Η Άνω Σύρος είναι ένας μεσαιωνικός οικισμός με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Για να ανέβει κανείς από την Ερμούπολη, δυο πράγματα πρέπει να διαθέτει: Ή να είναι εκπαιδευμένος αθλητής στις αναβάσεις (δηλαδή να ανέβει πάνω από 1.000 σκαλιά...), ή να έχει αυτοκίνητο που να "τραβά στην ανηφόρα". Έτσι, η Άνω Σύρος παρέμεινε για αρκετό καιρό μακριά από το τουριστικό κύμα που πλημμύριζε τα ελληνικά νησιά.
Όχι πια! Το απόγευμα της δεύτερης Παρασκευής του Απριλίου, μιας μέρας με βροχή και κρύο, οι δρόμοι προς την Άνω Σύρο ήταν αδιάβατοι. Εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες μαθητές σχολείων ανηφόριζαν προς τον οικισμό, δείχνοντας ότι ο μαθητικός τουρισμός δεν έχει πέραση μόνο στις παραλίες και στα θορυβώδη νάιτ κλαμπς, αλλά και στο αληθινό πολιτισμικό απόθεμα της χώρας. Οι μαθητές ανέβαιναν με υπομονή τους ανηφορικούς δρόμους, για να απολαύσουν τα στενοσόκακα, τα μικρά σπιτάκια, την αρχιτεκτονική μιας πολιτείας του Μεσαίωνα, να δουν το μουσείο του Μάρκου Βαμβακάρη και την περιοχή με τα κτίσματα να «αγκαλιάζουν» τον απότομο λόφο και να φαίνονται ότι «στηρίζουν» την Μητρόπολη των καθολικών του νησιού, τον Σαν Τζώρτζη.
Εκεί, στον Άγιο Γεώργιο, επωάζεται εδώ και λίγο καιρό άλλη μια παράμετρος ενίσχυσης του τουρισμού στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων: Ο εκκλησιαστικός τουρισμός. Μετά από δεκαετίες που είχε περιπέσει σε αχρησία, το εκκλησιαστικό όργανο του ναού άρχισε να επισκευάζεται με τη μέριμνα του Επισκόπου των καθολικών, σεβ. Πέτρου Στεφάνου και την ομόθυμη στήριξη πολλών πολιτών που εγκαίρως κατάλαβαν την αξία του.
«Είναι το αρχαιότερο εκκλησιαστικό όργανο της Ελλάδος» μας λέει ο Επίσκοπος, «και μετά από τα έργα αποκατάστασης του ναού, που ήταν ανάγκη να γίνουν κι ήταν περισσότερα από όσα φαίνονταν εξωτερικά, αποφασίσαμε να επισκευάσουμε το εκκλησιαστικό όργανο. Στην αρχή, όπως συμβαίνει συνήθως, υπήρχε μια επιφυλακτικότητα, καθώς δεν ήταν σαφές πώς ακριβώς θα μπορούσε το όργανο να φέρει περισσότερους πιστούς στην Εκκλησία. Αλλά το αποφασίσαμε και το προχωρήσαμε».
Κι όταν κάτι καλό ξεκινά, συνεπαίρνει κι άλλους. Από τον πρώτο καιρό δημιουργήθηκε στην Ερμούπολη μια ομάδα πρωτοβουλίας πολιτών, με επικεφαλής τον έμπειρο σε τέτοια θέματα Χάρη Βεκρή, που είχε σκοπό να "υφάνει" μια σειρά εκδηλώσεων γύρω από το αναγεννημένο εκκλησιαστικό όργανο της Άνω Σύρου. Σε αυτές τις εκδηλώσεις δόθηκε το όνομα- ομπρέλα «Άνω» και γρήγορα αυτές οι πρωτοβουλίες έγιναν γνωστές στον μικρόκοσμο που ασχολείται με τα εκκλησιαστικά όργανα, σε πανελλήνια κλίμακα.
