περιοχή από την αρχαιότητα, στο οποίο αναφέρεται ο Ηρόδοτος ως μέρος από όπου πέρασε ο Ξέρξης.
Πρόκειται για το οικόπεδο της Μάρθας Παπαδοπούλου, που βρίσκεται στην παραλία του οικισμού και όταν η ιδιοκτήτριά του αποφάσισε να το χτίσει σκόνταψε πάνω σε... αρχαία, πράγμα που συναντάμε αρκετά συχνά στην Ελλάδα.
Το τυχαίο αυτό περιστατικό έγινε η αφορμή να ξεκινήσει από την Εφορεία Χαλκιδικής και Αγίου Όρους με ιδιωτική χρηματοδότηση η ανασκαφική διερεύνηση των οικοδομικών λειψάνων που ήταν εμφανή στο κομμάτι αυτό της γης.
Η συντήρηση, καταγραφή και μελέτη των κινητών ευρημάτων δεν έχει ολοκληρωθεί. Έτσι έγινε σήμερα η προκαταρκτική τους παρουσίαση από την αρχαιολόγο Νίκη Σαριδάκη στο πλαίσιο της 33ης Επιστημονικής Συνάντησης για το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και τη Θράκη.
Το οικόπεδο βρίσκεται στο βόρειο άκρο της μεγάλης παραλίας του οικισμού ακριβώς στην αγκαλιά που διαμορφώνεται με τη μικρή βραχώδη χερσόνησο του Αγίου Αντωνίου.
Στο πλαίσιο της ανασκαφής αποκαλύφθηκαν δύο κτίσματα με τουλάχιστον τρεις επιμέρους χώρους το καθένα. Τα κτίσματα χωρίζονται με δρόμο που οδηγεί από το εσωτερικό του οικισμού προς την παραλία και αντίστροφα. Ερευνήθηκε σε μήκος 12 μέτρων και το πλάτος του είναι 2.60μ
Το δυτικό κτίσμα αποκαλύφθηκε σε μήκος πάνω από 9μ και μέγιστο πλάτος 2μ και το ανατολικό σε μήκος 6.70μ και πλάτος 6.30μ. Η κατασκευή των τοίχων είναι με αργούς λίθους διαφόρων διαστάσεων και τα δάπεδα χωμάτινα, ενώ το πάχος των τοίχων ποικίλει.
Το δάπεδο του δρόμου φαίνεται ότι ήταν εξ αρχής στρωμένο με θραύματα κεραμίδων, πίθων αλλά και πήλινων αγγείων, ενώ σε κάποια σημεία του αποκαλύφθηκαν σημαντικά τμήματα εμπορικών αμφορέων.
Με βάση το σύνολο των ευρημάτων τα κτίσματα αποδίδονται σε κατοικίες. Συλλέχθηκε σημαντική ποσότητα κυρίως κεραμικών που συνιστούν την απαραίτητη οικοσκευή ενός σπιτιού όπως θραύσματα πίθων, εμπορικών αμφορέων, μαγειρικών σκευών και σκευών προετοιμασίας και κατανάλωσης τροφής, πήλινων υφαντικών ή άλλων βαρών, πήλινων χρησιμοποιημένων λίχνων καθώς και μετάλλινων μικροαντικειμένων. Εκτός από τα αγγεία καθημερινής οικιακής χρήσης, ιδιαίτερο ποσοστό στο σύνολο καταλαμβάνουν τα θραύσματα εμπορικών αμφορέων. Δείγματα μελανόμορφων αγγείων απουσιάζουν και τα δείγματα θραυσμάτων ερυθρόμορφων αγγείων είναι πολύ περιορισμένα, ενώ υπάρχουν και λιγοστά χάλκινα νομίσματα.
Εξάλλου σημαντική είναι και η ποσότητα πήλινων βαρών, θραυσμάτων πήλινων κυψελών μελισσοκομίας καθώς και θραυσμάτων εμπορικών αμφορέων διαφόρων τύπων και περιόδων. Τα πήλινα βαρίδια έχουν ποικιλία τύπων και παραπέμπουν μάλλον σε κάποια ιδιαίτερη οικοτεχνία, ενώ μερικά από αυτά ίσως και να χρησιμοποιήθηκαν για αλιευτικές τεχνικές.
Όσο για τα θραύσματα εμπορικών αμφορέων, αυτά αντανακλούν τη συμμετοχή της θέσης στο ευρύτερο δίκτυο του βορείου Αιγαίου, άμεσα ή έμμεσα.
Μια άλλη ξεχωριστή επίχωση στη θέση περιέχει σημαντική ποσότητα χειροποίητης κεραμικής. Η χρονολόγησή της τοποθετείται στην πρώιμη εποχή του χαλκού και πιθανώς σε οψιμότερες χρονολογικές περιόδους. Εκεί εντοπίστηκαν μεσόκοκκες και χονδροκοκκες κεραμικές ύλες, το ψήσιμο είναι ανομοιογενές και όσον αφορά στην επεξεργασία της επιφάνειας βρίσκονται λιασμένα, στιλβωμένα και σαρωμένα όστρακα. Ως διακόσμηση χρησιμοποιείται η εμπίεστη κι εγχάρακτη, ενώ εντοπίζονται ανοιχτά αγγεία με εσωστρεφή χείλη, φιάλες και λεκανίδες, όστρακα από κύπελα και ανοιχτά πιθοειδή αγγεία, κλειστά αγγεία με σωληνωτές λαβές. Τα περισσότερα αγγεία ανήκουν στις χρηστικές κατηγορίες των αποθηκευτικών ή σχετικών με την κατανάλωση φαγητού και ποτού.
Τα ανασκαφικά δεδομένα τοποθετούν το κτίσμα και τις επιχώσεις του στην περίοδο από το τέλος του 6ου ως τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ, ενώ ο συγκεκριμένος οικισμός προτείνεται από τον γνωστό Δρ αρχαιολόγο Ιωακείμ Παπάγγελο να ταυτιστεί με την αρχαία Σάρτη, τοπωνύμιο που διατηρήθηκε στην περιοχή από την αρχαιότητα, στο οποίο αναφέρεται ο Ηρόδοτος ως μέρος από όπου πέρασε ο Ξέρξης.
