Ο τάφος της Σταυρούπολης είναι ο μεγαλύτερος, πιο καλοδιατηρημένος και πιο εντυπωσιακός μακεδονικός τάφος της Θράκης. Βρίσκεται νότια της πόλης, σε μικρή απόσταση από το δρόμο που οδηγεί στα Κομνηνά. Με βάση την αρχιτεκτονική του μορφή και τα λιγοστά ευρήματα που υπήρχαν στο εσωτερικό του, χρονολογείται στο πρώτο μισό του 2ου αι. π.Χ. Είναι πιθανό να συνδέεται με έναν οικισμό, που βρίσκεται σε απόσταση 500 μ. νοτιότερα, στη θέση Μύτικας Κομνηνών, και είχε μεγάλη διάρκεια ζωής, από την Πρώιμη Εποχή Σιδήρου (9ος - 8ος αι. π.Χ.) μέχρι τη βυζαντινή περίοδο.

Το μνημείο έχει όλα τα βασικά αρχιτεκτονικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τους μακεδονικούς τάφους. Είναι υπόγειος, κτιστός και αποτελείται από δρόμο, προθάλαμο και θάλαμο, που είναι σκεπασμένοι με καμάρες. Είναι κατασκευασμένος με εγχώριο μάρμαρο κατά το ψευδοϊσόδομο σύστημα τοιχοποιίας, έχει προσανατολισμό Α-Δ και η είσοδός του βρίσκεται στα δυτικά. Ο δρόμος αποτελείται από δύο τμήματα: το εξωτερικό, που είναι χωρίς κάλυψη, και το εσωτερικό, που είναι στεγασμένο και έχει μήκος 4,65 μ. και πλάτος 1,59 μ. Σε αυτό μπαίνει κανείς από θύρα που κλεινόταν εξωτερικά με μεγάλες ορθογώνιες μαρμαρόπετρες. Στο άλλο άκρο του υπάρχει η θύρα του προθαλάμου, που αποτελείται από δύο παραστάδες και υπέρθυρο. Ο προθάλαμος έχει πλάτος 3,13 μ. και μήκος 2,12 μ. Επικοινωνεί με το νεκρικό θάλαμο με θύρα, αποτελούμενη από μονολιθικές παραστάδες και υπέρθυρο, που κλεινόταν εσωτερικά με μαρμάρινα θυρόφυλλα, στα οποία δηλώνονται ανάγλυφα τα τεκτονικά στοιχεία (π.χ. καρφιά).

Στη δεξιά παραστάδα διακρίνονται τα γράμματα Α, Β, Γ, Δ, ζωγραφισμένα με κόκκινο χρώμα με την εγκαυστική μέθοδο. Ο θάλαμος έχει πλάτος 3,13 μ. και μήκος 3,155 μ. Στο βάθος του υπάρχουν δύο μαρμάρινες κλίνες γωνιακά τοποθετημένες με μαρμάρινα διπλά προσκεφάλαια στα δύο άκρα τους («κλίνες αμφικέφαλες»). Στα πόδια τους διακρίνεται ζωγραφική διακόσμηση με την εγκαυστική μέθοδο. Σε μεταγενέστερη εποχή είχε προστεθεί και τρίτη κλίνη, που δε σώζεται σήμερα. Ο προθάλαμος και ο θάλαμος έχουν δάπεδα από μαρμάρινες πλάκες, ενώ στη γένεση της καμάρας τους υπάρχει κοσμήτης αποτελούμενος από ιωνικό και λέσβιο κυμάτιο. Ο τάφος βρέθηκε συλημένος και τα θυρόφυλλά του σπασμένα. Στο εσωτερικό του υπήρχαν μόνο δύο μικρά χρυσά δακτυλίδια, μία μικρή χρυσή ψήφος και θραύσματα ειδωλίων, που ανήκουν σε τρεις Έρωτες και δύο γυναικείες μορφές. Ο τάφος της Σταυρούπολης σε σχέση με τους άλλους μακεδονικούς παρουσιάζει δύο ιδιαίτερα χαρακτηριστικά: το πρώτο είναι ο στεγασμένος δρόμος και το δεύτερο το γεγονός ότι οι εσωτερικές επιφάνειες των τοίχων δεν καλύπτονται με κονιάματα. Η ζωγραφική διακόσμηση έγινε πάνω στις μαρμάρινες επιφάνειες με την εγκαυστική μέθοδο και ίχνη της σώζονται στο θριγκό της εισόδου του προθαλάμου, στο θύρωμα του θαλάμου και στα κυμάτια.

Ο τάφος ήταν γνωστός στους χωρικούς της περιοχής από παλιά. Ο πρώτος αρχαιολόγος που επισκέφτηκε το μνημείο ήταν ο Χ. Μακαρόνας, το 1951, ο οποίος πραγματοποίησε μικρή ανασκαφική έρευνα, ενώ η κυρίως ανασκαφή έγινε από τον ίδιο, τον Οκτώβριο του 1953. Το 1997 ο Δ. Τριαντάφυλλος πραγματοποίησε στερεωτικές εργασίες στο μνημείο και σε συνεργασία με τον πρώην Δήμο Σταυρούπολης το έχει εντάξει σε ειδικό πρόγραμμα για την ανάδειξη και αξιοποίησή του.

Πληροφορίες

Διεύθυνση: Αρχαιολογικό Μουσείο Αβδήρων,67061 Άβδηρα, Ξάνθη
Τηλέφωνο: +30 25410 51003
Η είσοδος είναι ελεύθερη για όλους