Ήδη πέρυσι, δεύτερη χρονιά των εκδηλώσεων «Άνω», υπολογίζεται ότι στη Σύρο των περίπου 20.000 κατοίκων, τις παρακολούθησαν περισσότεροι από 2.000 ντόπιοι και τουρίστες. Οι εκδηλώσεις, μάλιστα δεν γίνονται μόνο το καλοκαίρι, αλλά ξεκινούν από τις ημέρες πριν το Πάσχα, ώστε να έρχονται στη Σύρο και τουρίστες εκτός καλοκαιρινής σεζόν. Ποιες, όμως, εκδηλώσεις; Οι τουρίστες αυτοί ήλθαν στη Σύρο, ανέβαιναν με αυτοκίνητα και ταξί στην Άνω Σύρο, στριμώχνονταν στον ναό του Αγίου Γεωργίου κι άκουγαν εκκλησιαστική μουσική, δηλαδή Μπαχ, Περγκολέζι, ντι Λάσσο, Σαρπεντιέ... Με δυο λόγια, δεν είναι αυτό που αυτόματα μας έρχεται στο μυαλό όταν ακούμε τη λέξη «τουρισμός»...
Ο Επίσκοπος Σύρου, Σαντορίνης και Κρήτης σεβ. Πέτρος Στεφάνου, παρακολουθεί και στηρίζει το σύνολο των πρωτοβουλιών που παίρνει η επιτροπή του «Άνω». «Ούτε εμείς δεν πιστεύαμε ότι θα υπάρχουν άνθρωποι που θα έπαιρναν το καράβι να έλθουν για ένα σαββατοκύριακο στη Σύρο, με αφορμή τις εκδηλώσεις 'Άνω'. Κι όμως έρχονται και έτσι μαθαίνουν κι απολαμβάνουν και τα άλλα πλεονεκτήματα που δίνει το νησί», μας λέει ο εκτελεστικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Χάρης Βεκρής.
Αλλά, οι φιλοδοξές των εμπνευστών του «Άνω», δεν σταματούν εδώ. Ήδη έχουν έλθει σε επικοινωνία με άλλες περιοχές που διαθέτουν εκκλησιαστικά όργανα στη Μεσόγειο, όπως η Μάλτα κι η Σικελία, με σκοπό τη "διεθνοποίηση" των εκδηλώσεων στην Άνω Σύρο. Τον επόμενο μήνα, μάλιστα, θα γίνει η πρώτη συνάντηση των πόλεων της Μεσογείου που διαθέτουν Φεστιβάλ εκκλησιαστικού οργάνου στη Μάλτα, για να συζητηθούν τρόποι τουριστικής αξιοποίησης του δικτύου των Φεστιβάλ που θα δημιουργηθεί.
Ο θρησκευτικός τουρισμός στην Ελλάδα αποτελεί μεν εναλλακτική μορφή τουρισμού, αλλά οι ευρωπαϊκές μετρήσεις δείχνουν ότι είναι μια αγορά που διευρύνεται. Απευθύνεται κυρίως σε πιστούς αλλά και σε λάτρεις της κλασικής μουσικής -όπως το δίκτυο των εκκλησιαστικών οργάνων που είναι υπό δημιουργία- και προσφέρει ευκαιρία να συνδεθεί κανείς με ένα μοναδικό μέρος, όπως η Άνω Σύρος, να νιώσει την κατάνυξη και την ψυχική ανάταση ακούγοντας κλασική μουσική κι όχι υποχρεωτικά θρησκευτική λειτουργία.
Τα στοιχεία μπορεί να εκπλήξουν πολλούς: Σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών της Ολλανδίας, περίπου το 1/3 όσων ασχολούνται με τον εκκλησιαστικό τουρισμό στην Ευρώπη είναι ηλικίας 18- 29 ετών, κυρίως Χριστιανοί και προτιμούν να ταξιδεύουν σε γκρουπ για θρησκευτικούς προορισμούς και να συνδυάζουν τον εκκλησιαστικό τουρισμό με τη γνωριμία νέων τόπων στην Ευρώπη. Το πνευματικό περιεχόμενο των εκδηλώσεων, σύμφωνα με την ίδια πηγή, αποτελεί προτεραιότητα για τουρίστες 30- 55 ετών, που αποτελούν περίπου το 20% του συνόλου όσων ασχολούνται με τον θρησκευτικό τουρισμό. Το υπόλοιπο 50% είναι τουρίστες άνω των 55 ετών, με ισχυρή καταναλωτική δυνατότητα, που προτιμούν υψηλού επιπέδου καταλύματα και ποιοτικό φαγητό. Σε αυτό το πεδίο, οριακά υπερέχουν οι γυναίκες.
Συνολικά η εκτίμηση είναι ότι διεθνώς κάθε χρόνο μετακινούνται περίπου 600 εκατομμύρια τουριστών (και) για θρησκευτικούς λόγους. Η αύξηση του αριθμού αυτών των τουριστών περνά μέσα από παροχή κινήτρων, υποτροφιών και ξεχωριστών events, όπως αυτά στην Άνω Σύρο. Τα ίδια στοιχεία αναφέρουν ότι αυθεντικές εμπειρίες και συμμετοχή του κόσμου στις εκδηλώσεις -όχι απλή παρακολούθηση- αλλά και σύνθεση αμιγώς εκκλησιαστικών με άλλες, πολιτιστικές εκδηλώσεις δυο-σε-μια, ελκύουν περισσότερους τουρίστες σε εκδηλώσεις εκκλησιαστικού τουρισμού.
Στην πρώτη φετινή εκδήλωση, την «Άνω- Έαρ», ακούστηκαν ύμνοι και μελωδίες του Μπαχ και του Περγκολέζι, με τις φωνές των Ιωάννας Βρακατσέλλη (μετζο-σοπράνο) και Αγάπης Παπαμήτσου (σοπράνο), και την Κατερίνα Κτώνα στο εκκλησιαστικό όργανο. Η επόμενη εκδήλωση, η «Άνω- Προ» θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Ιουνίου και οι φετινές εκδηλώσεις «Άνω» θα κορυφωθούν, όπως κάθε χρόνο, τον Αύγουστο.
Όχι πια! Το απόγευμα της δεύτερης Παρασκευής του Απριλίου, μιας μέρας με βροχή και κρύο, οι δρόμοι προς την Άνω Σύρο ήταν αδιάβατοι. Εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες μαθητές σχολείων ανηφόριζαν προς τον οικισμό, δείχνοντας ότι ο μαθητικός τουρισμός δεν έχει πέραση μόνο στις παραλίες και στα θορυβώδη νάιτ κλαμπς, αλλά και στο αληθινό πολιτισμικό απόθεμα της χώρας. Οι μαθητές ανέβαιναν με υπομονή τους ανηφορικούς δρόμους, για να απολαύσουν τα στενοσόκακα, τα μικρά σπιτάκια, την αρχιτεκτονική μιας πολιτείας του Μεσαίωνα, να δουν το μουσείο του Μάρκου Βαμβακάρη και την περιοχή με τα κτίσματα να «αγκαλιάζουν» τον απότομο λόφο και να φαίνονται ότι «στηρίζουν» την Μητρόπολη των καθολικών του νησιού, τον Σαν Τζώρτζη.
Εκεί, στον Άγιο Γεώργιο, επωάζεται εδώ και λίγο καιρό άλλη μια παράμετρος ενίσχυσης του τουρισμού στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων: Ο εκκλησιαστικός τουρισμός. Μετά από δεκαετίες που είχε περιπέσει σε αχρησία, το εκκλησιαστικό όργανο του ναού άρχισε να επισκευάζεται με τη μέριμνα του Επισκόπου των καθολικών, σεβ. Πέτρου Στεφάνου και την ομόθυμη στήριξη πολλών πολιτών που εγκαίρως κατάλαβαν την αξία του.
«Είναι το αρχαιότερο εκκλησιαστικό όργανο της Ελλάδος» μας λέει ο Επίσκοπος, «και μετά από τα έργα αποκατάστασης του ναού, που ήταν ανάγκη να γίνουν κι ήταν περισσότερα από όσα φαίνονταν εξωτερικά, αποφασίσαμε να επισκευάσουμε το εκκλησιαστικό όργανο. Στην αρχή, όπως συμβαίνει συνήθως, υπήρχε μια επιφυλακτικότητα, καθώς δεν ήταν σαφές πώς ακριβώς θα μπορούσε το όργανο να φέρει περισσότερους πιστούς στην Εκκλησία. Αλλά το αποφασίσαμε και το προχωρήσαμε».
Κι όταν κάτι καλό ξεκινά, συνεπαίρνει κι άλλους. Από τον πρώτο καιρό δημιουργήθηκε στην Ερμούπολη μια ομάδα πρωτοβουλίας πολιτών, με επικεφαλής τον έμπειρο σε τέτοια θέματα Χάρη Βεκρή, που είχε σκοπό να "υφάνει" μια σειρά εκδηλώσεων γύρω από το αναγεννημένο εκκλησιαστικό όργανο της Άνω Σύρου. Σε αυτές τις εκδηλώσεις δόθηκε το όνομα- ομπρέλα «Άνω» και γρήγορα αυτές οι πρωτοβουλίες έγιναν γνωστές στον μικρόκοσμο που ασχολείται με τα εκκλησιαστικά όργανα, σε πανελλήνια κλίμακα.
Ήδη πέρυσι, δεύτερη χρονιά των εκδηλώσεων «Άνω», υπολογίζεται ότι στη Σύρο των περίπου 20.000 κατοίκων, τις παρακολούθησαν περισσότεροι από 2.000 ντόπιοι και τουρίστες. Οι εκδηλώσεις, μάλιστα δεν γίνονται μόνο το καλοκαίρι, αλλά ξεκινούν από τις ημέρες πριν το Πάσχα, ώστε να έρχονται στη Σύρο και τουρίστες εκτός καλοκαιρινής σεζόν. Ποιες, όμως, εκδηλώσεις; Οι τουρίστες αυτοί ήλθαν στη Σύρο, ανέβαιναν με αυτοκίνητα και ταξί στην Άνω Σύρο, στριμώχνονταν στον ναό του Αγίου Γεωργίου κι άκουγαν εκκλησιαστική μουσική, δηλαδή Μπαχ, Περγκολέζι, ντι Λάσσο, Σαρπεντιέ... Με δυο λόγια, δεν είναι αυτό που αυτόματα μας έρχεται στο μυαλό όταν ακούμε τη λέξη «τουρισμός»...
Ο Επίσκοπος Σύρου, Σαντορίνης και Κρήτης σεβ. Πέτρος Στεφάνου, παρακολουθεί και στηρίζει το σύνολο των πρωτοβουλιών που παίρνει η επιτροπή του «Άνω». «Ούτε εμείς δεν πιστεύαμε ότι θα υπάρχουν άνθρωποι που θα έπαιρναν το καράβι να έλθουν για ένα σαββατοκύριακο στη Σύρο, με αφορμή τις εκδηλώσεις 'Άνω'. Κι όμως έρχονται και έτσι μαθαίνουν κι απολαμβάνουν και τα άλλα πλεονεκτήματα που δίνει το νησί», μας λέει ο εκτελεστικός διευθυντής του Φεστιβάλ, Χάρης Βεκρής.
Αλλά, οι φιλοδοξές των εμπνευστών του «Άνω», δεν σταματούν εδώ. Ήδη έχουν έλθει σε επικοινωνία με άλλες περιοχές που διαθέτουν εκκλησιαστικά όργανα στη Μεσόγειο, όπως η Μάλτα κι η Σικελία, με σκοπό τη "διεθνοποίηση" των εκδηλώσεων στην Άνω Σύρο. Τον επόμενο μήνα, μάλιστα, θα γίνει η πρώτη συνάντηση των πόλεων της Μεσογείου που διαθέτουν Φεστιβάλ εκκλησιαστικού οργάνου στη Μάλτα, για να συζητηθούν τρόποι τουριστικής αξιοποίησης του δικτύου των Φεστιβάλ που θα δημιουργηθεί.
Ο θρησκευτικός τουρισμός στην Ελλάδα αποτελεί μεν εναλλακτική μορφή τουρισμού, αλλά οι ευρωπαϊκές μετρήσεις δείχνουν ότι είναι μια αγορά που διευρύνεται. Απευθύνεται κυρίως σε πιστούς αλλά και σε λάτρεις της κλασικής μουσικής -όπως το δίκτυο των εκκλησιαστικών οργάνων που είναι υπό δημιουργία- και προσφέρει ευκαιρία να συνδεθεί κανείς με ένα μοναδικό μέρος, όπως η Άνω Σύρος, να νιώσει την κατάνυξη και την ψυχική ανάταση ακούγοντας κλασική μουσική κι όχι υποχρεωτικά θρησκευτική λειτουργία.
Τα στοιχεία μπορεί να εκπλήξουν πολλούς: Σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών της Ολλανδίας, περίπου το 1/3 όσων ασχολούνται με τον εκκλησιαστικό τουρισμό στην Ευρώπη είναι ηλικίας 18- 29 ετών, κυρίως Χριστιανοί και προτιμούν να ταξιδεύουν σε γκρουπ για θρησκευτικούς προορισμούς και να συνδυάζουν τον εκκλησιαστικό τουρισμό με τη γνωριμία νέων τόπων στην Ευρώπη. Το πνευματικό περιεχόμενο των εκδηλώσεων, σύμφωνα με την ίδια πηγή, αποτελεί προτεραιότητα για τουρίστες 30- 55 ετών, που αποτελούν περίπου το 20% του συνόλου όσων ασχολούνται με τον θρησκευτικό τουρισμό. Το υπόλοιπο 50% είναι τουρίστες άνω των 55 ετών, με ισχυρή καταναλωτική δυνατότητα, που προτιμούν υψηλού επιπέδου καταλύματα και ποιοτικό φαγητό. Σε αυτό το πεδίο, οριακά υπερέχουν οι γυναίκες.
Συνολικά η εκτίμηση είναι ότι διεθνώς κάθε χρόνο μετακινούνται περίπου 600 εκατομμύρια τουριστών (και) για θρησκευτικούς λόγους. Η αύξηση του αριθμού αυτών των τουριστών περνά μέσα από παροχή κινήτρων, υποτροφιών και ξεχωριστών events, όπως αυτά στην Άνω Σύρο. Τα ίδια στοιχεία αναφέρουν ότι αυθεντικές εμπειρίες και συμμετοχή του κόσμου στις εκδηλώσεις -όχι απλή παρακολούθηση- αλλά και σύνθεση αμιγώς εκκλησιαστικών με άλλες, πολιτιστικές εκδηλώσεις δυο-σε-μια, ελκύουν περισσότερους τουρίστες σε εκδηλώσεις εκκλησιαστικού τουρισμού.
Στην πρώτη φετινή εκδήλωση, την «Άνω- Έαρ», ακούστηκαν ύμνοι και μελωδίες του Μπαχ και του Περγκολέζι, με τις φωνές των Ιωάννας Βρακατσέλλη (μετζο-σοπράνο) και Αγάπης Παπαμήτσου (σοπράνο), και την Κατερίνα Κτώνα στο εκκλησιαστικό όργανο. Η επόμενη εκδήλωση, η «Άνω- Προ» θα πραγματοποιηθεί στα τέλη Ιουνίου και οι φετινές εκδηλώσεις «Άνω» θα κορυφωθούν, όπως κάθε χρόνο, τον Αύγουστο.
